Hành trình gian nan tới giấc mơ an cư

Tuy vậy, trên hành trình hiện thực hóa giấc mơ ấy, không ít rào cản vẫn tồn tại, từ nguồn cung hạn chế đến quy trình thẩm định phức tạp khiến giấc mơ an cư của nhiều người vẫn chưa thể trở thành hiện thực.

Người dân vẫn gặp “rào cản” khi tiếp cận các dự án nhà ở xã hội. Ảnh: Vi Anh

Những gian nan sau cánh cửa hồ sơ...

Những báo cáo và số liệu từ Bộ Xây dựng cho thấy một bức tranh đầy kỳ vọng: Cả nước hiện có 696 dự án nhà ở xã hội đang được triển khai với quy mô hơn 637.000 căn, trong đó hơn 128.000 căn đã hoàn thành, hơn 123.000 căn đang xây dựng và hơn 358.000 căn đã được chấp thuận chủ trương đầu tư. Các địa phương cũng đã dành 1.427 vị trí, với gần 10.000 ha đất để phát triển nhà ở xã hội.

Riêng Hà Nội, nhiều dự án liên tiếp được khởi công - từ Rice City Long Châu (phường Bồ Đề), Thăng Long Green City (xã Thiên Lộc), Uy Nỗ (xã Đông Anh) đến New Life (phường Xuân Phương)..., mang theo niềm tin của hàng chục nghìn gia đình đang mong đợi được sở hữu một chốn ở.

Nhưng, đằng sau những thông báo khởi công, những bảng vẽ quy hoạch trải dài theo từng khu đô thị lại là câu chuyện khác. Hành trình tiếp cận các dự án nhà ở xã hội của người lao động có thu nhập thấp vẫn đầy gian truân, với nhiều người đó là hành trình bào mòn sức lực, thời gian. Mỗi khi một dự án mở bán, lượng hồ sơ tăng đột biến khiến công tác tiếp nhận nhanh chóng rơi vào tình trạng quá tải. Như tại điểm tiếp nhận hồ sơ dự án CT3 Kim Chung (xã Thiên Lộc), mỗi ngày chỉ tiếp nhận khoảng 70 hồ sơ, trong khi hệ thống trực tuyến có thời điểm ghi nhận tới 6.000 lượt truy cập cùng lúc, dẫn tới nghẽn mạng, gián đoạn kéo dài.

Tại dự án nhà ở xã hội Uy Nỗ thuộc xã Đông Anh, nơi Tổng Công ty 319 (Bộ Quốc phòng) trực tiếp tiếp nhận hồ sơ, tình trạng quá tải cũng xảy ra ngay trong những ngày đầu mở bán. Người dân phải xếp hàng xuyên đêm, mang theo chăn chiếu, chờ đợi trong nhà bạt quân sự mà chủ đầu tư dựng lên để che mưa nắng. Sau bốn ngày chờ đợi căng thẳng, chủ đầu tư buộc phải thay đổi hình thức phát số, hẹn giờ nộp hồ sơ để người dân không phải thức trắng đêm. Dù đã nỗ lực tối đa nhưng Ban Quản lý dự án cũng phải thừa nhận, nhu cầu vượt xa số căn hộ có thể cung cấp, và khi ấy, kết quả cuối cùng không còn phụ thuộc vào nỗ lực của người dân mà phải đưa về cơ chế bốc thăm.

Nhà ở xã hội vốn được thiết kế để đáp ứng nguyện vọng an cư của các gia đình có thu nhập thấp. Thế nhưng, với nhiều người, ước mơ ấy trở nên bị ngăn cách bởi những hàng dài chờ đợi, vòng quay thủ tục tưởng như bất tận và nỗi lo hồ sơ bị loại mà không rõ lý do. Chị Đặng Thị Thanh Huyền ở phường Hà Đông kể: “Nộp hồ sơ rất khó khăn, đôi khi thức đêm thức hôm mà chưa biết có nộp được hay không”. Anh Trần Tất Thắng ở xã Đông Anh cũng rơi vào tình trạng tương tự: “Tôi đi đi lại lại xin nộp hồ sơ, trong vòng một tháng bỏ công, bỏ việc nhưng mãi không nộp được”...

Từ sự khan hiếm suất mua và áp lực hồ sơ, những hệ lụy tiêu cực bắt đầu nảy sinh. Các môi giới len lỏi qua những lời xì xào và các hội nhóm trên mạng, khai thác sự nóng ruột của người dân để rao bán những “suất ngoại giao”, “suất chắc chắn có nhà” với mức giá khiến nhiều người choáng váng.

Câu chuyện của chị Nguyễn Thị Hoa ở xã Thiên Lộc là minh chứng rõ nét cho thực trạng đáng lo ấy. Chị tìm đến nhà ở xã hội với niềm hy vọng nhỏ nhoi, nhưng một nhân viên ngân hàng - qua giới thiệu của người quen - lại nói rằng dù hồ sơ của vợ chồng chị hoàn toàn đủ điều kiện, khả năng được duyệt vẫn gần như bằng không. Thay vào đó, chị được gợi ý nhờ người thân không có công việc ổn định đứng tên mới chắc chắn mua được nhà. Đổi lại, chị phải trả 400 triệu đồng cho suất mua nhà ở xã Đông Anh và 300 triệu đồng cho suất ở xã Thiên Lộc cho nhân viên môi giới này. Những con số ấy không chỉ vượt xa khả năng của một gia đình lao động bình thường mà còn biến ước mơ an cư thành miếng mồi béo bở cho những kẻ trục lợi.

