Hãy quan tâm đến cha mẹ mình, họ đang là 'con mồi' béo bở của lừa đảo trên không gian mạng

Không chỉ người trẻ, người già cũng "cô đơn trên mạng". Ảnh tạo bởi AI

Người cao tuổi tại Việt Nam đang trở thành mục tiêu của các vụ lừa đảo qua mạng do hạn chế về công nghệ, ít tiếp cận thông tin, và dễ bị thuyết phục.

Với dân số già hóa nhanh chóng, ở nước ta tỉ lệ người già tăng lên đáng kể trong thập kỷ qua. Đây chính là lực lượng lao động trụ cột đã cống hiến sức trẻ để xây dựng đất nước bằng nhiều ngành nghề khác nhau. Họ sinh ra đúng vào thời mở cửa kinh tế thị trường, có kiến thức và biết thu vén cho gia đình. Vì vậy, dễ hiểu vì sao số lượng người già hiện nay được hưởng lương hưu khá đông đảo.

Đây chính là những "con mồi" béo bở của những kẻ lừa đảo nhắm đến. Người già có lương hưu nghĩa là có tài sản, tài sản tích lũy, chưa kể là tài sản sinh lời từ nhiều nguồn thừa kế, bất động sản, tài sản của con cháu biếu ông bà cha mẹ.

Tuy nhiên, đứng trước thời đại số, người già cũng không thể nằm ngoài thời cuộc. Họ cũng buộc phải thích nghi bằng cách tiếp cận với công nghệ số. Bởi đây cũng là chủ trương của Chính phủ khi quyết định bước vào một thời kỳ chuyển đổi số, tất cả hành vi dân sự đều phải thực hiện trên nền tảng số.

Xét một cách công bằng, với nhiều người chưa được nhạy bén với công nghệ, chuyển đổi số luôn là một thách thức, nữa là người già - những người đã cả đời buồn vui với tivi đen trắng, radio sóng FM, xe đạp và cặp lồng cơm công sở.

Nhờ sự can thiệp kịp thời, cụ bà này đã không bị lừa đảo qua mạng mất hơn 100 triệu đồng.

Vì vậy, chỉ qua 2 năm xã hội chúng ta bước vào chuyển đổi số, nhóm người già trên 60 tuổi đã trở thành nhóm yếu thế thực sự trên nền tảng số, trên cả nhóm yếu thế mà mọi người vẫn thường nghĩ là trẻ em và phụ nữ. Việc tiếp cận với khoa học công nghệ chậm chạp, lúng túng chính là lúc người già "trượt cao tốc" trên mạng xã hội. Và lúc dừng lại cũng là lúc giật mình phát hiện ra mình đã mất tiền, số tiền cả đời dành dụm được.

Theo Cục An toàn thông tin, người cao tuổi là nhóm dễ bị tổn thương nhất, với 49% từng bị lừa đảo trực tuyến. Năm 2023, 2024, rất nhiều người cao tuổi bị lừa đảo qua mạng mất toàn bộ số tiền tích lũy. Năm 2025, con số có thể còn tăng lên, do tình hình thực tế.

Phương pháp tuyên truyền để người dân tránh bị lừa đảo đã phủ rộng gần như tất cả các cách tiếp cận. Nhưng dường như người già vẫn thiếu điều gì đó để bảo vệ.

Phải chăng, họ thiếu tình yêu thương, bao bọc, chở che của con cháu trước những kẻ lừa đảo qua mạng?

Thủ đoạn lừa đảo phổ biến nhắm vào người cao tuổi

1. Giả danh cơ quan chức năng: Đối tượng giả mạo công an, kiểm sát viên, hoặc nhân viên ngân hàng, gọi điện đe dọa người cao tuổi về các vấn đề pháp lý, yêu cầu chuyển tiền để "phục vụ điều tra". Theo Công an Thành phố Hồ Chí Minh, nhiều người bị lừa nhiều lần đến khi cạn kiệt tài sản mới cầu cứu.

2. Lừa đảo đầu tư tài chính: Các đối tượng tạo website giả mạo công ty, quảng bá lợi nhuận cao, dụ người cao tuổi đầu tư. Ông Nguyễn Quang Hòe (Hà Nội) từng bị lừa vì tin vào hình ảnh đối tượng chụp cùng lãnh đạo cấp cao.

