Hiện đại hóa công tác kiểm tra hàng xuất nhập khẩu qua soi container

Khai sai chủng loại, số lượng hàng hóa

Theo thống kê trong quý I/2023, toàn ngành Hải quan đã thực hiện soi chiếu tổng số 20.655 container (trung bình 491 container/ngày); phát hiện nghi vấn 1.128 container (chiếm 5,46% tổng container soi chiếu), phát hiện vi phạm 88 container (chiếm 7,8% tổng container nghi vấn).

Các vi phạm chủ yếu là vận chuyển hàng cấm, khai sai chủng loại, số lượng và nhập hàng không khai báo… Điển hình qua công tác lựa chọn, kiểm tra qua soi chiếu đã phát hiện và bắt giữ 2 lô hàng cất giấu trên 600kg ngà voi từ châu Phi cập cảng Lạch Huyện, Hải Phòng. Cũng qua soi chiếu đã phát hiện 6 lô hàng quá cảnh vi phạm trong tổng số 184 container đối với hàng hóa quá cảnh từ Việt Nam sang Lào và Campuchia.

Ưu điểm của việc kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu bằng máy soi là không thể phủ nhận. Tuy nhiên, thực tế triển khai công tác này còn nhiều bất cập, hiệu quả chưa cao.

Là một trong những đơn vị được trang bị máy soi container đầu tiên, đến nay, Cục Hải quan Hải Phòng đang quản lý và vận hành 1 máy soi cố định đặt tại Trung tâm máy soi và 5 máy soi di động đặt tại các Cảng VIP Green, Cảng Lạch Huyện, Cảng Nam Đình Vũ, Cảng Đình Vũ và Cảng Tân Vũ.

Cán bộ Cục Hải quan Bình Dương giám sát hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa thông qua hệ thống máy soi container. Ảnh: Phi Vũ

Ông Trần Mạnh Hùng - Phó Cục trưởng Cục Hải quan Hải Phòng nêu vấn đề, hiện nay, hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác soi chiếu chưa đồng bộ. Việc tổ chức triển khai công tác kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu bằng máy soi container chưa thực sự khoa học và hiệu quả, từ việc lựa chọn danh sách container soi chiếu mặc dù đảm bảo định mức soi chiếu theo quy định nhưng chưa trọng tâm, trọng điểm, đến việc soi chiếu và cung cấp kết quả soi chiếu cho các đơn vị liên quan còn nhiều bất cập như gửi kết quả đến chi cục hải quan đăng ký tờ khai không thuộc cục hải quan quản lý máy soi. Điều này dẫn đến hiệu quả công tác soi chiếu chưa cao.

Bên cạnh đó, chưa áp dụng công nghệ thông tin trong công tác kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu bằng máy soi container. Mặt dù Quyết định 3272/QĐ-TCHQ đã có những quy định để ngỏ cho việc thực hiện công tác soi chiếu thông qua hệ thống công nghệ thông tin quản lý. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có hệ thống nào được triển khai riêng cho công tác soi chiếu, mà công chức phải thực hiện gần như thủ công từ việc theo dõi hộp thư điện tử liên tục, nhận danh sách container, cập nhật vào hệ thống, soạn thảo văn bản thông báo gửi cho từng doanh nghiệp kinh doanh cảng, theo dõi việc soi chiếu, thực hiện khóa container trên hệ thống để đảm bảo container soi chiếu có kết quả nghi vấn không bị đưa ra khỏi khu vực giám sát khi chưa thực hiện các thủ tục tiếp theo theo quy định… mất rất nhiều thời gian và nguồn nhân lực.

Bất cập mà Hải Phòng ghi nhận cũng là những vấn đề chung mà các đơn vị khác đang quản lý máy soi container gặp phải.

Kiểm tra hàng hóa xuất, nhập khẩu từ máy soi chiếu

Từ những hạn chế đó, để đạt được mục tiêu năng suất và hiệu quả phát hiện, giảm thiểu chi phí phát sinh cho doanh nghiệp có hàng hóa thuộc diện soi chiếu, giảm tối đa thời gian kiểm tra thực tế hàng hóa nói riêng và thời gian thực hiện thủ tục hải quan nói chung, các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu bằng máy soi container đã được đặt ra.

Tăng máy soi chiếu cho các cửa khẩu

So với cùng kỳ năm 2022, tổng lượng container soi chiếu của toàn ngành trong quý I/2023 tăng 14,42% do các địa bàn bổ sung thêm máy soi chiếu container như: Hải Phòng (2 máy soi); Vũng Tàu (2 máy soi), TP. Hồ Chí Minh (2 máy soi); Lào Cai (1 máy soi), Quảng Trị (1 máy soi).

Trước tiên là rà soát các văn bản quy phạm pháp luật, các văn bản hướng dẫn liên quan đến công tác kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu bằng máy soi container nhằm kiến nghị sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Cùng với đó đẩy mạnh áp dụng công nghệ thông tin trong việc triển khai thực hiện kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu bằng máy soi container. Việc xây dựng và áp dụng một hệ thống công nghệ thông tin áp dụng cho công tác soi chiếu là vô cùng cần thiết. Điều này một mặt giúp cho việc truyền nhận các thông tin soi chiếu được nhanh chóng, đảm bảo thời gian gửi thông tin soi chiếu đến các doanh nghiệp kinh doanh cảng đúng thời gian theo quy định để chủ động đưa container đi soi chiếu.

Đồng thời, nâng cao hiệu quả công tác quản lý rủi ro trong hoạt động kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu bằng máy soi container. Việc phân tích, đánh giá rủi ro hàng hóa đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn container soi chiếu. Hay nói cách khác, sản phẩm đầu ra của quản lý rủi ro là nguyên liệu đầu vào của soi chiếu container.

Đặc biệt, tiến tới triển khai thực hiện soi chiếu 24/7 đối với hàng hóa nhập khẩu trong quá trình xếp dỡ. Theo đó, hàng hóa từ phương tiện vận tải nhập cảnh dỡ xuống xe đi đến máy soi container để soi chiếu và đưa đến địa điểm lưu giữ tại cảng sau khi hoàn thành việc soi chiếu. Như vậy sẽ tiết kiệm được chi phí, thời gian nâng hạ, vận chuyển container cho doanh nghiệp kinh doanh cảng, đồng thời tạo thuận lợi cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu khi làm thủ tục hải quan.

Cuối cùng là thường xuyên theo dõi số liệu container soi chiếu tại các cảng, tình hình biến động của hoạt động vận tải hàng hóa đường biển đến địa bàn quản lý. Trên cơ sở đó để điều chuyển và phân bổ địa bàn soi chiếu cho máy soi container một cách phù hợp.

Hồng Vân