Hệ thống giáo dục nghề nghiệp: Đổi mới toàn diện để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

Lĩnh vực GDNN, GDTX đã đạt nhiều chuyển biến tích cực về thể chế, quy mô và chất lượng, góp phần quan trọng vào phát triển nguồn nhân lực quốc gia. Ảnh: ST

Nhiều chuyển biến tích cực góp phần phát triển nguồn nhân lực quốc gia

Thế giới đang trải qua những biến đổi sâu sắc dưới tác động của công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, buộc các quốc gia phải xác định lại tầm nhìn, chiến lược phát triển giáo dục nhằm thích ứng với bối cảnh mới. Việt Nam đang đứng trước vận hội lịch sử để bứt phá, thực hiện các mục tiêu phát triển lớn, trong đó nhiệm vụ xây dựng con người và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yêu cầu cấp thiết.

Theo Cục trưởng Cục GDNN và GDTX Trương Anh Dũng, tính đến tháng 9/2025, cả nước có 1.163 cơ sở GDNN, trong đó 55,5% là cơ sở ngoài công lập. Công tác tuyển sinh đạt 2,43 triệu người trong năm 2024, riêng 6 tháng đầu năm 2025, tổng số tuyển sinh tại các cơ sở GDNN đạt khoảng 1 triệu người, tương đương 60% kế hoạch. Đáng chú ý, 245 trường cao đẳng đã tham gia hệ thống tuyển sinh chung với giáo dục đại học, góp phần tạo môi trường học tập liên thông, minh bạch hơn.

Cùng với đó, chất lượng đào tạo được nâng cao rõ rệt với hơn 80% người tốt nghiệp có việc làm, nhiều trường đạt tỷ lệ 100%, trong đó 70-75% làm đúng ngành được đào tạo.

Đặc biệt, các ngành công nghệ mới như: Trí tuệ nhân tạo, chip bán dẫn, năng lượng xanh được triển khai đào tạo mạnh mẽ, hướng tới đáp ứng nhu cầu nhân lực cho nền kinh tế số và kinh tế tuần hoàn. Các cơ sở GDNN đã bước đầu triển khai trường học số, trường học thông minh, áp dụng cơ sở dữ liệu văn bằng số, đồng thời chủ động hội nhập sâu rộng thông qua mạng lưới ASEAN và UNESCO.

Đối với hệ thống GDTX, cả nước hiện có 20.621 trung tâm đang hoạt động ổn định, trong đó có 582 trung tâm GDTX và GDNN - GDTX, hơn 10.000 trung tâm học tập cộng đồng và trung tâm ngoại ngữ - tin học.

Trong năm học 2024-2025, hệ thống GDTX phục vụ 26,3 triệu lượt người học, tăng mạnh so với năm trước; trong đó, gần 469.000 học viên học chương trình cấp Trung học phổ thông, 91.548 người học xóa mù chữ, 1,18 triệu học viên học chương trình bồi dưỡng nghề nghiệp.

Tỷ lệ người biết chữ trong độ tuổi 15-60 đạt 99,1% mức độ 1 và 97,7% mức độ 2. Cả nước hiện có 55/63 tỉnh đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2, phản ánh nỗ lực bền bỉ của ngành trong việc thu hẹp khoảng cách học tập vùng dân tộc thiểu số và miền núi.

Các trung tâm GDTX và trung tâm học tập cộng đồng đã trở thành hạt nhân của phong trào học tập suốt đời, với hơn 24,5 triệu lượt người học các lớp chuyên đề kỹ năng và cập nhật kiến thức.

Việt Nam hiện có 5 thành phố được UNESCO công nhận là “Thành phố học tập toàn cầu” gồm: TP. Hồ Chí Minh, Sơn La, Sa Đéc, Vinh và Cao Lãnh; đồng thời, 4 thành phố khác là: Hà Nội, Quảng Ninh, Quảng Trị, Thanh Hóa đang hoàn thiện hồ sơ tham gia mạng lưới này, khẳng định cam kết quốc tế về xây dựng xã hội học tập

Đổi mới, tự chủ, tạo động lực mới cho phát triển GDNN và GDTX

Bước sang năm học 2025-2026, ngành giáo dục tập trung đổi mới quản lý, hoàn thiện pháp luật, thúc đẩy chuyển đổi số, đẩy mạnh phân cấp và tự chủ, đồng thời tiếp tục mở rộng hợp tác quốc tế, xây dựng nguồn nhân lực có kỹ năng nghề, trình độ cao, thích ứng với thời kỳ chuyển đổi xanh và kinh tế tri thức.

Năm 2026 sẽ là thời điểm bản lề của quá trình đổi mới căn bản hệ thống GDNN và GDTX. Ảnh: ST

Theo Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn, việc triển khai Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đặt ra yêu cầu phải nhanh chóng hiện đại hóa, nâng cao chất lượng GDNN, đồng thời xây dựng xã hội học tập và thúc đẩy học tập suốt đời.

“Đây là cơ hội vàng để hệ thống các trường nghề phát triển mạnh mẽ, khẳng định vai trò trong đào tạo nguồn nhân lực có kỹ năng nghề cao đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội” - Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.

Từ đó, một trong những nhiệm vụ trọng tâm được Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo lưu ý là cần sắp xếp, tái cấu trúc hệ thống cơ sở GDNN và GDTX. Với hơn 800 cơ sở nghề hiện nay, định hướng là chuyển nhiều đầu mối về địa phương quản lý, đồng thời vẫn duy trì đầu tư trọng điểm cho các trường mạnh, có vai trò đặc thù.

Đối với hệ thống Trung tâm GDNN - GDTX, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định không được chuyển đổi cơ giới sang mô hình trung học nghề. Mô hình này sẽ được triển khai riêng biệt cho học sinh sau trung học cơ sở, nhằm phân luồng hiệu quả. Các trung tâm GDNN - GDTX cần dần dần trở lại đúng chức năng đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho người trưởng thành.

Bên cạnh đó, hoàn thành hệ thống cơ sở dữ liệu GDNN và văn bằng số trong năm 2026; các trường nghề, đặc biệt khối công nghệ - kỹ thuật, cần tăng cường ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong đào tạo.

Hiện Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035, trong đó tập trung nâng cao chất lượng giáo dục đại học, GDNN; do đó, các trung tâm GDTX cần chủ động để được quan tâm đúng mức - đảm bảo mọi công dân đều có quyền tiếp cận nền giáo dục chất lượng.

Đối với đội ngũ nhà giáo, cần mở rộng cơ hội đào tạo giáo viên ở nước ngoài, đồng thời rà soát lại nhu cầu đào tạo đội ngũ giảng dạy trong hệ thống trường nghề - lĩnh vực hiện đang thiếu hụt đáng kể./.

PHƯƠNG LAN