Hệ thống Chuẩn mực Kiểm toán nhà nước 2024: Đáp ứng yêu cầu thực tiễn và hội nhập quốc tế

Hệ thống CMKTNN là kim chỉ nam hành động bảo đảm cho kiểm toán viên nhà nước tuân thủ các quy tắc đạo đức nghề nghiệp. Ảnh: TL

Hệ thống Chuẩn mực ngày càng hoàn thiện

Hệ thống CMKTNN là văn bản quy phạm pháp luật dưới luật cao nhất, quy định, hướng dẫn về yêu cầu, nguyên tắc, thủ tục kiểm toán và xử lý các mối quan hệ phát sinh trong hoạt động kiểm toán mà kiểm toán viên nhà nước và các bên liên quan phải tuân thủ khi tiến hành hoạt động kiểm toán. Hệ thống CMKTNN mới gồm danh mục thuật ngữ và 43 CMKTNN, quy định cho cả 3 loại hình kiểm toán: Kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động.

Đây là lần thứ 4 Kiểm toán nhà nước (KTNN) ban hành Hệ thống CMKTNN. Trước đó, KTNN đã ban hành Hệ thống CMKTNN năm 1999 gồm 14 chuẩn mực. Trải qua 3 lần sửa đổi, bổ sung vào các năm 2010 (với 21 chuẩn mực), năm 2016 (với 39 chuẩn mực) và năm 2024 (với 43 chuẩn mực), Hệ thống CMKTNN ban hành sau này càng hoàn thiện hơn và phù hợp với thực tiễn Việt Nam, cũng như thông lệ quốc tế, là kim chỉ nam cho hoạt động kiểm toán của KTNN.

GS,TS. Đoàn Xuân Tiên - nguyên Phó Tổng Kiểm toán nhà nước, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo sửa đổi, bổ sung Hệ thống CMKTNN - cho biết, sau gần 8 năm đi vào thực tiễn, Hệ thống CMKTNN năm 2016 đã có những đóng góp tích cực trong việc nâng cao chất lượng, hiệu quả, hiệu lực kiểm toán. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, áp dụng, Hệ thống chuẩn mực này cũng đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập, đòi hỏi phải sửa đổi, hoàn thiện.

Mặt khác, năm 2019, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật KTNN đã yêu cầu KTNN mở rộng phạm vi, nâng cao chất lượng kiểm toán. Chiến lược Phát triển KTNN đến năm 2030 cũng đặt mục tiêu phải hoàn thiện Hệ thống CMKTNN theo thông lệ quốc tế và đáp ứng các điều kiện hoạt động KTNN trong môi trường số. Tổ chức quốc tế các Cơ quan Kiểm toán tối cao (INTOSAI) đã sửa đổi hệ thống chuẩn mực thành khuôn khổ nghề nghiệp chuyên môn (IFPP). Đồng thời, thực tiễn hoạt động của KTNN cũng có những thay đổi nhất định.

Do đó, việc ban hành Hệ thống CMKTNN mới là hết sức cần thiết nhằm cập nhật các sửa đổi, bổ sung của Hệ thống chuẩn mực kiểm toán quốc tế do INTOSAI xây dựng (ISSAI); đảm bảo phù hợp với pháp luật, cơ chế quản lý của Việt Nam, điều kiện và môi trường hoạt động của KTNN Việt Nam. Trên cơ sở nghiên cứu, tổng kết gần 8 năm áp dụng Hệ thống CMKTNN năm 2016, KTNN đã rà soát, sửa đổi cho phù hợp, đảm bảo tính kế thừa, tính khả thi, phù hợp với thông lệ quốc tế và thực tiễn hoạt động kiểm toán cũng như các quy định pháp luật mới hiện hành.

