Hiểu đúng về cảnh báo khẩn với bệnh Chikungunya
Bệnh Chikungunya đang bùng phát tại nhiều nước châu Á. Chuyên gia cho biết virus này đã lưu hành ở Việt Nam từ lâu, nguy cơ bùng dịch ở TP.HCM rất thấp.
Một công nhân vệ sinh phun thuốc trừ sâu để ngăn chặn sự lây lan của bệnh Chikungunya ở Trung Quốc. Ảnh: VCG.
Một dịch bệnh do muỗi truyền, từng bùng phát dữ dội ở Ấn Độ Dương, đang “gõ cửa” sát biên giới Việt Nam.
Chỉ riêng 6 tháng đầu năm nay, tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc) đã ghi nhận hơn 4.800 ca Chikungunya - con số kỷ lục, cảnh báo nguy cơ lây lan nhanh sang các nước láng giềng, trong đó có Việt Nam.
Chikungunya không mới ở Việt Nam
Trao đổi với Tri Thức - Znews, PGS.TS Đỗ Văn Dũng, nguyên Trưởng khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược TP.HCM, cho hay bệnh Chikungunya là một bệnh do virus Chikungunya (thuộc họ Togaviridae, cùng họ với virus Rubella và không cùng họ với virus Dengue) lây truyền bởi muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus. Bệnh tạo miễn dịch bảo vệ lâu dài sau khi nhiễm.
Tuy người dân bình thường ít nghe về Chikungunya, đây là bệnh đã được phát hiện trên thế giới hơn 70 năm và nhiều lần gây dịch ở châu Á. Năm 2006, Ấn Độ ghi nhận hơn 1 triệu ca; giai đoạn 2018-2019, Thái Lan có khoảng 15.000 ca, cao hơn cả số ca mắc tại Trung Quốc hiện nay.
Theo PGS Dũng, ở Việt Nam, dù hiếm khi được phát hiện tại bệnh viện, thực tế Chikungunya đã hiện diện. Khoảng 1/4 đến 1/3 các trường hợp từng chẩn đoán là sốt xuất huyết hoặc sốt cấp tính có thể thực ra là Chikungunya nhưng không được xác định đúng.
Chikungunya lây sang người qua vết đốt của muỗi mang mầm bệnh, chủ yếu là muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus. Ảnh: CDC.
Một nghiên cứu của Viện Pasteur TP.HCM và Viện Y học nhiệt đới, Đại học Nagasaki (Nhật Bản) giai đoạn 2017-2019 đã phân tích 1.063 mẫu máu bệnh nhân sốt. Kết quả cho thấy 20% mẫu có kháng thể với virus Chikungunya. Trong nhóm nghi sốt xuất huyết Dengue, 1/3 mẫu có virus Chikungunya. Trong nhóm sốt không nghi sốt xuất huyết, 1/4 mẫu có virus này.
"Điều này chứng tỏ nhiễm virus Chikungunya rất phổ biến ở Việt Nam, thường không gây diễn tiến nặng. Trước đây do giám sát dịch tễ chưa nhiều nên ít được quan tâm", PGS Dũng nói.
PGS Dũng nhận định vì Chikungunya đã và đang lưu hành tại Việt Nam, không thể phân biệt lâm sàng với sốt xuất huyết Dengue, nên việc “xâm nhập” từ bên ngoài không đáng lo. Các yếu tố khí hậu làm tăng mật độ muỗi Aedes có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm nhưng không làm tăng nguy cơ xâm nhập mầm bệnh.
Do bệnh tạo miễn dịch lâu dài và từng lưu hành mạnh trong giai đoạn 2017-2019, TP.HCM và nhiều địa phương khác có nguy cơ bùng dịch thấp. Ngay cả khi số ca tăng, bệnh hiếm khi gây diễn tiến nặng, không gây sốc hay xuất huyết.
Tuy nhiên, bệnh vẫn có thể nguy hiểm với người già, người mắc bệnh nền hoặc những trường hợp virus tấn công vào khớp, gây đau kéo dài. Y học hiện chưa rõ yếu tố khiến virus tấn công khớp ở một số bệnh nhân.
"TP.HCM cần phòng ngừa Chikungunya như các bệnh truyền nhiễm lưu hành khác, nhưng không nên quá lo ngại. Điều quan trọng là kiểm soát muỗi và loăng quăng, vừa phòng bệnh này, vừa phòng sốt xuất huyết", PGS Dũng nhấn mạnh.
Bộ Y tế phát cảnh báo
Theo Bộ Y tế, người mắc bệnh Chikungunya có triệu chứng thường gặp gồm sốt cao, đau nhức khớp, đau đầu, mệt mỏi và nổi ban. Phần lớn bệnh nhân hồi phục sau vài ngày đến một tuần, nhưng một số vẫn bị đau khớp kéo dài hàng tháng. Bệnh chưa có vaccine hay thuốc điều trị đặc hiệu, phương pháp điều trị chủ yếu là hỗ trợ và giảm triệu chứng.
Do triệu chứng tương đồng với sốt xuất huyết và một số bệnh virus khác, việc chẩn đoán chính xác dựa vào xét nghiệm là rất quan trọng để tránh bỏ sót hoặc điều trị sai hướng.
Để ngăn chặn nguy cơ dịch xâm nhập, Bộ Y tế đề nghị các địa phương và người dân đồng loạt triển khai các biện pháp phòng bệnh
Người trở về từ vùng dịch: Tự theo dõi sức khỏe trong vòng 12 ngày. Nếu xuất hiện các dấu hiệu như sốt, đau khớp, nổi ban… cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời.
Tại hộ gia đình, khu dân cư: Đậy kín toàn bộ dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.
Hàng tuần diệt loăng quăng/bọ gậy: Thả cá vào bể nước lớn, thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ, lật úp các dụng cụ không dùng, thay nước bình hoa, bỏ muối hoặc hóa chất diệt ấu trùng vào bát nước kê chân chạn.
Loại bỏ vật dụng phế thải và hốc nước tự nhiên như chai lọ, vỏ dừa, mảnh lu vỡ, lốp xe cũ, hốc tre, bẹ lá...
Ngủ màn, mặc quần áo dài để tránh muỗi đốt, kể cả ban ngày.
Phối hợp với ngành y tế khi có chiến dịch phun hóa chất.
Khi người bệnh có triệu chứng sốt, không tự ý điều trị tại nhà, cần đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và xử trí kịp thời.
Theo Bộ Y tế, thời gian gần đây, bệnh Chikungunya có xu hướng gia tăng, ghi nhận nhiều đợt bùng phát quy mô lớn tại các đảo ở Ấn Độ Dương như La Réunion và Mayotte. Dịch cũng lan rộng sang một số khu vực của châu Phi, Nam Á, châu Âu và đặc biệt là miền Nam Trung Quốc.
Riêng tại tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc), chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, cơ quan y tế đã ghi nhận hơn 4.800 ca mắc. Đây là đợt bùng phát nghiêm trọng, cho thấy nguy cơ dịch có thể nhanh chóng lây lan sang các quốc gia láng giềng, trong đó có Việt Nam.
