Hộ kinh doanh 'người thở phào, kẻ lo lắng' trước quy định mới

Quốc hội đã thông qua Luật Thuế thu nhập cá nhân 2025 (sửa đổi), miễn thuế cho hộ kinh doanh có doanh thu dưới 500 triệu đồng/năm từ năm 2026. Song song đó, dự thảo Nghị định quy định việc khai, tính thuế, khấu trừ thuế, nộp thuế, sử dụng hóa đơn điện tử của Bộ Tài chính đề xuất hộ doanh thu từ 1 tỉ đồng trở lên mới bắt buộc dùng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Những thay đổi lớn này đang tạo ra tâm lý trái chiều trong cộng đồng hộ kinh doanh.

Niềm vui giảm tải cho quy mô nhỏ

Ghi nhận thực tế, thông tin về những điều chỉnh mới trong dự thảo Nghị định đã mang lại tâm lý phấn khởi cho nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Chị Thủy Tiên, một tiểu thương kinh doanh tạp hóa (phường Tân Định, TP.HCM), bày tỏ sự nhẹ nhõm trước đề xuất hộ doanh thu dưới 1 tỉ đồng được quyền tự nguyện thay vì bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử.

Trước đây, chị luôn băn khoăn về áp lực trang bị thiết bị, phần mềm và thao tác xuất hóa đơn cho những mặt hàng giá trị thấp. Việc phải xuất hóa đơn cho chai tương ớt, gói gia vị hay đá viên là điều không khả thi. Dự thảo nới lỏng quy định cho nhóm quy mô dưới 1 tỉ đồng giúp những hộ kinh doanh như chị Tiên giảm bớt gánh nặng chi phí đầu tư ban đầu. Thủ tục hành chính được giảm tải giúp họ yên tâm kinh doanh và kê khai thuế trung thực.

Tuy nhiên, trái ngược với sự "dễ thở" của các hộ quy mô nhỏ, tiểu thương tại các trung tâm thương mại và chợ đầu mối lớn lại lo lắng hơn. Tại các chợ An Đông, Bình Tây, Bến Thành, Kim Biên, chợ vải Soái Kình Lâm…, phần lớn là các hộ kinh doanh sỉ và lẻ quy mô lớn. Doanh thu của nhóm này thường xuyên vượt ngưỡng 500 triệu đồng/năm.

Nhiều tiểu thương quy mô nhỏ mừng vì doanh thu dưới 500 triệu đồng/năm được miễn thuế. Ảnh minh họa: MINH LONG

Theo phản ánh của một tiểu thương chợ An Đông, mức doanh thu miễn thuế 500 triệu đồng/năm tương đương khoảng 41 triệu đồng/tháng. Đây là con số mà hầu hết các sạp tại chợ sỉ đều dễ dàng vượt qua.

Vấn đề cốt lõi mà tiểu thương băn khoăn là hiệu quả kinh tế. Bà Thanh Thúy, tiểu thương chợ An Đông dẫn chứng với mặt hàng thời trang như quần jeans hay áo khoác, giá vốn nhập vào đã dao động từ 300.000 – 400.000 đồng/sản phẩm. Chỉ cần bán được 5 sản phẩm, doanh thu đã vượt mức tính thuế nhưng lợi nhuận gộp thực tế chỉ khoảng 100.000 đồng.

"Khoản lợi nhuận mỏng này chưa kể đến hàng loạt chi phí vận hành khác như lương nhân viên, điện nước và mặt bằng. Việc áp dụng một mức doanh thu chung để tính thuế đang tạo áp lực lớn cho ngành thương mại vốn có giá vốn cao, biên lợi nhuận thấp" - chị Thúy chia sẻ.

Đại diện tiểu thương các chợ cũng nêu nỗi lo lớn nhất của các hộ kinh doanh quy mô lớn thuộc Nhóm 3: doanh thu từ 3 tỉ đồng/năm trở lên, thuộc diện nộp thuế theo phương pháp khấu trừ chi phí, tính thuế trên lợi nhuận như doanh nghiệp.

Thực tế tại chợ truyền thống, nguồn hàng đầu vào của Nhóm 3 thường do các hộ sản xuất, kinh doanh thuộc Nhóm 2 (doanh thu từ 1 tỉ đồng đến dưới 3 tỉ đồng/năm) cung cấp. Vướng mắc phát sinh khi các hộ Nhóm 2 có doanh thu dưới 1 tỉ đồng/năm không xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền.

