Hiệu ứng Domino từ các lệnh cấm xuất khẩu gạo đặt thị trường vào thế cạnh tranh

Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ khiến thị trường thế giới chuẩn bị cho các hành động tương tự từ các quốc gia khác để tránh tình trạng thiếu hụt gạo tiềm ẩn trong nước khi người bán cố gắng lấp đầy khoảng trống 10 triệu tấn do New Delhi để lại, gây lo ngại về lạm phát lương thực toàn cầu vốn đã cao.

Các nhà phân tích cho biết, những hạn chế mới nhất của Ấn Độ gần giống với những hạn chế mà nước này áp đặt vào năm 2007 và 2008, điều này đã gây ra hiệu ứng domino khi nhiều quốc gia khác buộc phải hạn chế xuất khẩu để bảo vệ người tiêu dùng trong nước.

Lần này, tác động đối với nguồn cung và giá cả có thể còn sâu rộng hơn, vì Ấn Độ hiện chiếm hơn 40% thương mại gạo toàn cầu so với khoảng 22% cách đây 15 năm trước, gây áp lực lên các quốc gia xuất khẩu gạo như Thái Lan.

Ấn Độ hiện nay quan trọng hơn nhiều đối với thương mại gạo so với năm 2007 và 2008 Lệnh cấm của Ấn Độ khi đó đã buộc các nhà xuất khẩu khác phải thực hiện các hạn chế tương tự theo .

Ngay cả lúc này, họ có rất ít lựa chọn ngoài việc phản ứng với các thị trường. Tác động lên giá của mặt hàng lương thực được tiêu thụ nhiều nhất trên thế giới diễn ra nhanh chóng, đạt mức cao nhất trong 15 năm, sau khi Ấn Độ gây bất ngờ cho người mua vào tháng trước khi áp đặt lệnh cấm bán gạo trắng non-basmati được tiêu thụ rộng rãi.

New Delhi đã hạn chế nguồn cung cấp gạo tấm chất lượng thấp hơn vào năm 2022. Các nhà phân tích và thương nhân cho biết nguồn cung hạn chế có nguy cơ làm tăng giá gạo và lạm phát lương thực toàn cầu, ảnh hưởng đến người tiêu dùng nghèo ở châu Á và châu Phi. Các nhà nhập khẩu thực phẩm đang vật lộn với nguồn cung khan hiếm do thời tiết thất thường và gián đoạn vận chuyển qua Biển Đen.

Nitin Gupta, Phó Chủ tịch cấp cao của Olam Agri Ấn Độ, một trong những nhà xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, cho biết: Thái Lan, Việt Nam và các nước xuất khẩu khác đang sẵn sàng đẩy mạnh cuộc chơi, tất cả nhằm thu hẹp khoảng cách xuất phát từ sự thiếu hụt của Ấn Độ.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một hạn chế trong việc mở rộng khả năng xuất khẩu. Hạn chế này có thể tạo tiền đề cho việc tăng giá, gợi nhớ đến đợt tăng giá đáng chú ý mà chúng ta đã chứng kiến trong năm 2007-2008.

Năm 2008, giá gạo đạt mức cao kỷ lục trên 1.000 USD/tấn sau khi Ấn Độ, Việt Nam, Bangladesh, Ai Cập, Brazil và các nhà sản xuất nhỏ khác hạn chế xuất khẩu.

Lần này, các nhà xuất khẩu gạo sẽ không thể tăng xuất khẩu hơn 3 triệu tấn mỗi năm khi họ cố gắng đáp ứng nhu cầu trong nước trong bối cảnh nguồn cung hạn chế. Thái Lan, Việt Nam và Pakistan, lần lượt là các nhà xuất khẩu lớn thứ hai, thứ ba và thứ tư trên thế giới, cho biết họ rất muốn tăng doanh số bán hàng do nhu cầu đối với cây trồng của họ tăng sau lệnh cấm của Ấn Độ.

Cả Thái Lan và Việt Nam đều nhấn mạnh sẽ đảm bảo rằng người tiêu dùng trong nước không bị tổn hại do xuất khẩu tăng.
Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Pakistan (REAP) cho biết nước này đang phục hồi sau trận lũ lụt tàn phá năm ngoái, có thể xuất khẩu 4,5 triệu đến 5,0 triệu tấn từ mức 3,6 triệu tấn của năm hiện tại. Tuy nhiên, nước này khó có thể cho phép xuất khẩu không hạn chế trong bối cảnh lạm phát hai con số.

Giá toàn cầu đã tăng khoảng 20% kể từ lệnh cấm của Ấn Độ. Theo các thương nhân tại các công ty thương mại quốc tế, mức tăng thêm 15% có thể gây ra các hạn chế của Thái Lan và Việt Nam.

Câu hỏi không phải là liệu họ có hạn chế xuất khẩu hay không, mà là họ sẽ hạn chế bao nhiêu và khi nào họ sẽ thực hiện các biện pháp đó. Giá gạo ở Thái Lan và Việt Nam tăng vọt lên mức cao nhất trong 15 năm do người mua đổ xô mua các lô hàng để bù đắp cho sự sụt giảm xuất khẩu của Ấn Độ.

Gạo là lương thực chính của hơn 3 tỷ người và gần 90% cây trồng cần nhiều nước được sản xuất ở châu Á, nơi sự xuất hiện của thời tiết El Nino khô hạn đe dọa mùa màng ở các nước sản xuất chính. Sau lượng mưa dưới mức bình thường vào tháng 6 và tháng 7, Thái Lan đã khuyến cáo nông dân hạn chế diện tích trồng lúa vụ thứ hai.

Ở Ấn Độ, lượng mưa gió mùa phân bố thất thường đã dẫn đến lũ lụt ở một số bang trồng lúa phía bắc, ngay cả khi một số bang phía đông thiếu lượng mưa để bắt đầu gieo trồng.

Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Ấn Độ cho biết, lượng mưa gió mùa tốt là cần thiết để sản xuất bình thường, điều này sẽ cho phép New Delhi đảo ngược lệnh cấm xuất khẩu gạo. Chỉ có nguồn cung của Ấn Độ mới có thể khôi phục trạng thái cân bằng trên thị trường gạo toàn cầu.

Các nhà phân tích của Hội đồng Ngũ cốc Quốc tế (IGC) tại London cho biết sẽ phải xem các hạn chế của Ấn Độ có hiệu lực trong bao lâu. Lệnh cấm có hiệu lực càng lâu thì các nhà xuất khẩu khác càng khó bù đắp cho sự thiếu hụt.

Duy Hưng (tổng hợp)