'Hộ chiếu vàng' cho doanh nghiệp mở rộng thị trường xuất khẩu - Bài 3: Chính sách đột phá, doanh nghiệp vươn xa

Công nhân tại dây chuyền may của Công ty SCavi Huế trong ca sản xuất hàng xuất khẩu

Nhìn lại để đi xa hơn

Đầu tháng 4 năm nay, Bộ Công Thương phối hợp với Văn phòng Chính phủ công bố Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các hiệp định thương mại tự do (FTA Index) năm 2024, nhằm đo lường mức độ tận dụng FTA ở cấp địa phương. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có bộ chỉ số riêng để đo lường năng lực thực thi FTA, qua đó hỗ trợ công tác hoạch định chính sách, cải thiện môi trường đầu tư và thúc đẩy DN khai thác hiệu quả hơn các hiệp định thương mại.

Theo kết quả, thành phố Huế đạt 19,08 điểm, xếp hạng 55/63 tỉnh, thành phố cả nước. Ông Phan Quý Phương, UVTV Thành ủy, Phó Chủ tịch UBND TP Huế cho rằng, việc Huế chưa đạt thứ hạng cao trong FTA Index 2024 là tín hiệu cảnh báo để nhìn lại năng lực hội nhập của địa phương, làm động lực cải cách.

“Phần lớn DN ở Huế là nhỏ và vừa, nguồn lực còn hạn chế, năng lực quản trị và khả năng tiếp cận thông tin về các hiệp định thương mại tự do còn yếu. Một số DN vẫn phụ thuộc vào các thị trường truyền thống, chưa chủ động khai thác ưu đãi thuế từ các hiệp định thế hệ mới”, ông Phương cho biết.

Bên cạnh đó, hạ tầng logistics, dịch vụ hỗ trợ xuất, nhập khẩu và công nghiệp phụ trợ còn mỏng, khiến chi phí giao thương cao, làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa địa phương.

Từ thực tế này, thành phố đang chuyển hướng từ tư duy “thụ hưởng ưu đãi” sang “chủ động hội nhập”, tập trung vào các giải pháp trọng tâm như: Đào tạo chuyên sâu cho DN về quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn môi trường - lao động và rào cản kỹ thuật; đồng thời đẩy mạnh cung cấp thông tin thị trường, hướng dẫn cấp C/O nhanh, minh bạch, tạo điều kiện để DN tiếp cận hiệu quả các thị trường trong khối FTA.

“FTA không chỉ là câu chuyện thuế quan, mà còn là phép thử năng lực hội nhập”, ông Phương nhấn mạnh. “Huế cần song hành giữa cải cách thủ tục, phát triển logistics, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và năng lực nhân lực. Khi DN đủ mạnh, chúng ta mới tận dụng trọn vẹn lợi thế từ các hiệp định thương mại thế hệ mới”.

Công nhân Công ty CP Phát triển Thủy sản Huế chế biến sản phẩm xuất khẩu theo tiêu chuẩn FTA

Đột phá từ thủ tục đến logistics

Từ góc độ quản lý nhà nước, Sở Công Thương được xem là đầu mối quan trọng trong việc đưa các ưu đãi từ FTA đi vào thực chất.

Ông Phan Hùng Sơn, Phó Giám đốc Sở Công Thương cho biết: “Chúng tôi đã bố trí đội ngũ chuyên viên tư vấn, trực tiếp hướng dẫn DN trong việc sử dụng và khai thác hiệu quả C/O, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số trong quy trình cấp phép. Mỗi năm, sở cấp hàng nghìn C/O cho hàng hóa xuất khẩu sang các thị trường thuộc các hiệp định thương mại, với thời gian xử lý hồ sơ chỉ còn 6 - 8 giờ làm việc”.

Hiện Sở phối hợp với Bộ Công Thương triển khai hệ thống cấp C/O điện tử trên nền tảng eCoSys, giúp DN rút ngắn thời gian, giảm sai sót và tăng tính minh bạch. Việc ứng dụng công nghệ này còn cho phép DN tra cứu, cập nhật thông tin, hạn chế thủ tục giấy tờ và tiết kiệm chi phí đáng kể.

“Chúng tôi đang chuyển từ hỗ trợ thủ tục sang đồng hành chiến lược, không chỉ cấp C/O nhanh, đúng hạn, mà còn tư vấn để DN lựa chọn hiệp định phù hợp, khai thác thị trường hiệu quả hơn”, ông Sơn nhấn mạnh.

Sở Công Thương cũng phối hợp với Bộ Công Thương và các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài để cập nhật thông tin thị trường, tổ chức các hội nghị xúc tiến thương mại và hướng dẫn DN nắm bắt xu hướng tiêu dùng quốc tế, giúp DN Huế chủ động mở rộng thị trường xuất khẩu, tận dụng hiệu quả ưu đãi từ các FTA.

Ngành hải quan là “tuyến đầu” hỗ trợ DN tại cửa khẩu. Ông Nguyễn Đình Chiến, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Khu vực IX cho biết, đơn vị đang triển khai mô hình “Hải quan số”, “Hải quan thông minh”, hướng tới “Hải quan xanh”, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quản lý, khai báo và truy xuất xuất xứ hàng hóa, giúp rút ngắn tối đa thời gian thông quan.