3. Giả mạo người quen hoặc gửi quà từ nước ngoài: Kẻ lừa đảo kết bạn qua mạng xã hội, giả vờ gửi quà giá trị, sau đó yêu cầu nộp phí nhận quà.

4. Lừa đảo qua cuộc gọi video Deepfake: Sử dụng công nghệ AI để giả mạo khuôn mặt, giọng nói, khiến người cao tuổi tin tưởng và chuyển tiền.

5. Lừa đảo trúng thưởng hoặc từ thiện: Đối tượng thông báo trúng thưởng hoặc kêu gọi từ thiện, yêu cầu chuyển tiền trước để nhận quà.

6. Chiếm đoạt thông tin cá nhân: Giả mạo ngân hàng, gửi link giả để đánh cắp thông tin tài khoản, mã OTP, sau đó rút tiền.

7. Người già được mời gọi vào các nhóm thiện nguyện, tổ chức du lịch không mất phí, sau đó truy thu tiền buộc phải mua hàng không cần thiết, hàng giả giá cao.

8. Nguy hiểm hơn nữa, người già bị gom vào nhóm truyền bá tôn giáo trái phép, mơ hồ, tự nguyện nộp tiền cho nhóm lừa đảo có tổ chức.

Vì vậy, hãy quan tâm đến cha mẹ mình hơn nữa, và bằng cả trách nhiệm của người thân, người tỉnh táo hơn, người tiếp cận với công nghệ dễ dàng hơn... để giải thích, tuyên truyền, vận động bằng mọi phương pháp bảo vệ người già khỏi bị lừa đảo trực tuyến.

Trong đó, việc không cho cha mẹ mình dùng điện thoại thông minh, hay ngăn không cho mở tài khoản cá nhân... đều là những phương pháp tình huống, không phải là cách thức lâu dài để bảo vệ một người già là "công dân số" nhưng là "mầm non công nghệ".

Hãy gần gũi, nắm bắt thông tin, giải thích cặn kẽ, rõ ràng, nắm được những thông tin cách thức mà những đối tượng lừa đảo qua mạng sử dụng để tuyên truyền lại với người trong gia đình. Đặc biệt lưu ý người già. Lưu ý nữa là các cách thức này thay đổi thường xuyên, tinh vi.

"Hãy yêu thương họ, bảo bọc họ trước lừa đảo qua mạng như chính việc họ đã che chở bao bọc cho chúng ta trước bão tố cuộc đời" - một chuyên gia truyền thông số đưa ra lời khuyên khiến chúng ta phải suy ngẫm.

Và đặc biệt, với người già, cần giải thích chứng minh thấu tình đạt lý, không đe dọa chồng lên đe dọa, nạt nộ, miệt thị, nói lời khó nghe... khiến họ lại càng muốn giấu, không chia sẻ thông tin cần thiết.

Một số biện pháp phòng tránh lừa đảo qua mạng do chuyên gia gợi ý

1. Không cung cấp thông tin cá nhân: Không chia sẻ số tài khoản, mã OTP, hoặc thông tin cá nhân qua điện thoại, email, tin nhắn lạ.

2. Kiểm tra nguồn thông tin: Xác minh qua người thân hoặc cơ quan chức năng nếu nhận cuộc gọi đáng ngờ, nói với con, cháu ngay những cuộc gọi đáng ngờ.

3. Hạn chế sử dụng ứng dụng ngân hàng: Con cháu nên kiểm soát tài khoản ngân hàng của người cao tuổi để tránh rủi ro.

4. Báo cáo ngay khi nghi ngờ: Thông báo cho cơ quan công an hoặc người thân nếu nhận thấy dấu hiệu lừa đảo.

5. Tuyên truyền và hướng dẫn: Người trẻ cần hướng dẫn người cao tuổi nhận biết các thủ đoạn lừa đảo.

Hành động ngay nếu người già bị lừa đảo qua mạng

1. Thu thập bằng chứng, làm đơn tố giác gửi cơ quan công an nơi cư trú.

2. Liên hệ ngân hàng để khóa tài khoản và dừng giao dịch.

Người cao tuổi cần được hỗ trợ để nâng cao cảnh giác, tránh trở thành nạn nhân của các chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi.

Hà Phong