Hình dung thế nào nếu lại có một thượng đỉnh Mỹ-Triều?

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gặp lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un ba lần. Cụ thể, ông Trump và ông Kim đã cùng dự hội nghị thượng đỉnh ở Singapore năm 2018 và ở Việt Nam vào tháng 2-2019 và có cuộc gặp thứ ba tại khu phi quân sự liên Triều vào tháng 6-2019.

Tuy nhiên, không có thỏa thuận nào được ký kết sau ba cuộc gặp. Giờ đây, khi bước vào nhiệm kỳ tổng thống thứ hai, ông Trump lại nhắc đến việc gặp ông Kim.

Viết trên kênh Channel News Asia (CNA), ông Robert Kelly - GS khoa học chính trị tại ĐH Quốc gia Pusan (Hàn Quốc) - cho rằng nếu cả hai nhà lãnh đạo đều không sẵn sàng nhượng bộ, kết quả của cuộc gặp tiếp theo có lẽ cũng sẽ giống như những lần trước.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un gặp nhau tại Khách sạn Capella (Singapore) vào tháng 6-2018. Ảnh: AFP

Những cuộc gặp trước đây

Năm 2017, ông Trump từng tuyên bố đầy đe dọa sẽ trút “lửa và cuồng nộ” xuống Triều Tiên, khiến nguy cơ xung đột dường như cận kề trong nhiều tháng cuối năm. Tuy nhiên, nhìn lại, có vẻ như sự cứng rắn của ông Trump chỉ nhằm ép ông Kim bước đến bàn đàm phán.

Năm 2018, ông Trump bất ngờ muốn gặp trực tiếp ông Kim. Những hội nghị thượng đỉnh sau đó thu hút sự chú ý lớn của truyền thông, nhưng không mang lại thỏa thuận đáng kể nào. Trên thực tế, các cựu quan chức trong chính quyền ông Trump sau này tiết lộ rằng ông Trump đến các cuộc gặp này mà không hề chuẩn bị. Nhà lãnh đạo Mỹ khi đó không đọc các tài liệu tóm tắt, không nắm rõ vấn đề và cũng không chỉ đạo một quy trình chính sách bài bản nào của chính phủ Mỹ để đưa ra đề xuất nghiêm túc với ông Kim.

Do đó, khi hai bên bất đồng về các điều khoản cụ thể tại hội nghị ở Hà Nội, ông Trump vì không chấp nhận yêu cầu từ phía Triều Tiên nên đã rời khỏi bàn đàm phán sớm hơn dự kiến.

Theo GS Robert Kelly, với một người luôn yêu thích sân khấu chính trị như ông Trump, hành động này có thể đáp ứng nhu cầu cá nhân của ông. Nhưng điều đó không giúp tình hình trên bán đảo Triều Tiên cải thiện hơn.

Vị chuyên gia lo ngại rằng kịch bản trên có lặp lại nếu có một thượng đỉnh Mỹ-Triều khác diễn ra.

Tình hình hiện tại phức tạp hơn khi một số quan chức trong chính quyền mới của ông Trump như Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Mike Waltz và Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đều là những người có quan điểm cứng rắn với Triều Tiên, chủ trương yêu cầu Bình Nhưỡng phải giải trừ hoàn toàn vũ khí hạt nhân – một điều gần như không thể.

Chuyên gia cảnh báo những lập trường cứng rắn này có thể phá hỏng hội nghị thượng đỉnh trước khi nó kịp diễn ra.

Nếu có thượng đỉnh Mỹ-Triều lần nữa, nhiều khả năng ông Trump vẫn sẽ bước vào phòng họp mà không có sự chuẩn bị nào và hành xử tùy hứng. Điều đó có thể tạo ra một chương trình truyền hình hấp dẫn, nhưng kết cục vẫn sẽ là không có thỏa thuận nào giống như những lần trước, theo GS Kelly.

