Hành trình 'hồi sinh' giống hoa hồng lửa Sa Đéc

Nhiều giống hoa hồng mới được lai tạo từ hoa hồng lửa của Làng hoa Sa Đéc được Viện Cây ăn quả miền nam giới thiệu tại hội thảo “Giới thiệu giống hoa hồng mới và quy trình kỹ thuật”.

“Giữ hồn” làng hoa

Giống hoa hồng lửa từng là “linh hồn” tạo nên sự khác biệt của Làng hoa Sa Đéc (thủ phủ hoa của miền Tây Nam Bộ). Qua thời gian dài nhân giống bằng phương pháp truyền thống, cây dần bộc lộ nhiều điểm yếu, sức sinh trưởng giảm sút, dễ nhiễm bệnh, cánh hoa mỏng và kém bền màu. Sự thoái hóa này không chỉ đe dọa sinh kế của người nông dân mà còn làm suy giảm giá trị thương hiệu của cả vùng hoa.

Bảo tồn và nâng cao chất lượng giống bản địa, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Đồng Tháp đã chủ động phối hợp Viện Cây ăn quả miền nam (SOFRI) và Hợp tác xã Hoa kiểng Tân Quy Đông triển khai đề tài trọng điểm “Cải thiện giống hoa hồng lửa và giống hoa cúc tiger phù hợp với Làng hoa Sa Đéc, giai đoạn 2023-2025”.

Tiến sĩ Lê Nguyễn Lan Thanh, Chủ nhiệm đề tài “Cải thiện giống hoa hồng lửa và giống hoa cúc tiger phù hợp với Làng hoa Sa Đéc, giai đoạn 2023-2025” cho biết: Mục tiêu của nghiên cứu là phục hồi và cải tiến giống hoa hồng lửa bản địa, giúp cây thích ứng tốt hơn với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng Sa Đéc, đồng thời đáp ứng nhu cầu của thị trường trong nước và xuất khẩu.

Đề tài được thực hiện bằng nhiều phương pháp khoa học tiên tiến, như: Chọn lọc tự nhiên, lai hữu tính và chiếu xạ bằng tia gamma. Sau quá trình chọn tạo, nhóm nghiên cứu đã thu được một số dòng hoa hồng mới tiềm năng với nhiều đặc tính vượt trội: Thân cây khỏe, cánh hoa dày, form hoa đẹp, màu sắc đa dạng từ đỏ đậm, đỏ cam, hồng phấn đến đỏ tươi truyền thống mang đậm nét riêng của hoa hồng lửa Sa Đéc.

Trước đây, nông dân nhân giống hoa hồng chủ yếu dựa vào phương pháp chiết cành truyền thống, dẫn đến cây không đồng đều, dễ nhiễm bệnh. Qua quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học đã đưa vào ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô. Kỹ thuật này giúp tạo ra số lượng lớn cây giống sạch bệnh, sinh trưởng đồng đều, đáp ứng nhu cầu sản xuất quy mô lớn.

Hoa hồng được trồng trong môi trường nhà kính giúp giảm được sâu bệnh và dịch hại do ảnh hưởng thời tiết.

Tiến sĩ Lê Nguyễn Lan Thanh cho biết: “Sau khi chọn tạo được giống hoa mang nhiều đặc tính trội, chúng tôi tiến hành nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô trong phòng thí nghiệm, sau đó chuyển giao cho nông dân trồng thử nghiệm trong nhà lưới.

Khi cây phát triển ổn định, nông dân lại tiếp tục nhân giống bằng chiết cành, đây là cách làm quen thuộc của Làng hoa Sa Đéc. Như vậy, giữa công nghệ hiện đại và kinh nghiệm truyền thống có sự hòa quyện tự nhiên.”

Trên diện tích 250m² nhà lưới, mô hình 1.000 chậu hoa hồng trình diễn được xây dựng với 5 giống hoa khác nhau gồm: 4 giống hồng lửa được lai tạo mới và 1 giống hồng lửa truyền thống đối chứng. Kết quả bước đầu cho thấy, tỷ lệ hoa thương phẩm đạt từ 83-86%, cao hơn hẳn giống đối chứng. Hoa hồng phát triển đồng đều, màu sắc tươi sáng và thời gian nở bền hơn.

