Hộ kinh doanh loay hoay với hóa đơn điện tử từ máy tính tiền: Nên lùi 3 tháng, chưa nên phạt

Muốn chấp hành nhưng còn lúng túng

Với các doanh nghiệp, việc áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền không phải là điều mới mẻ. Tuy nhiên, với hàng trăm nghìn hộ kinh doanh nhỏ lẻ đang buôn bán tại các chợ, quán ăn vỉa hè hay bán online, đây là một thay đổi lớn. Bởi, từ ngày 1/6/2025, hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối trực tiếp với cơ quan thuế.

Chính sách này được đánh giá là cần thiết nhằm thúc đẩy phát triển, nâng cao tính minh bạch và công bằng trong kinh doanh. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều hộ kinh doanh vẫn còn lúng túng trong quá trình triển khai.

Nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ mong muốn được cơ quan thuế hướng dẫn cụ thể hơn. Ảnh: Nguyễn Lê

Chị Thu Trang, một hộ kinh doanh mặt hàng chăn, ga, gối, đệm ở Hà Nội, cho biết, chị đang nộp thuế theo hình thức khoán. Do không thành thạo công nghệ thông tin, chị cảm thấy rất hoang mang, lo lắng trước những khái niệm như hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối dữ liệu với cơ quan thuế hay kê khai theo thực tế doanh thu.

Nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ như chị Trang mong muốn được cơ quan thuế hướng dẫn cụ thể và hỗ trợ phần mềm kết nối.

Để hỗ trợ các hộ kinh doanh quản lý tài chính và tuân thủ quy định thuế theo phương pháp kê khai, tại một cuộc tọa đàm với doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp mới đây, ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam đề xuất, Nhà nước cần cung cấp một ứng dụng (app) kế toán miễn phí.

Ứng dụng này được kỳ vọng sẽ giúp các hộ kinh doanh dễ dàng tự kê khai đầu vào, đầu ra và thực hiện nghĩa vụ thuế, đồng thời giảm tải đáng kể cho cơ quan thuế trong việc quản lý hơn 5 triệu hộ kinh doanh trên toàn quốc.

Cần khuyến khích tạo động lực thay vì xử phạt

Chia sẻ với PV VietNamNet, bà Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh (Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược), đánh giá, bãi bỏ thuế khoán là chính sách đúng, tăng tính minh bạch và đảm bảo công bằng trong kinh doanh. Để đạt được mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030 thì cần thiết phải bỏ thuế khoán.

Song, bà Thảo cho rằng, hiệu lực của chính sách bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối trực tiếp với cơ quan thuế quá gấp, dẫn tới nhiều hộ kinh doanh lúng túng, chưa kịp đầu tư máy tính tiền và kết nối với cơ quan thuế để thực hiện việc xuất hóa đơn điện tử.

Theo bà Thảo, nhiều hộ kinh doanh, đặc biệt là người lớn tuổi ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, còn hạn chế về khả năng tiếp cận công nghệ và kết nối Internet. Do đó, họ cần thêm thời gian để chuẩn bị đầy đủ cả về máy móc và kỹ năng sử dụng.

"Đáng lẽ, cần lùi thời hạn áp dụng để các hộ kinh doanh có sự chuẩn bị về máy móc, công nghệ và cơ quan thuế có thêm thời gian hướng dẫn. Thời gian thực hiện gấp gây khó cho cả hộ kinh doanh và cơ quan thuế. Nên chăng lùi lại ít nhất 3 tháng để hộ kinh doanh có quá trình thích ứng”, bà Thảo đề xuất.

Bên cạnh đó, cần truyền thông, khuyến khích tạo động lực cho hộ kinh doanh chuyển biến, kinh doanh chuyên nghiệp hơn. Nếu sau thời gian hướng dẫn và áp dụng triển khai đồng loạt, hộ kinh doanh vẫn cố tình không thực hiện thì mới áp dụng các chế tài xử phạt.

Bên cạnh đó, cơ quan thuế có thể hỗ trợ cho các hộ kinh doanh có sự kết nối về công nghệ, “cầm tay chỉ việc” để họ hiểu phải thực hiện như thế nào.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, cho rằng, trong điều kiện kinh tế số phát triển, việc thực hiện hóa đơn điện tử kết nối máy tính tiền liên kết dữ liệu với cơ quan thuế mang tính thực thi cao.

Thế nhưng, bà Cúc góp ý, cần phân loại đối tượng xuất hóa đơn điện tử được ngay và nghiên cứu đối tượng chưa xuất được hóa đơn thì có thể chuyển dữ liệu người mua đến cơ quan thuế và in hóa đơn sau.

Bà ví dụ, hộ kinh doanh bán tạp hóa có cửa hàng cố định thì việc in hóa đơn dễ dàng, nhưng với các quầy bán thực phẩm, rau quả, nông hải sản ở chợ thanh toán qua QR code, điện thoại thông minh thì chưa thể in hóa đơn ngay tại thời điểm bán hàng.

Nguyễn Lê