Khó có thỏa thuận nếu Mỹ không nhượng bộ

Mỹ và Triều Tiên có khoảng cách rất lớn về chính trị và chiến lược. Những khác biệt này không thể được giải quyết chỉ bằng một cú đột phá kịch tính, giống như một hội nghị thượng đỉnh giữa “những người bạn” theo cách ông Trump vẫn mô tả mối quan hệ giữa ông và ông Kim.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un gặp nhau tại Khách sạn Metropole ở Hà Nội vào tháng 2-2019. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Nếu thực sự muốn đạt được thỏa thuận, ông Trump cần đưa ra một đề xuất chi tiết với ông Kim. Thậm chí, tổng thống Mỹ có thể cần đưa ra nhiều phương án khác nhau để tạo không gian cho cả hai bên linh hoạt trao đổi khi có bất đồng.

Những đề xuất này cũng cần nhận được sự đồng thuận từ các bên liên quan ở Washington gồm Bộ Quốc phòng, Bộ Ngoại giao, quốc hội, giới học giả theo dõi Triều Tiên, cũng như từ Hàn Quốc.

Giới quan sát nhận định rằng nếu không có sự thỏa hiệp nào từ Mỹ, Triều Tiên sẽ không đàm phán. Bài học từ giai đoạn 2017-2019 đã cho thấy điều đó.

Những nhượng bộ từ phía Mỹ có thể bao gồm: dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc, hỗ trợ tài chính, một mức độ công nhận ngoại giao nhất định, hoặc điều chỉnh sự hiện diện quân sự của Mỹ trên bán đảo Triều Tiên.

Đổi lại, chuyên gia gợi ý rằng Mỹ có thể yêu cầu Bình Nhưỡng có các động thái tương ứng. Triều Tiên nhiều khả năng sẽ không chấp nhận từ bỏ hoàn toàn vũ khí hạt nhân, nên việc tiếp tục yêu cầu điều đó sẽ chỉ khiến đàm phán đổ vỡ. Thay vào đó, Mỹ có thể yêu cầu Triều Tiên minh bạch hơn và đặt ra các giới hạn về số lượng đầu đạn hạt nhân và tên lửa của Triều Tiên.

Nếu không có sự ủng hộ từ các nhóm quyền lực quan trọng ở Washington, bất kỳ thỏa thuận nào mà ông Trump đạt được cũng có nguy cơ bị phản đối từ chính bộ máy chính trị Mỹ. Điều này đã từng xảy ra khi Tổng thống Mỹ Bill Clinton đạt thỏa thuận với Triều Tiên vào những năm 1990 mà không có sự đồng thuận từ đảng Cộng hòa trong quốc hội Mỹ.

Tiếp theo, các đề xuất của ông Trump nhất định phải bao gồm những nhượng bộ cụ thể từ phía Mỹ. Triều Tiên sẽ không phi hạt nhân hóa chỉ vì những lời đe dọa hoặc những lời hứa chung chung về hỗ trợ tài chính trong tương lai – ông Trump đã từng thử cách này và thất bại.

Bên cạnh vấn đề hạt nhân, còn nhiều vấn đề khác cần đàm phán. Chẳng hạn, Triều Tiên duy trì một lực lượng quân sự thông thường khổng lồ ngay sát biên giới liên Triều, liệu có thể đưa ra biện pháp khuyến khích Bình Nhưỡng rút bớt quân?

Tất cả những vấn đề trên đều phức tạp và có liên hệ chặt chẽ với nhau. Triều Tiên vốn nổi tiếng là đối tác đàm phán cứng rắn. Bình Nhưỡng sẽ không đơn giản nhượng bộ trước những lời đe dọa hay cách tiếp cận đầy khoa trương mà ông Trump từng áp dụng, ngay cả với các đồng minh của Mỹ như Canada.

Theo các chuyên gia, nếu muốn thành công, ông Trump cần hiểu rõ các vấn đề cốt lõi để biết đâu là điểm có thể mặc cả và đâu là điều có thể nhượng bộ mà không gây tổn thất quá lớn.

THẢO VY