'Hạt đậu phộng' trôi nổi trong không gian tiết lộ manh mối mới về nguồn gốc Hệ Mặt trời

Theo Live Science, với hình dạng lạ mắt như một hạt đậu phộng biến dạng trôi nổi giữa không gian, tiểu hành tinh này đang mở ra cơ hội quý giá để các nhà khoa học giải mã cách các hành tinh trong Hệ Mặt trời hình thành hàng tỉ năm trước.

Máy ảnh tầm xa của tàu vũ trụ Lucy đã chụp được tiểu hành tinh Donaldjohanson với độ chi tiết chưa từng thấy trước đây - Ảnh: NASA

Gặp gỡ một "hạt đậu phộng" cổ xưa trôi nổi trong không gian

Ngày 20.4 vừa qua, tàu vũ trụ Lucy đã tiến đến cách tiểu hành tinh Donaldjohanson chỉ khoảng 960km - tương đương chiều rộng của bang Montana, Mỹ - và chụp được những hình ảnh đầu tiên ở độ phân giải cao. Đây là lần đầu tiên một tàu vũ trụ tiếp cận gần đến vậy với tiểu hành tinh này, và những gì Lucy ghi lại đã khiến giới khoa học không khỏi ngạc nhiên.

Donaldjohanson hiện ra với hình dáng đặc biệt: phần giữa thắt lại, hai đầu phình ra như hai thùy, gợi liên tưởng tới một hạt đậu phộng kỳ lạ. Theo các nhà nghiên cứu, hình dạng này có thể là kết quả của một vụ va chạm giữa hai thiên thể nhỏ hơn trong quá khứ xa xôi, tạo nên một tiểu hành tinh mang dấu tích của quá trình va chạm và hợp nhất.

“Tiểu hành tinh Donaldjohanson có địa chất cực kỳ phức tạp. Việc phân tích chi tiết cấu trúc của nó sẽ cung cấp cho chúng ta những dữ liệu quý giá về cách các khối vật chất va chạm và liên kết để hình thành nên các hành tinh”, Hal Levison, nhà khoa học chính của sứ mệnh Lucy tại Viện nghiên cứu Tây Nam (Mỹ), cho hay.

Hành trình tìm kiếm cội nguồn hành tinh

Tàu vũ trụ Lucy được phóng đi từ năm 2021 với nhiệm vụ khám phá các tiểu hành tinh cổ đại, đặc biệt là các tiểu hành tinh Trojan - những thiên thể quay quanh Mặt trời ở hai khu vực nằm trước và sau sao Mộc. Các nhà khoa học tin rằng các tiểu hành tinh Trojan có thể chứa các thành phần vật chất nguyên sơ, tồn tại từ thời kỳ đầu của Hệ Mặt trời.

Mặc dù mục tiêu chính của Lucy là các tiểu hành tinh Trojan, nhưng Donaldjohanson lại là một “trạm dừng” thú vị trên đường đi. Nằm trong vành đai tiểu hành tinh chính - khu vực giữa sao Hỏa và sao Mộc - Donaldjohanson cách Trái Đất khoảng 715 triệu km. Dù nhỏ hơn đáng kể so với các tiểu hành tinh Trojan mà Lucy sẽ tiếp cận trong tương lai, Donaldjohanson vẫn được xem là cơ hội lý tưởng để thử nghiệm toàn bộ hệ thống của tàu vũ trụ và kiểm tra khả năng chụp ảnh, thu thập dữ liệu trước các sứ mệnh lớn sắp tới.

Donaldjohanson dài khoảng 8km và rộng khoảng 3,5km - một kích thước tương đối khiêm tốn nếu so với tiểu hành tinh Trojan đầu tiên mà Lucy sẽ thăm, Eurybates, rộng tới 64km.

