Hệ thống SAMP/T Pháp vượt Patriot Mỹ ở Ukraine: Cuộc đua mới trong phòng không NATO
Chiến trường Ukraine đang chứng minh rằng hệ thống phòng không SAMP/T do Pháp và Ý phát triển có hiệu suất thực chiến vượt trội hơn hệ thống Patriot của Mỹ.
Việc hệ thống SAMP/T vượt qua hệ thống Patriot không chỉ là câu chuyện kỹ thuật mà còn là vấn đề chiến lược, khi NATO đứng trước lựa chọn giữa 2 hướng phát triển phòng không trong kỷ nguyên tên lửa và máy bay không người lái.
Trong các tháng gần đây, nhiều nguồn tin quân sự châu Âu ghi nhận hệ thống phòng không SAMP/T do Pháp và Ý sản xuất đang thể hiện hiệu quả cao tại Ukraine, vượt trội so với hệ thống Patriot do Mỹ cung cấp.
Đây là lần đầu tiên 2 tổ hợp này được so sánh trực tiếp trong cùng điều kiện chiến đấu thực tế, cho phép các chuyên gia quốc phòng đánh giá chính xác ưu và nhược điểm của từng loại.
Theo Tham mưu trưởng quân đội Pháp, tướng Fabien Mandon, các khẩu đội SAMP/T được triển khai ở Ukraine đã đánh chặn thành công nhiều loại tên lửa Nga mà hệ thống Patriot gặp khó khăn.
Trong một phiên điều trần trước Thượng viện Pháp ngày 8/11, ông nhấn mạnh rằng “ Hệ thốngSAMP/T có khả năng phản ứng linh hoạt và tỉ lệ đánh chặn cao hơn đáng kể trong các đợt tấn công phức hợp, gồm tên lửa hành trình và máy bay không người lái tấn công theo nhóm.”
Cả 2 hệ thống đều được coi là “xương sống” của mạng lưới phòng không NATO, nhưng cách thiết kế và vận hành khác nhau.
Patriot được Mỹ phát triển từ thập niên 1980, dùng radar quét góc 120 độ và chủ yếu bố trí cố định, phù hợp bảo vệ căn cứ lớn.
Ngược lại, SAMP/T ra đời sau, được thiết kế để cơ động trên chiến trường hiện đại, sử dụng radar xoay mảng pha chủ động có khả năng bao quát 360 độ và phản ứng nhanh hơn khi bị tấn công từ nhiều hướng.
Tên lửa của 2 hệ thống cũng khác biệt rõ rệt. Patriot sử dụng tên lửa PAC-3 MSE có tốc độ hơn Mach 4, tầm bắn khoảng 100 km, chuyên đối phó tên lửa đạn đạo.
Trong khi đó, SAMP/T dùng tên lửa Aster 30 có tầm bắn từ 120 đến 150 km, trần đánh chặn 30 km, sở hữu hệ thống điều khiển vectơ đẩy PIF-PAF cho phép cơ động linh hoạt để tiêu diệt mục tiêu có tốc độ cao và đường bay phức tạp như tên lửa hành trình hoặc drone.
Về khả năng cơ động, Patriot cần 4 đến 6 giờ để triển khai và căn chỉnh trước khi chiến đấu. Trong khi đó, SAMP/T chỉ mất khoảng 30 phút để thiết lập hoặc rút lui, nhờ toàn bộ khí tài được đặt trên xe 8 bánh.
Bệ phóng thẳng đứng của SAMP/T cũng cho phép bắn theo mọi hướng mà không cần quay nòng, giúp phản ứng nhanh trong các đợt tấn công đa trục.
Thực tế chiến trường cho thấy điểm mạnh của SAMP/T nằm ở khả năng chống quá tải và thích ứng với tấn công liên tục.
Trong nhiều đợt tập kích hỗn hợp bằng tên lửa hành trình, đạn pháo và drone cảm tử, hệ thống Patriot đôi khi bị quá tải radar, dẫn đến bỏ sót mục tiêu.
Ngược lại, các khẩu đội SAMP/T ở khu vực miền Tây Ukraine vẫn giữ được khả năng bắn trả ổn định, nhờ phần mềm điều khiển tối ưu hóa luồng dữ liệu radar và chế độ ưu tiên mục tiêu tự động.
Tuy nhiên, Patriot vẫn giữ vai trò quan trọng trong phòng không tầng sâu. Hệ thống này được tích hợp sâu trong mạng chỉ huy NATO, có khả năng liên kết với các radar cảnh giới tầm xa của Mỹ và đồng minh.
Patriot thích hợp bảo vệ thành phố, sân bay, cơ sở chiến lược và có kinh nghiệm thực chiến lâu dài từ Trung Đông đến Đông Âu.
Trong khi đó, SAMP/T, dù hiện đại hơn, vẫn có số lượng hạn chế và cần thêm thời gian để chứng minh độ bền trong tác chiến liên tục.
Dưới góc độ chiến lược, hiệu quả vượt trội của SAMP/T khiến nhiều quốc gia châu Âu xem xét giảm phụ thuộc vào hệ thống của Mỹ.
Với xu hướng chiến tranh hiện đại dựa nhiều vào drone và tên lửa hành trình tốc độ cao, khả năng cơ động, bắn đa hướng và triển khai nhanh đang trở thành tiêu chí hàng đầu.
SAMP/T vì thế được xem như biểu tượng cho hướng phát triển phòng không “châu Âu hóa” trong NATO.
Dù vậy, giới phân tích cho rằng Patriot và SAMP/T không nên được xem là đối thủ, mà là hai lớp phòng không bổ trợ cho nhau.
Patriot mạnh về phòng thủ tĩnh tầm xa, còn SAMP/T nổi bật trong phòng thủ linh hoạt, cơ động và phản ứng nhanh.
Việc Ukraine vận hành cả 2 loại giúp NATO rút ra bài học quý giá trong việc xây dựng lưới phòng không tương lai.
Chiến trường Ukraine vì thế đang trở thành “phòng thí nghiệm thực tế” cho các hệ thống phòng không hiện đại.
Cả Patriot và SAMP/T đều chứng minh vai trò không thể thay thế, nhưng trong cuộc đua thích ứng với chiến tranh phi đối xứng, SAMP/T đang cho thấy vì sao châu Âu muốn tự định hình con đường công nghệ quốc phòng của riêng mình.
