Hạt vi nhựa có thể thay đổi phản ứng hệ miễn dịch, gây phù nề?

Hạt vi nhựa là gì?

Hạt vi nhựa (microplastics) là những mảnh nhựa hoặc hạt có kích thước dưới 5 mm. Hạt vi nhựa được làm từ polyme tổng hợp bao gồm polyetylen, axit polylactic (PLA), poly (methyl methacrylate), polypropylene, polystyrene, hoặc polyethylene terephthalate.

Thường được sử dụng trong sản xuất các sản phẩm như kem đánh răng, sữa rửa mặt, sữa tắm, một số loại mỹ phẩm (sơn móng tay, mascara, son,…)…

Hạt vi nhựa xuất hiện ở mọi nơi quanh đời sống con người. (Ảnh: Báo Tài nguyên và Môi trường)

Vai trò của hạt vi nhựa trong các sản phẩm vệ sinh cá nhân hàng ngày là giúp loại bỏ chất nhờn, bụi bẩn trên da cũng như đảm bảo, kiểm soát chất lượng thành phẩm.

Một nghiên cứu ở Anh về thành phần các sản phẩm tẩy tế bào chết trên da mặt cho thấy chúng chứa từ 137,000 đến 2,8 triệu hạt vi nhựa mỗi chai.

Còn trong báo cáo "Plastic in Cosmetics" của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) công bố lượng hạt vi nhựa được sử dụng trong các sữa tắm tẩy da chết ngang bằng với lượng nhựa ở các bao bì đóng gói.

Hạt vi nhựa có thể xâm nhập vào não theo đường miệng

Một nghiên cứu mới trên chuột cho thấy hạt vi nhựa có thể xâm nhập vào não theo đường miệng. Các nhà nghiên cứu tại Viện Khoa học và Công nghệ Daegu Gyeongbuk đã cho chuột ăn trực tiếp hạt vi nhựa polystyrene với kích cỡ 2 micromet. Các nhà khoa học nhận thấy hạt vi nhựa đã tìm được đường thẩm thấu qua hàng rào máu não.

Hạt vi nhựa có thể thay đổi phản ứng hệ miễn dịch, gây phù nề. (Ảnh: afamily.vn)

Khi vào được tới não, các hạt vi nhựa vón lại tại tế bào thần kinh microglial, bộ phận có liên kết chặt chẽ tới việc duy trì sức khỏe của hệ thần kinh trung ương, đồng thời có tác động lớn tới khả năng sinh sôi dây thần kinh. Tế bào thần kinh microglial coi các hạt vi nhựa là mối nguy hại và đã biến hình, để rồi rơi vào trạng thái chết tế bào theo chương trình (apoptosis). Các nhà khoa học cũng quan sát thấy sự biến đổi đáng chú ý về cả hình thái của tế bào thần kinh microglial, lẫn những tác động của chúng lên hệ miễn dịch. Các dấu hiệu chết tế bào theo chương trình tiếp tục hiện hữu.

Giáo sư Seong-Kyoon Choi, tác giả nghiên cứu nhận định: “Nghiên cứu cho thấy vi nhựa, nhất là những hạt có kích cỡ 2 micromet hoặc nhỏ hơn, bắt đầu gắn vào não không lâu sau thời gian hấp thụ, tức là chỉ trong khoảng 7 ngày, nó gây ra hiện tượng chết tế bào theo chương trình, thay đổi phản ứng của hệ miễn dịch, gây phù nề”.

2.000 hạt vi nhựa đi vào cơ thể người qua muối

Theo một nghiên cứu của Viện 5 Gyres (Mỹ), ước tính hiện có 5,25 ngàn tỷ hạt nhựa có mặt ở biển. Nguồn chất thải này rộng khắp, bao gồm lưới đánh cá, đồ đựng thức ăn, nước giải khát, vật dụng chăm sóc cá nhân, mỹ phẩm, ống hút, túi xách… Theo đó, ô nhiễm nhựa ảnh hưởng tới ít nhất 700 loài sinh vật biển; Mỗi năm có ít nhất 100 triệu động vật có vú biển chết. Số lượng nhựa còn nhiều hơn cả cá ở đại dương và trở thành mối đe dọa lớn đối với môi trường.