Theo ông Trương Thế Khánh Quỳnh, Đội trưởng Hải quan cửa khẩu cảng Chân Mây, đơn vị thường xuyên tổ chức đối thoại hải quan và DN, cập nhật quy định mới, hướng dẫn khai báo đúng để không bị mất ưu đãi. Mục tiêu của hải quan không chỉ là thu ngân sách mà còn là tạo thuận lợi thương mại, giảm tối đa chi phí ngoài luồng cho DN.

Chuyển đổi số - sức bật mới

Tại Công ty CP Vinatex Phú Hưng, chuyển đổi số được xem là bước đi chiến lược trong nâng cao năng lực hội nhập. Bà Nguyễn Thị Tố Trang, Tổng Giám đốc công ty cho biết: DN đã đầu tư hệ thống quản trị sản xuất thông minh, số hóa toàn bộ quy trình xuất, nhập khẩu và đồng bộ dữ liệu C/O trên nền tảng điện tử, giúp kiểm soát chuỗi thông tin theo thời gian thực, minh bạch và chính xác. “Nếu trước đây phải mất vài ngày để rà soát hồ sơ xuất xứ, nay chỉ cần vài phút; tất cả chứng từ đều được cập nhật tự động, đảm bảo truy xuất nguồn gốc rõ ràng”, bà Trang nói.

Theo bà Trang, chuyển đổi số không chỉ giúp rút ngắn thời gian thông quan, giảm chi phí và sai sót, mà còn tạo nền tảng để DN đáp ứng tiêu chuẩn cao về môi trường, lao động, truy xuất nguồn gốc theo yêu cầu của các FTA thế hệ mới.

Cùng quan điểm này, bà Xu Jia Ji, Quản lý hệ thống Công ty TNHH Chế xuất Billion Max Việt Nam cho rằng, để khai thác tối đa FTA buộc DN phải nâng cấp chính mình. Nền tảng để DN Huế hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu là quá trình chuẩn hóa quy trình, đầu tư công nghệ và hình thành mạng lưới liên kết trong nước. Bà Xu Jia Ji cho biết, hiện tại tỷ lệ nguyên liệu trong nước của công ty mới đạt khoảng 3 - 5%, do Việt Nam chưa sản xuất được hạt nhựa kỹ thuật đạt chuẩn quốc tế. “Nếu trong tương lai có nguồn cung nội địa đạt tiêu chuẩn, DN chúng tôi sẽ giảm phụ thuộc nguyên liệu nước ngoài, tận dụng tốt hơn các ưu đãi thuế từ FTA”, bà Xu Jia Ji kỳ vọng.

Theo ông Trần Văn Mỹ, Chủ tịch Hiệp hội DN TP. Huế, chuyển đổi số không chỉ là bước hỗ trợ, mà là điều kiện tiên quyết để DN bước qua “cánh cửa FTA”. “Không có dữ liệu minh bạch thì không thể nói đến hội nhập và tận dụng FTA hiệu quả. DN phải chuyển mình, và chuyển đổi số chính là chiếc chìa khóa mở ra cánh cửa ấy”, ông Mỹ nhấn mạnh.

Đến nay, TP. Huế đã hỗ trợ hơn 700 DN chuyển đổi số, cung cấp chữ ký số và hóa đơn điện tử cho hơn 2.200 DN, đồng thời giúp 150 hộ kinh doanh chuyển lên mô hình DN.

Từ thực tiễn quản lý và chỉ đạo phát triển kinh tế địa phương, Phó Chủ tịch UBND thành phố Phan Quý Phương nhấn mạnh: “Chuyển đổi số không chỉ giúp DN tiết kiệm chi phí, mà còn là nền tảng để chính quyền kiến tạo môi trường kinh doanh minh bạch, hiện đại và kết nối toàn cầu”.

Ở tầm vĩ mô, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế VCCI nhận định: “Nếu FTA là tấm hộ chiếu vàng giúp hàng hóa đi xa, thì chuyển đổi số chính là công cụ để DN Việt giữ vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. Các hiệp định thế hệ mới không dừng ở cắt giảm thuế, mà đòi hỏi minh bạch, trách nhiệm xã hội và khả năng quản trị dữ liệu - đó chính là sân chơi của những DN biết chuyển mình”.

Phó Chủ tịch UBND TP. Huế Phan Quý Phương khẳng định: “Mỗi DN tận dụng tốt các hiệp định thương mại tự do không chỉ mang lại lợi ích riêng cho mình, mà còn là một bước tiến cho toàn bộ nền kinh tế Huế. Chính quyền thành phố sẽ đồng hành bằng hành động cụ thể - từ cải cách thủ tục hành chính, hoàn thiện hạ tầng logistics, đến đào tạo nhân lực chất lượng cao và kiến tạo môi trường kinh doanh minh bạch”.

Những bước đi ấy đang định hình diện mạo hội nhập mới cho Huế. Khi nỗ lực nội tại của DN gặp được sự đồng hành thiết thực từ chính quyền, “tấm hộ chiếu vàng” FTA sẽ thực sự phát huy giá trị, đưa hàng hóa Huế vươn xa, khẳng định thương hiệu trên thị trường quốc tế.

Bài, ảnh: HẢI THUẬN