Tên gọi mang ý nghĩa lịch sử

Điều thú vị là tên gọi "Donaldjohanson" không phải ngẫu nhiên. Tiểu hành tinh này được đặt theo tên nhà cổ nhân chủng học nổi tiếng người Mỹ Donald Johanson - người đã phát hiện ra hóa thạch “Lucy” thuộc loài Australopithecus afarensis (loài vượn người đã tuyệt chủng, sống cách đây khoảng 3,9 đến 2,9 triệu năm ở khu vực Đông Phi) vào năm 1974, một trong những khám phá quan trọng nhất trong lịch sử nghiên cứu tiến hóa loài người.

NASA đặt tên cho tàu vũ trụ Lucy theo tên hóa thạch đó, với kỳ vọng rằng sứ mệnh này cũng sẽ đóng vai trò tương tự như hóa thạch Lucy - giúp giải mã nguồn gốc, sự tiến hóa và hình thành của Hệ Mặt trời, giống như cách hóa thạch giúp con người hiểu về tổ tiên của mình.

Dữ liệu sơ bộ hé lộ những bí ẩn tiềm ẩn

Các hình ảnh mới nhất được Lucy chụp lại bằng máy ảnh trinh sát tầm xa (L’LORRI), mang đến cái nhìn đầu tiên nhưng chưa trọn vẹn về Donaldjohanson.

Do kích thước của tiểu hành tinh vượt ngoài trường quan sát của máy ảnh, nên toàn bộ hình dạng của nó vẫn chưa được ghi lại đầy đủ. Các nhà khoa học kỳ vọng khi dữ liệu từ tàu Lucy tiếp tục truyền về Trái đất trong những ngày tới, họ sẽ có được cái nhìn toàn diện hơn về cấu trúc và bề mặt của tiểu hành tinh này.

“Những hình ảnh ban đầu về Donaldjohanson đã cho thấy rõ tiềm năng lớn của tàu Lucy với vai trò là công cụ khám phá không gian. Chuyến bay gần này là một bước chuẩn bị quan trọng để Lucy có thể sẵn sàng đối mặt với các tiểu hành tinh Trojan vào năm 2027”, nhà khoa học Tom Statler thuộc NASA chia sẻ.

Một “cuộc tổng duyệt” trước sứ mệnh chính

Trước đó, vào năm 2023, Lucy từng có một lần bay ngang qua tiểu hành tinh nhỏ Dinkinesh để thử nghiệm hệ thống, tuy nhiên, lần tiếp cận Donaldjohanson lần này được xem là cuộc “tổng duyệt toàn diện” đầu tiên. Việc kiểm tra khả năng định hướng, chụp ảnh, xử lý dữ liệu trong môi trường tiểu hành tinh thực tế là bước không thể thiếu trước khi Lucy tiếp cận các mục tiêu Trojan quan trọng - nơi mà mỗi dữ liệu đều có thể thay đổi hiểu biết của chúng ta về nguồn gốc Hệ Mặt trời.

Donaldjohanson, tuy không phải là mục tiêu chính, lại đóng vai trò như một cầu nối quan trọng giữa khởi đầu và đích đến của sứ mệnh. Những thông tin thu thập được từ tiểu hành tinh này sẽ hỗ trợ các nhà nghiên cứu hiệu chỉnh thiết bị, hoàn thiện chiến lược điều hướng và nâng cao độ chính xác trong quá trình tiếp cận các thiên thể xa hơn.

Với mỗi hình ảnh và dữ liệu mới được gửi về từ Lucy, cánh cửa nhìn vào quá khứ hàng tỉ năm trước của Hệ Mặt trời lại mở rộng hơn. Trong vũ trụ mênh mông, một “hạt đậu phộng” như Donaldjohanson vẫn có thể mang trong mình những bí mật vĩ đại về sự hình thành của các hành tinh - trong đó có Trái đất.

Sứ mệnh Lucy là một minh chứng cho tầm quan trọng của khoa học không gian trong việc giúp nhân loại hiểu rõ hơn về vị trí của mình trong vũ trụ. Và những gì bắt đầu từ một hóa thạch tên "Lucy" hơn 3 triệu năm tuổi, nay tiếp tục truyền cảm hứng trong một hành trình khám phá các “hóa thạch vũ trụ” nơi xa xôi hàng trăm triệu kilomet.

Hoàng Vũ