Việc thiếu chứng từ hợp lệ khiến hộ kinh doanh có doanh thu cao lo ngại không được cơ quan thuế ghi nhận là chi phí hợp lý. Ảnh minh họa: MINH LONG

Tình huống này khiến các hộ kinh doanh Nhóm 3 dù mua hàng đúng quy định nhưng gặp khó trong việc chứng minh chi phí hợp lý để khấu trừ. Nếu không được chấp nhận khấu trừ, lợi nhuận chịu thuế sẽ tăng lên, dẫn đến số thuế phải nộp cao hơn thực tế.

Một vấn đề thực tiễn khác là chi phí thuê kho bãi. Do diện tích sạp tại các chợ sỉ như An Đông, Bình Tây chỉ khoảng 2 m2, tiểu thương buộc phải thuê thêm điểm chứa hàng lân cận với giá 3-5 triệu đồng/tháng. Các chủ cho thuê này thường có doanh thu dưới ngưỡng chịu thuế, giao dịch bằng tiền mặt và không xuất hóa đơn. Việc thiếu chứng từ hợp lệ khiến hộ kinh doanh lo ngại không được cơ quan thuế ghi nhận là chi phí hợp lý.

Giải pháp từ góc nhìn chuyên gia

Trước những băn khoăn từ thực tiễn, các chuyên gia thuế đã đưa ra phân tích nhằm hoàn thiện chính sách. Trao đổi về ngưỡng doanh thu tính thuế, Chuyên gia thuế Nguyễn Thái Sơn cho rằng việc áp dụng một mức chung miễn thuế dưới 500 triệu đồng/năm cho tất cả ngành nghề cần xem xét kỹ bản chất kinh tế.

"Đối với lĩnh vực dịch vụ có chi phí đầu vào thấp và biên lợi nhuận cao, ngưỡng miễn thuế hiện tại có thể xem là ưu đãi. Tuy nhiên, với lĩnh vực thương mại có giá vốn hàng bán chiếm tỷ trọng lớn, ngưỡng doanh thu này chưa phản ánh đúng thu nhập thực tế" - ông Sơn phân tích.

Về đề xuất tại dự thảo Nghị định của Bộ Tài chính, hộ kinh doanh có doanh thu dưới 1 tỉ đồng/năm không bắt buộc xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Luật sư Trần Xoa, chuyên gia thuế cảnh báo các hộ kinh doanh cần hiểu đúng bản chất để tránh mất thị trường, đối tác.

"Quy định không bắt buộc xuất hóa đơn chứ không có nghĩa là cấm xuất. Nếu hộ kinh doanh khăng khăng vin vào cớ doanh thu dưới 1 tỉ đồng/năm để không xuất hóa đơn, họ sẽ tự làm khó mình" - ông Xoa nhận định

Chuyên gia tư vấn hộ kinh doanh muốn chọn phương pháp khấu trừ chi phí, tính thuế trên lợi nhuận thì điều kiện tiên quyết là đầu vào phải minh bạch, mua từ đơn vị có xuất hóa đơn. Ảnh minh họa: MINH LONG

Lý do nằm ở đối tượng khách hàng đầu ra. Nếu khách là người tiêu dùng cá nhân, việc không xuất hóa đơn có thể chấp nhận được. Tuy nhiên, nếu khách hàng là doanh nghiệp cần chứng từ để hạch toán, họ bắt buộc phải đòi hóa đơn đỏ. Nếu hộ kinh doanh không đáp ứng được, khách hàng sẽ tìm nhà cung cấp khác. Do đó, hộ kinh doanh phải tự định vị khách hàng để quyết định việc đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử.

Đối với nhóm doanh thu từ 1 tỉ đến 3 tỉ đồng, việc chọn nộp thuế theo phương pháp khấu trừ hay tính trên doanh thu là bài toán kinh tế cần tính toán kỹ. Luật sư Trần Xoa tư vấn muốn chọn phương pháp khấu trừ chi phí, tính thuế trên lợi nhuận thì điều kiện tiên quyết là đầu vào phải minh bạch, mua từ đơn vị có xuất hóa đơn.

Trước ý kiến cho rằng ngưỡng miễn thuế 500 triệu đồng/năm nên áp dụng linh hoạt theo ngành nghề, chuyên gia Trần Xoa cho rằng không khả thi vì tính chất đa ngành của hộ kinh doanh, họ thường kinh doanh hàng hóa lẫn nhiều dịch vụ trong cùng cơ sở.

QUANG HUY