Hòa bình cho Xy-ri: Niềm hy vọng mong manh

Các ngoại trưởng Mỹ và Nga cùng Đặc phái viên LHQ về Xy-ri thông báo về thỏa thuận ngừng bắn tạm thời đạt được tại cuộc họp ở Mu-ních (Đức) ngày 13-2. Ảnh: AP

Mỹ-Nga thỏa hiệp - tín hiệu tích cực

Trong cuộc họp trước thềm Hội nghị An ninh Mu-nich (MSC) lần thứ 52 ở Đức, “Nhóm quốc tế ủng hộ Xy-ri” (ISSG) đã nhất trí về một thỏa thuận ngừng bắn tạm thời trên toàn lãnh thổ Xy-ri. Thỏa thuận gồm hai điểm chính: các nước nhất trí tăng cường viện trợ nhân đạo cho người dân Xy-ri và thực hiện thỏa thuận “tạm dừng các hoạt động thù địch” trên lãnh thổ nước này, tính từ ngày 12-2. Thỏa thuận áp dụng đối với tất cả các bên ở Xy-ri, trừ tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng. Các bên cũng nhất trí cuộc đàm phán hòa bình về Xy-ri ở Giơ-ne-vơ (Thụy Sĩ) cần được nối lại càng sớm càng tốt.

Các nhà phân tích cho rằng dù chỉ là tạm thời nhưng lệnh ngừng bắn vừa đạt được là tín hiệu tích cực về cuộc nội chiến ở Xy-ri kể từ đầu năm đến nay. Đặc biệt trong bối cảnh vòng đàm phán hòa bình Xy-ri hồi đầu tháng này đã lâm vào bế tắc khi phe chính phủ và lực lượng đối lập không chấp nhận nhượng bộ khiến Đặc phái viên Liên hợp quốc về Xy-ri, ông Xta-phan đờ Mi-xtu-ra, phải tuyên bố hoãn vòng đàm phán đến ngày 25-2.

Thỏa thuận dù mong manh này cũng được xem là khởi đầu cho những giải pháp quan trọng nhằm khôi phục tiến trình hòa bình và chấm dứt nội chiến. Điều này không chỉ có ý nghĩa với Xy-ri mà còn tác động đến cuộc khủng hoảng người di cư vào châu Âu, những căng thẳng trong quan hệ giữa các cường quốc như Mỹ, Nga, cuộc chiến chống IS và toàn bộ khu vực Bắc Phi - Trung Đông. Bước đi đầu tiên tới hòa bình này cũng góp phần mở ra con đường viện trợ nhân đạo cho người dân Xy-ri.

Đối mặt với nguy cơ mới

Tuy nhiên, dư luận cho rằng thỏa thuận ngừng bắn khó có thể thực thi trong điều kiện hiện nay ở Xy-ri. Thứ nhất, nhiều thông tin quan trọng trong thỏa thuận ngừng bắn mới chưa rõ ràng như: thời điểm có hiệu lực, đối tượng thực thi, và liệu các lực lượng tham chiến trên thực địa có chấp nhận thỏa thuận này hay không?

Thứ hai, giữa các nước vẫn tồn tại những bất đồng chưa thể hóa giải. Để đảm bảo việc thực thi thỏa thuận này, một lực lượng chuyên trách do Mỹ và Nga cùng điều hành sẽ hỗ trợ, giám sát việc tuân thủ quá trình ngừng bắn thông qua các cuộc tham vấn với các lực lượng tham chiến ở Xy-ri. Thế nhưng, Mỹ và các đồng minh châu Âu vẫn giữ nguyên định kiến về những cuộc không kích của Nga tại Xy-ri cũng như tương lai của Tổng thống Xy-ri Ba-sa An Át-xát. Vì thế, việc tìm kiếm một giải pháp chính trị và thiết lập một chính phủ tạm thời tại Xy-ri vẫn sẽ là một bài toán khó.