Thức ăn hàng ngày cũng có thể chứa hạt vi nhựa. (Ảnh: duyendangvietnam.net)

Theo kết quả nghiên cứu do các nhà khoa học ở Hàn Quốc và tổ chức Greenpeace khu vực Đông Á thực hiện, có đến 90% sản phẩm muối ăn được lấy mẫu từ nhiều nơi trên thế giới bị nhiễm hạt vi nhựa. Có một thực tế nữa mà không phải ai cũng biết rằng khi mua dầu gội, kem đánh răng... chứa các hạt vi nhựa, chúng ta chỉ nghĩ đơn giản là chúng có tác dụng làm sạch mà không ngờ rằng chúng lại là một tác nhân nguy hại tới môi trường và sức khỏe.

Mật độ vi nhựa trong muối ở mỗi nhãn hiệu khác nhau, nhưng với sản phẩm muối từ châu Á thì mật độ này đặc biệt cao. Mật độ vi nhựa cao nhất là trong sản phẩm muối bán tại Indonesia – từng bị xếp thứ 2 trong danh sách các quốc gia ô nhiễm nhựa nhiều nhất thế giới. Cũng theo nghiên cứu này, muối biển chứa nhiều hạt vi nhựa nhất, xếp sau là muối hột và muối đá.

Các nhà khoa học phát hiện nhựa đi vào cơ thể người. Kết luận được đưa ra sau khi tất cả mẫu xét nghiệm chất thải của người tình nguyện đều chứa các hạt nhựa siêu nhỏ có kích thước bé hơn 5 mm. Các hạt nhựa siêu nhỏ có thể xâm nhập vào mạch máu, hệ bạch huyết, thậm chí tới gan. Tổng cộng, có 9 loại hạt nhựa có trong cơ thể người, phổ biến nhất là nhựa PP và nhựa PET thường thấy trong bao bì đồ ăn, thức uống. Theo Cục Quản lý thực phẩm châu Âu (EFSA) thì trung bình một công dân châu Âu mỗi năm đưa vào cơ thể theo thực phẩm 11 000 mảnh vi nhựa.

Nói về tác hại của những hạt vi nhựa tồn tại trong môi trường đối với sức khỏe con người thì PGS.TS Nguyễn Huy Nga chia sẻ rằng: “Theo các nhà khoa học, cứ mỗi khi một hạt vi nhựa vỡ ra, nó sẽ sản sinh ra rất nhiều chất độc có thể gây nguy hiểm đến sức khỏe con người. Khi đó, chúng ta có thể bị mất cân bằng hoóc-môn, mắc các căn bệnh về thần kinh, các bệnh hô hấp, ảnh hưởng đến cấu trúc não bộ, gây tăng động, suy yếu và biến đổi hệ miễn dịch cùng hàng loạt những nguy cơ khác.

Để cho nhựa được đàn hồi và bền hơn, người ta thường cho vào nhựa chất Phthalates, một hóa chất gây ung thư vú. Chất Bisphenol A (BPA) là hóa chất được tìm thấy trong các hôp nhựa đựng thực phẩm. Khi xâm nhập vào cơ thể nó có thể can thiệp vào các hooc-môn sinh sản, đặc biệt là ở phụ nữ, gây ảnh hưởng đến khả năng thai nghén.

Tuy nhiên hiện nay các bằng chứng khoa học vẫn chưa đủ thuyết phục để đề xuất các quy định về giới hạn cho phép hàm lượng các vi nhựa trong nước và thực phẩm. Việc này đòi hỏi cần có sự đầu tư cho các nghiên cứu tiếp theo về ảnh hưởng của vi nhựa và nano nhựa lên sức khỏe con người”.

Nguyễn Linh (T/h)