Thể chế hóa để kinh tế môi trường thành trụ cột phát triển bền vững

Đó là chia sẻ của PGS.TS Nguyễn Ngọc Sơn, Đại biểu Quốc hội đoàn TP. Hải Phòng, hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội.

Môi trường – trụ cột phát triển ngang hàng với kinh tế và xã hội

Theo đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn – đoàn TP. Hải Phòng, Luật Bảo vệ môi trường 2020 có nhiều nội dung đã được thể chế hóa theo hướng hiện đại, tiếp cận theo hướng mở và điều đó đã giúp cho Chính phủ ban hành các Nghị quyết, quy định có liên quan về kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Tuy nhiên khi Chính phủ cam kết thực hiện COP 26 thì có nhiều khái niệm chưa được đề cập tới thì bây giờ chúng ta sẽ phải sửa đổi cho phù hợp nguyên tắc Quốc hội chỉ quy định những vấn đề mang tính chất nguyên tắc theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật sửa đổi năm 2025 và giao cho Chính phủ quy định chi tiết.

PGS.TS Nguyễn Ngọc Sơn - Đại biểu chuyên trách tại Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội.

“Trước đây, nhiều nội dung được quy định ngay trong luật khiến quá trình triển khai gặp khó khăn, bởi khi Chính phủ ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể dễ dẫn đến vượt hoặc sai thẩm quyền. Vì vậy, hướng sửa đổi lần này theo tinh thần mới, linh hoạt hơn: nhiều nội dung cụ thể sẽ được giao cho Chính phủ quyết định chi tiết, giúp bảo đảm tính chủ động, kịp thời và hiệu quả trong tổ chức thực hiện”- đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn nêu.

Theo đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn, Đảng và nhà nước xác định môi trường là một trong ba trụ cột của phát triển gồm: kinh tế, xã hội và môi trường. “Nếu thể chế hóa được nội dung này thì chúng ta sẽ hoàn thiện hành lang pháp lý và các văn bản quy định chi tiết để thể chế hóa tinh thần trên, như vậy chúng ta sẽ phát triển bền vững hơn”- đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn nhấn mạnh.

Quá trình tham gia Đoàn giám sát của Quốc hội về việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường, tôi thấy nhiều địa phương đã triển khai tốt các quy định của luật, thậm chí dừng hoạt động các khu, cụm công nghiệp vi phạm tiêu chuẩn môi trường, đồng thời chuyển hướng thu hút đầu tư theo tiêu chí xanh. Dù nguồn thu ngắn hạn có thể giảm, nhưng giá trị bền vững lại tăng lên rõ rệt, thể hiện sự thay đổi tư duy phát triển.

Theo đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn, ngày mai (28/10), Quốc hội sẽ dành trọn một ngày để thảo luận chuyên đề giám sát về công tác bảo vệ môi trường. Báo cáo của Đoàn giám sát đã chỉ rõ những “khoảng trống pháp lý” cần được sửa đổi, bổ sung nhằm hoàn thiện hệ thống thể chế, tạo cơ sở cho việc triển khai đồng bộ các chính sách trong thời gian tới.

"Các kiến nghị của Đoàn giám sát được chia thành hai nhóm trọng tâm: Nhóm thứ nhất là các nội dung mang tính cấp bách, cần được sửa đổi, bổ sung ngay trong năm 2026 để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Nhóm thứ hai là các kiến nghị dài hạn, định hướng cho việc hoàn thiện luật pháp và chính sách trong giai đoạn tiếp theo"- đại biểu cho biết.

Đại biểu nhấn mạnh, năm 2026 phải là thời điểm thể chế hóa ngay các nội dung cấp thiết, bảo đảm mọi vấn đề đã rõ thì sửa luật, còn các nội dung liên quan đến tổ chức thực thi thì Chính phủ cần có giải pháp cụ thể, linh hoạt. Với những vấn đề mang tính chiến lược, dài hạn, cần tiếp tục nghiên cứu, tổng kết để sửa đổi luật một cách toàn diện, đồng bộ hơn trong tương lai.