Thứ ba, hiện lực lượng quân đội chính phủ Xy-ri đã và đang siết chặt vòng vây tại các khu vực do lực lượng nổi dậy chiếm đóng tại A-lép-pô, thành phố lớn thứ hai của Xy-ri.

Tổng thống Xy-ri Ba-sa an-Át-xát cũng cho rằng khó thực hiện lệnh ngừng bắn trong vòng một tuần như kế hoạch được quốc tế ủng hộ. Ông Át-xát bày tỏ hoài nghi về khả năng hội tụ được tất cả các điều kiện và yêu cầu cần thiết để thực thi thỏa thuận ngừng bắn trong bối cảnh hiện nay. Nhà lãnh đạo này cũng nêu vấn đề nếu một nhóm khủng bố từ chối ngừng bắn thì ai sẽ là người đứng ra trừng phạt.

Trẻ em Xy-ri trong một ngôi nhà bị phá hủy ở thành phố A-lép-pô. Ảnh: The Observer

Thỏa thuận ngừng bắn tạm thời đã được thông qua, nhưng việc Thổ Nhĩ Kỳ khước từ lời kêu gọi của quốc tế ngừng nã pháo vào các lực lượng người Cuốc ở Đông Bắc Xy-ri đang đe dọa phá hỏng tiến trình hòa bình mong manh này. Điều này cũng cho thấy rõ tính chất phức tạp của chiến trường Xy-ri, khiến các nhà lãnh đạo thế giới khó có thể đảm bảo được một lệnh ngừng bắn bền vững cho cuộc chiến tranh đã bước sang năm thứ 5 này.

Quân đội Mỹ đang hợp tác chặt chẽ với các lực lượng người Cuốc tại miền Bắc Xy-ri, nơi họ đã phối hợp giáng được những cú đòn dứt điểm xuống IS. Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ lại coi lực lượng người Cuốc thiện chiến nhất tại Xy-ri -YPG- là quân khủng bố không khác gì lực lượng PKK, lực lượng người Cuốc ly khai bị Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ, và Liên minh châu Âu coi là khủng bố. Những rạn nứt giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ bắt đầu lớn hơn, gây ra những khó khăn mới cho liên minh chống IS do Mỹ cầm đầu.

Trong khi đó, A-rập Xê-út đã điều động máy bay phản lực chiến đấu tới Thổ Nhĩ Kỳ. Hai nước này dự kiến cùng mở các cuộc không kích mới nhằm vào IS, đồng thời cân nhắc triển khai chiến dịch trên bộ tại Xy-ri. Các Tiểu vương quốc A-rập Thống nhất cũng có kế hoạch cử cố vấn quân sự tới Xy-ri để huấn luyện các tay súng A-rập dòng Xăn-ni mở cuộc tấn công Rắc-ca, thủ đô của Vương quốc tự xưng của IS.

Về phần mình, Nga đã phái thêm cố vấn quân sự tới trợ giúp quân đội Xy-ri bao vây quân nổi dậy tại A-lép-pô - động thái có thể gây ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo mới tại thành phố lớn nhất Xy-ri này. Rõ ràng, chiến trường Xy-ri ngày càng phức tạp do sự tham chiến của nhiều bên với những toan tính khác nhau.

Vậy là, sau rất nhiều cảnh báo và nguy cơ khẳng định sự cấp thiết về một giải pháp chính trị tại Xy-ri, tương lai của đất nước này vẫn bị xếp sau lợi ích của các cường quốc. Giới phân tích cho rằng một thỏa thuận ngừng bắn có thể giúp nối lại tiến trình chính trị khi đàm phán gián tiếp giữa chính phủ và phe đối lập Xy-ri bị ngưng trệ, song việc hiện thực hóa thỏa thuận mới là vấn đề quan trọng khi tiềm ẩn nhiều nguy cơ không chắc chắn xuất phát từ bất đồng lợi ích giữa các bên.

Như Trung