Thạc sĩ Nguyễn Văn Sơn, thư ký đề tài “Cải thiện giống hoa hồng lửa và giống hoa cúc tiger phù hợp với Làng hoa Sa Đéc, giai đoạn 2023-2025” cho biết: “Điều đáng mừng là quy trình chăm sóc hoa hồng cải tiến không quá khác so với giống cũ. Nông dân Sa Đéc vốn có tay nghề cao, nên rất nhanh chóng tiếp nhận kỹ thuật mới. Họ chỉ cần làm quen thêm với việc kiểm soát nhiệt độ, ánh sáng trong nhà lưới là có thể vận hành hiệu quả”.

Anh Trần Thanh Khang, một trong những hộ dân đã gắn bó với nhóm nghiên cứu ngay từ những ngày đầu triển khai đề tài “Cải thiện giống hoa hồng lửa tại Làng hoa Sa Đéc chia sẻ: “Giống hoa mới cho màu đẹp, hoa to, cánh dày, ít sâu bệnh. Quan trọng là giống này mang bản quyền trong nước, mình trồng yên tâm, không phải lo vấn đề bản quyền giống nhập”.

Mở ra hướng đi mới cho ngành hàng hoa

Sự đồng hành chặt chẽ giữa Viện Cây ăn quả miền nam, Trung tâm Nghiên cứu Ứng dụng và Dịch vụ Khoa học-Công nghệ, chính quyền địa phương và nông dân đã tạo nên một mô hình hợp tác kiểu mẫu, thể hiện tinh thần “4 nhà” trong đổi mới sáng tạo nông nghiệp. Nhà khoa học không đứng ngoài thực tiễn, mà trực tiếp đồng hành, chuyển giao kỹ thuật, hướng dẫn quy trình chuẩn cho bà con nông dân.

Theo ông Trần Văn Nhãn, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Ứng dụng và Dịch vụ Khoa học-Công nghệ, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Đồng Tháp, đề tài này không chỉ có giá trị khoa học mà còn mang ý nghĩa đặc biệt về mặt văn hóa, kinh tế.

“Hoa hồng lửa là biểu tượng của Sa Đéc, là niềm tự hào của người dân làng hoa. Qua thời gian dài canh tác, giống hoa quý này bị thoái hóa, nên việc cải tạo, chọn lọc và phục hồi là rất cần thiết. Đây là bước đi cụ thể để Đồng Tháp khẳng định hướng phát triển nông nghiệp dựa trên khoa học-công nghệ,” ông Nhãn khẳng định.

Hiện, Trung tâm Nghiên cứu Ứng dụng và Dịch vụ Khoa học-Công nghệ cũng đang tiếp tục hỗ trợ mở rộng quy mô nhân giống bằng công nghệ nuôi cấy mô, đảm bảo nguồn giống sạch bệnh cung cấp cho nông dân Sa Đéc trong thời gian tới. Bên cạnh đó, tỉnh định hướng khuyến khích xây dựng vùng trồng hoa theo hướng công nghệ cao, gắn với chuyển đổi xanh và phát triển bền vững.

Lai tạo thành công các giống hoa hồng mới được nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô, phương pháp này nhân giống số lượng lớn, chất lượng giống đồng đều và sạch bệnh.

Giống hoa hồng lửa cải tiến được lai tạo thành công không chỉ góp phần giữ gìn bản sắc làng hoa, mà còn mở ra hướng đi mới cho chuỗi giá trị ngành hàng hoa kiểng Đồng Tháp. Từ khâu giống đến kỹ thuật chăm sóc, từ mô hình nhà lưới đến xây dựng thương hiệu, tất cả đều được liên kết đồng bộ, tạo nền tảng vững chắc cho sản xuất quy mô lớn và hướng đến xuất khẩu.

Đặc biệt, đề tài đã góp phần nâng cao năng lực tiếp cận công nghệ của nông dân, giúp người nông dân thay đổi tư duy sản xuất từ “làm theo kinh nghiệm” sang “làm theo quy trình kỹ thuật”. Cùng với đó, hợp tác xã và chính quyền địa phương cũng được hưởng lợi khi có thêm nguồn dữ liệu khoa học để hoạch định chính sách phát triển ngành hàng hoa kiểng một cách bài bản hơn.

Không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, đề tài “Cải thiện giống hoa hồng lửa và giống hoa cúc tiger phù hợp với Làng hoa Sa Đéc, giai đoạn 2023-2025” còn khẳng định một thông điệp rõ ràng, khoa học và công nghệ đang trở thành “chìa khóa vàng” giúp Đồng Tháp tháo gỡ những điểm nghẽn trong nông nghiệp, đặc biệt là ở các ngành hàng đặc thù như hoa kiểng.

HỮU NGHĨA - H.NAM