Ông cho rằng, nếu Chính phủ lắng nghe, tiếp thu đầy đủ ý kiến của các đại biểu trong phiên thảo luận sắp tới, cùng với các kiến nghị đã được Đoàn giám sát nêu rõ, thì Luật Bảo vệ môi trường trong thời gian tới sẽ được sửa đổi theo hướng toàn diện, thực chất và khả thi hơn, khắc phục những tồn tại, bất cập kéo dài mà cử tri cả nước đã nhiều lần phản ánh.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đồng thời lưu ý: Từ năm 2026, thời điểm mở đầu nhiệm kỳ Quốc hội mới, yêu cầu phát triển kinh tế với tốc độ tăng trưởng hai con số sẽ đặt ra thách thức lớn đối với mục tiêu phát triển bền vững. Do vậy, việc đưa bảo vệ môi trường trở thành trụ cột ngang hàng với kinh tế và xã hội đòi hỏi sự vào cuộc mạnh mẽ hơn của toàn bộ hệ thống chính trị, từ trung ương đến địa phương, cùng với trách nhiệm giám sát, kiến nghị chính sách của đại biểu Quốc hội.

Ông khẳng định: “Phát triển bền vững gắn với tăng trưởng cao là bài toán khó, đòi hỏi tầm nhìn dài hạn và hành động kiên quyết. Tôi kỳ vọng phiên thảo luận ngày mai sẽ là dịp để các đại biểu hiến kế, đề xuất nhiều giải pháp mang tính đột phá, góp phần hoàn thiện thể chế và thúc đẩy phát triển kinh tế xanh trong giai đoạn tới.”

Từ tư duy quản lý sang phát triển thành ngành kinh tế

Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình phát triển ngành công nghiệp môi trường Việt Nam giai đoạn 2025–2030, xác định đây là một ngành kinh tế trụ cột trong tiến trình tăng trưởng xanh. Việc Chính phủ ban hành chương trình này thể hiện rõ nỗ lực thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về phát triển bền vững, chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn.

Theo đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn, cách tiếp cận mới đã coi công nghiệp môi trường một ngành kinh tế có giá trị gia tăng, góp phần trực tiếp vào GDP quốc gia. Khi Chính phủ đặt trọng tâm vào phát triển công nghiệp môi trường, điều đó cũng đồng nghĩa với việc chuyển hóa tư duy “xử lý ô nhiễm” sang “kinh tế môi trường”, biến chất thải thành tài nguyên, tạo ra chuỗi giá trị mới trong sản xuất.

Trên thực tế, nhiều địa phương và khu công nghiệp đã chủ động triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn, tận dụng chất thải của doanh nghiệp này làm nguyên liệu đầu vào cho doanh nghiệp khác, hình thành chuỗi sản xuất, tái chế, tái sử dụng khép kín. Những kết quả bước đầu cho thấy hướng đi này không chỉ giảm áp lực môi trường, mà còn mở ra cơ hội kinh tế mới cho doanh nghiệp.

Đoàn Giám sát của Quốc hội về công tác bảo vệ môi trường đã có buổi khảo sát và làm việc thực địa tại Khu công nghiệp (KCN) Nam Cầu Kiền - TP Hải Phòng.

"Tôi cho rằng, trong bốn trụ cột quan trọng của phát triển bền vững công nghiệp, công nghiệp môi trường, kinh tế tuần hoàn và kinh tế xanh thì việc nâng tầm môi trường trở thành một trụ cột phát triển quốc gia là yêu cầu cấp thiết. Chính phủ thời gian qua đã từng bước thể chế hóa các định hướng này thông qua các chương trình, chính sách và văn bản pháp luật cụ thể"- đại biểu chia sẻ.

Tuy nhiên, để công nghiệp môi trường thực sự trở thành động lực tăng trưởng xanh và bắt buộc trong quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội, cần tiếp tục thể chế hóa mạnh mẽ hơn trong giai đoạn tới. "Tôi kỳ vọng, trong năm 2026, Chính phủ sẽ hoàn thiện hệ thống pháp lý, quy định chi tiết và cơ chế thực thi để biến định hướng này thành yêu cầu bắt buộc, mang tính ràng buộc pháp luật, bảo đảm công nghiệp môi trường thực sự trở thành nền tảng cho phát triển bền vững của đất nước"- đại biểu bày tỏ.

Thu Hường