Tháo gỡ nút thắt - nhiệm vụ bức thiết

Trước bối cảnh nhu cầu về nhà ở xã hội của người thu nhập thấp tại Hà Nội trở nên cấp bách, tại hội nghị đối thoại có chủ đề “Từ thủ tục liên thông đến an cư: Tháo gỡ khó khăn cho người dân mua nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố Hà Nội” diễn ra đầu tháng 12 vừa qua, ông Cù Ngọc Trang, Giám đốc Trung tâm Phục vụ hành chính công thành phố Hà Nội nhấn mạnh, “an cư lạc nghiệp” không chỉ là mong muốn giản dị mà còn là quyền chính đáng của mỗi cư dân Thủ đô. Tuy nhiên, hành trình tìm một chốn ở ổn định vẫn đầy thử thách, từ pháp lý phức tạp, thủ tục thiên về tiền kiểm đến dữ liệu chưa liên thông, trách nhiệm chứng minh chủ yếu đặt lên người dân. Thêm vào đó, mỗi chủ đầu tư lại áp dụng yêu cầu riêng, thậm chí phát sinh giấy tờ ngoài quy định. Trong bối cảnh đó, tháo gỡ những nút thắt để trả lại sự thuận tiện thực sự cho người dân trở thành nhiệm vụ bức thiết, giúp hiện thực hóa quyền được an cư cho người thu nhập thấp.

Không chỉ khó ở thủ tục, người dân thời gian qua còn đối diện với một “ma trận” thông tin trên mạng xã hội. Trên nhiều diễn đàn, những lời rao bán “suất ngoại giao”, “suất nội bộ” cho các dự án nhà ở xã hội xuất hiện dày đặc, kèm theo khoản phí chênh lên đến hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng. Những lời mời gọi “đảm bảo trúng bốc thăm”, “có quan hệ với lãnh đạo”, “có thể tác động để mua nhà” khiến nhiều người nhẹ dạ càng thêm rối trí. Tuy nhiên, Thượng tá Nguyễn Anh Tuấn, Phó Trưởng phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Công an thành phố Hà Nội khẳng định, hoàn toàn không tồn tại bất kỳ loại “suất ngoại giao” hay “suất nội bộ” nào trong các dự án nhà ở xã hội. Tất cả những gì được rao bán trên mạng đều là thông tin giả, có dấu hiệu vi phạm pháp luật.

“Các đối tượng lừa đảo lập tài khoản Facebook, Zalo... tung tin thất thiệt về mối quan hệ với lãnh đạo, khoe khả năng “chạy suất”, sau đó thu tiền phí hồ sơ và khoản chênh lệch với lời hứa sẽ mang lại kết quả như ý. Người dân cần hết sức tỉnh táo, tuyệt đối không tin vào bất kỳ kênh trung gian nào ngoài quy trình chính thức được công bố. Nếu phát hiện hành vi nghi vấn, người dân phải báo ngay cho cơ quan công an để kịp thời xử lý” - Thượng tá Nguyễn Anh Tuấn lưu ý.

Từ góc nhìn của doanh nghiệp, ông Lê Quang Huy, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Bic Việt Nam nhấn mạnh: Vướng mắc về thủ tục hồ sơ khi người dân tiếp cận nhà ở xã hội vẫn tồn tại chủ yếu ở nhóm lao động tự do. Dù quyền xác nhận đã được chuyển sang công an xã, phường nhằm tạo thuận lợi, nhưng thực tế vẫn còn nhiều bất cập khiến người dân gặp khó trong quá trình làm hồ sơ. Thực tế này phản ánh thực trạng, chính sách cải thiện nhưng chưa thực sự đi vào cuộc sống.

Trong khi đó, Thượng tá Nguyễn Văn Dũng, Bí thư Đảng ủy, Phó Giám đốc Ban quản lý các dự án đầu tư Tổng Công ty 319 (Bộ Quốc phòng) kiến nghị, cần sớm thống nhất một mẫu hồ sơ chuẩn cho toàn bộ các dự án nhà ở xã hội, giúp giảm gánh nặng cho người dân. Khi tiếp cận bất kỳ dự án nào, người dân chỉ cần làm việc với hai đơn vị là Trung tâm Phục vụ hành chính công thành phố Hà Nội và chủ đầu tư dự án, như vậy, vừa đảm bảo quyền lợi, vừa tránh các rủi ro không đáng có.

Giấc mơ an cư của người thu nhập thấp không chỉ cần thêm những dự án mới mà cần một hệ thống vận hành minh bạch, nhất quán và nhân văn hơn. Khi quy trình được đơn giản hóa, cơ hội được trao đúng người và mọi chiêu trò “chạy suất” bị loại bỏ, niềm tin của người dân mới được khôi phục. Nhà ở xã hội khi ấy sẽ không còn là cuộc chạy đua hồ sơ mệt mỏi mà trở thành điểm tựa thực sự để mỗi gia đình có thể khởi đầu một tương lai bền vững.

Nhóm phóng viên