Hành trình phát hiện bãi cọc quý thời Trần hàng nghìn năm tuổi ở Hải Phòng

Hai cọc gỗ nghìn năm tuổi phát hiện bên sông Bạch Đằng được lấy mẫu giám định

Bãi cọc nghìn năm tuổi

Đầu tháng 10/2019, người dân xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên đã phát hiện được 9 cọc gỗ tại cánh đồng Cao Quỳ. Các cọc gỗ này đã gãy phần đầu, màu đỏ sẫm, rắn chắc, phân bố không thẳng hàng, nằm cách nhau theo chiều Đông Tây khoảng 5-7 m, chiều Bắc Nam 3,5 – 5m. Đường kính cọc khá lớn 26 – 46 cm, một cọc đường kính 14 cm. Trong đó có 4 cọc nằm nghiêng từ 20 – 45 độ theo các hướng tây, nam.

Sau đó, Bảo tàng Hải Phòng xuống hiện trường khảo sát, kiểm tra và lấy mẫu cọc gửi Viện Khảo cổ học giám định niên đại.

Ngày 16/10/2019, theo Đề nghị của Bảo tàng Hải Phòng và Phòng VH&TT huyện Thủy Nguyên, đoàn khảo sát do TS. Lê Thị Liên, Hội Khảo cổ học làm Trưởng đoàn về khảo sát hiện trường phát hiện cọc.

Ngày 1 - 2/11/2019, đoàn khảo sát do TS Nguyễn Gia Đối, Quyền Viện trưởng Viện Khảo cổ học làm trưởng đoàn xuống hiện trường khảo sát lần 2. Qua khảo sát, các cọc có niên đại tuyệt đối C14 là từ năm 1.270 - 1.430 sau công nguyên (AD).

Bãi cọc được phát hiện trên diện tích gần 1000m2

Nghiên cứu địa tầng cho thấy khu vực xuất lộ cọc là lòng sông bị bồi lấp. Các cọc xuất lộ trong lớp bùn xám, có thể được chôn/đóng xuống qua lớp bùn đen lẫn cát hoặc tới lớp trầm tích sét trăng lẫn vàng loang lổ. Trên các cọc có "ngoàm" dùng để luồn dây kéo hoặc mộng ở giữa cọc để giằng ngang.

Dựa trên kết quả 2 lần khảo sát nói trên, ngày 15/11/2019, Sở Văn hóa và Du lịch Hải Phòng có văn bản đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho phép Viện Khảo cổ học phối hợp với Bảo tàng Hải Phòng khai quật di tích cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, TP Hải Phòng. Ngày 22/11/2019, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có Quyết định số 4137/QĐ-BVHTTDL cho phép Viện Khảo cổ học phối hợp với Bảo tàng Hải Phòng khai quật khảo cổ tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê. Ngày 27/11/2019, Viện Khảo cổ học phối hợp với Bảo tàng Hải Phòng tiến hành khai quật bãi cọc cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng.

Quá trình khai quật trên diện tích 950m2, các nhà khảo cổ đã chia thành 3 hố khai quật, phát hiện 27 cọc. Bước đầu Viện Khảo cổ nhận định bãi cọc thuộc trận chiến Bạch Đằng lần 3 (năm 1288), để ngăn chặn quân Mông - Nguyên không đi vào khu vực sông Giá và khu vực chỉ huy của Trần Quốc Tuấn mà buộc quân Mông - Nguyên đi theo sông Đá Bạc vào sông Bạch Đằng và rơi vào trận địa cọc được bố trí sẵn của Trần Quốc Tuấn, nhấn chìm toàn bộ quân Mông - Nguyên xuống lòng sông Bạch Đằng, chấm dứt hoàn toàn mộng xâm lăng của đế quốc Mông - Nguyên với quốc gia Đại Việt.

Những chứng tích thời Trần còn sót lại

Trong quá khai quật bãi cọc tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, Viện Khảo cổ học phối hợp với Bảo tàng Hải Phòng tiếp tục khảo sát các di tích, các dòng sông cổ, các bến cổ thuộc xã Liên Khê. Tại đây, người dân địa phương cho biết cũng phát hiện những chiếc cọc gỗ tương tự trước đó. Cách đây 30 năm, gia đình ông Nguyễn Công Từ, bà Nguyễn Thị Chế (thôn 3, làng Mai Động) trong quá trình canh tác trên cánh đồng Cao Quỳ có thấy 10 cọc gỗ tại khu vực sát với nơi Viện khảo cổ đang tiến hành khai quật. Vào những năm 70, ông Trần Văn Do (thôn 7, làng Quỳ Khê) cũng phát hiện 3 cọc gỗ tại cánh đồng thôn. Các cọc có đường kính từ 35-50cm. Tại đầu Núi Chẹo và Hang Trê tại thôn 7, làng Quỳ Khê, người dân phát hiện 11 cọc gỗ...

Các cọc gỗ được đưa về bảo quản tại khu di tích đền Tràng Kênh, chờ cơ quan chức năng giám định

Quá trình đó, một số cọc do người dân đào được đã được đưa về Khu di tích đền Tràng Kênh (thị trấn Minh Đức, huyện Thủy Nguyên) để bảo quản, chờ cơ quan chức năng giám định.

Ngoài việc khảo sát hệ thống cọc gỗ tại cánh đồng Cao Quỳ và cánh đồng làng Quỳ Khê, Bảo tàng Hải Phòng và Viện Khảo cổ còn nghiên cứu các di tích đền Thụ Khê, chùa Mai Động, chùa Thiểm Khê đã được xếp hạng di tích quốc gia năm 1993, liên quan đến chiến thắng Bạch Đằng năm 1288. Những di tích này còn ghi đậm dấu ấn vào 1288, Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn về đây khảo sát trận địa, tập luyện binh mã cho trận chiến chống quân Mông - Nguyên năm 1288.

Các cọc gỗ có niên đại hàng nghìn năm tuổi

Căn cứ kết quả khảo sát, đánh giá khoa học của Viện Khảo cổ học, ngày 20-21/12/2019, Thường trực Thành ủy Hải Phòng sẽ tổ chức Hội nghị “Báo cáo kết quả khai quật di tích bãi cọc Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng” với sự tham dự của đại diện lãnh đạo, cán bộ, chuyên gia thuộc các lĩnh vực liên quan. Các đại biểu sẽ đi khảo sát thực địa bãi cọc tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên đồng thời các nhà khoa học, chuyên gia, đại biểu đưa ra đánh giá, đề xuất đối với bãi cọc quý hàng nghìn năm tuổi này.

Phương Thanh