'Hiến kế' để Thành phố Hồ Chí Minh phát triển sản xuất thông minh

Các chuyên gia và đại diện doanh nghiệp tham gia phiên thảo luận về sản xuất thông minh tại Diễn đàn Kinh tế mùa thu năm 2025 diễn ra ở Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo các chuyên gia, thế giới hiện đang chứng kiến làn sóng chuyển đổi mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nơi trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và Internet vạn vật (IoT) đang tái định hình toàn bộ cách thức sản xuất và quản trị chuỗi cung ứng.

Sau khi hợp nhất địa giới hành chính, Thành phố Hồ Chí Minh được xem là trung tâm sản xuất công nghiệp hàng đầu của cả nước và là một trung tâm sản xuất công nghiệp năng động của khu vực.

Tuy vậy, sức ép từ cạnh tranh quốc tế đang tác động mạnh lên các mô hình sản xuất công nghiệp truyền thống.

Thực trạng trên đòi hỏi thành phố đang đứng trước thời điểm quan trọng để buộc phải nâng cao năng suất, thúc đẩy sản xuất thông minh, chuyển đổi xanh và số, xây dựng chuỗi cung ứng có khả năng thích ứng tốt hơn.

Tuy nhiên, thành phố lại đang đối mặt nhiều thách thức lớn như vấn đề hạ tầng kết nối chưa đồng bộ, chi phí logistics còn cao, năng suất lao động và tỷ lệ nội địa hóa thấp.

Theo Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Nguyễn Văn Dũng, phần lớn hoạt động sản xuất công nghiệp trong nước nói chung và thành phố nói riêng vẫn còn dựa trên gia công, lắp ráp với giá trị gia tăng thấp; năng suất lao động còn hạn chế; trong khi áp lực tuân thủ các tiêu chuẩn xanh ngày càng gia tăng.

Bối cảnh này đặt ra yêu cầu bắt buộc cấp bách: Doanh nghiệp Việt Nam phải đổi mới; không thể tiếp tục cạnh tranh bằng lợi thế truyền thống, mà cần nâng cao năng suất, làm chủ công nghệ và chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng thông minh.

Sản xuất thông minh thông qua ứng dụng AI, IoT, Big Data và tự động hóa giúp tối ưu công tác vận hành, giảm chi phí, đồng thời “số hóa” chuỗi cung ứng; giúp truy xuất nguồn gốc hàng hóa minh bạch. Không những vậy, sản xuất thông minh còn là công cụ giúp đo lường, kiểm soát và giảm thiểu phát thải carbon, hiện thực hóa mục tiêu “sản xuất xanh” thuận lợi hơn.

Nhận thức rõ tầm quan trọng của xu hướng này, Thành phố xác định phát triển công nghiệp công nghệ cao, ứng dụng khoa học-công nghệ tiên tiến, thúc đẩy kinh tế xanh và kinh tế số là động lực tăng trưởng chủ đạo trong giai đoạn tới.

"Để hiện thực hóa mục tiêu này, Thành phố không thể đi một mình mà rất cần sự hợp tác với các đối tác quốc tế hàng đầu để tiếp nhận tri thức, kinh nghiệm và các tiêu chuẩn công nghệ tiên tiến nhất, áp dụng vào thực tiễn sản xuất công nghiệp trong nước”, đồng chí Nguyễn Văn Dũng cho biết.

Người dân trải nghiệm một thiết bị thông minh tại triển lãm trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế mùa thu năm 2025 diễn ra ở Thành phố Hồ Chí Minh.

Chia sẻ kinh nghiệm nâng cấp chuỗi cung ứng và sản xuất thông minh, ông Liu Zongchang, đại diện lãnh đạo Foxconn Industrial Internet (Trung Quốc), cho biết: Tại Việt Nam, Foxconn đã triển khai nhiều giải pháp quản lý và công nghệ mới, qua đó, giúp năng suất lao động tại các nhà máy tăng hơn 50%, lợi nhuận tăng 80%, trong khi số lượng lao động chỉ tăng 20%. Việc đầu tư công nghệ, tự động hóa và xây dựng nhà máy theo mô hình mới đã mang lại hiệu quả vượt trội so với mô hình sản xuất truyền thống, đáp ứng xu hướng sản xuất thông minh.

Theo ông Liu Zongchang, ba thách thức lớn nhất khi mở rộng các dự án sản xuất thông minh là hạn chế về tài chính, thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao và nền tảng công nghệ còn yếu.

Còn theo ông Andy Yu Shihao, Phó Chủ tịch Cấp cao phụ trách Chuỗi cung ứng quốc tế Schneider Electric (Singapore), đầu tư cho phát triển bền vững không hề làm tăng chi phí.

Về dài hạn, phát triển bền vững thực chất giúp nâng cao hiệu quả vận hành của toàn hệ thống và giá trị sản phẩm hàng hóa. Để đi từ mô hình thí điểm sang quy mô lớn, doanh nghiệp cần có nền tảng công nghệ đủ mạnh, lựa chọn giải pháp công nghệ phù hợp, hạ tầng số linh hoạt và có thể tái sử dụng cho nhiều mục tiêu, nguồn nhân lực phù hợp…

Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Chí, Phó Trưởng Khoa Cơ khí (Trường đại học Bách Khoa Thành phố Hồ Chí Minh) nhận định, sản xuất thông minh không nhất thiết phải bắt đầu bằng việc đầu tư những hệ thống lớn và đắt đỏ. Trái lại, việc ứng dụng mô hình mô phỏng vật lý (multiphysics modeling) kết hợp AI và Big Data sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình vận hành, giảm chi phí, giảm số lượng dữ liệu cần thu thập và tăng tính linh hoạt.

Ứng dụng các công nghệ lõi của Công nghiệp 4.0 trong sản xuất thông minh sẽ giúp doanh nghiệp bước vào kỷ nguyên 4.0 bằng con đường phù hợp với năng lực hiện tại.

Để thúc đẩy ứng dụng công nghệ lõi 4.0 tại Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Chí cho rằng: Thứ nhất, Nhà nước cần tiếp tục tạo cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư từng phần, tránh tâm lý “mua trọn gói từ nước ngoài” gây lệ thuộc và tốn kém.

Thứ hai, cần tăng cường đầu tư cho hoạt động nghiên cứu và phát triển trong nước; đặc biệt là ở các trường đại học, trung tâm đổi mới sáng tạo.

Thứ ba, hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhất, có thể là một công cụ kiểm soát, một hệ thống cảm biến, hay một nền tảng mô phỏng để dần xây dựng được một hệ sinh thái công nghiệp thông minh cho ngành sản xuất công nghiệp thành phố nói riêng và Việt Nam nói chung.

HOÀNG LIÊM