4 điểm mới nổi bật

Cũng theo GS,TS. Đoàn Xuân Tiên, với quan điểm sửa đổi, bổ sung nêu trên, Hệ thống CMKTNN lần này có một số điểm mới nổi bật sau: Thứ nhất, KTNN cập nhật, bổ sung những nội dung mới trong Hệ thống Chuẩn mực kiểm toán do INTOSAI ban hành năm 2019, đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam. Thứ hai, KTNN không đưa vào Hệ thống CMKTNN sửa đổi lần này những quy định hoặc vấn đề mang tính chất hướng dẫn cụ thể, chi tiết về kỹ thuật, tổ chức, quản lý, điều hành hoạt động kiểm toán. Những vấn đề đó sẽ được nghiên cứu, xây dựng thành các hướng dẫn hoặc cẩm nang hướng dẫn các nghiệp vụ chuyên môn kỹ thuật cũng như vấn đề về tổ chức, quản lý trong hoạt động kiểm toán để đảm bảo tính ổn định, tính linh hoạt trong việc thực hiện chuẩn mực sau này.

Thứ ba, để đảm bảo phù hợp với ISSAI, KTNN đã thay đổi số hiệu của CMKTNN cho phù hợp với số hiệu hệ thống ISSAI. Đặc biệt, Hệ thống CMKTNN lần này tăng 4 chuẩn mực so với Hệ thống CMKTNN năm 2016 do bổ sung những chuẩn mực mới theo ISSAI, gồm: CMKTNN 150 - Năng lực của kiểm toán viên nhà nước, CMKTNN 2701 - Trình bày các vấn đề kiểm toán quan trọng của cuộc kiểm toán trong báo cáo kiểm toán, CMKTNN 2720 - Trách nhiệm của kiểm toán viên nhà nước đối với thông tin khác trong tài liệu có báo cáo tài chính đã được kiểm toán và CMKTNN 2810 - Đưa ra ý kiến về báo cáo tài chính tóm tắt.

Thứ tư, trong Hệ thống CMKTNN mới ban hành, các quy định về trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền hạn của KTNN, kiểm toán viên nhà nước cũng như các đơn vị được kiểm toán và các đối tượng có liên quan được quy định rõ ràng hơn, đảm bảo phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành, đồng thời thể hiện tính minh bạch trong vấn đề tổ chức hoạt động kiểm toán.

Tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động kiểm toán

Việc sửa đổi Hệ thống CMKTNN có ý nghĩa rất quan trọng đối với vấn đề phát triển bền vững về tổ chức, hoạt động cũng như việc nâng cao vị thế, uy tín của KTNN.

Trước hết, Hệ thống CMKTNN là cơ sở pháp lý cho tổ chức, hoạt động kiểm toán. Đây là điều kiện để đảm bảo cho tổ chức, hoạt động kiểm toán được minh bạch, rõ ràng, tăng trách nhiệm giải trình của KTNN, kiểm toán viên nhà nước cũng như các đơn vị được kiểm toán và các đối tượng liên quan; góp phần xây dựng nền tài chính quốc gia lành mạnh, phát triển bền vững.

Hệ thống CMKTNN được sửa đổi là một trong những điều kiện để nâng cao chất lượng kiểm toán, góp phần tăng cường kiểm tra, kiểm soát việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, tạo dựng lòng tin, độ tin cậy của lãnh đạo các cấp, các đơn vị và cộng đồng xã hội đối với hoạt động KTNN.

Việc sửa đổi Hệ thống CMKTNN cũng góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp trong hoạt động kiểm toán. Điều này đòi hỏi đội ngũ kiểm toán viên nhà nước phải nâng cao năng lực, trình độ của mình. Đồng thời, việc sửa đổi các chuẩn mực còn hướng tới đáp ứng yêu cầu về đổi mới công nghệ kiểm toán, đặc biệt là việc áp dụng công nghệ 4.0 trong tổ chức hoạt động kiểm toán; đảm bảo hài hòa với ISSAI, tạo thuận lợi để KTNN Việt Nam hội nhập, hợp tác quốc tế ngày càng sâu rộng.

Với những ý nghĩa thiết thực đó, việc sớm đưa Hệ thống CMKTNN áp dụng vào thực tiễn hoạt động kiểm toán là ưu tiên hàng đầu của KTNN trong thời gian tới./.

NHÓM PHÓNG VIÊN