Hóa học xanh mở đường cho lợi thế cạnh tranh bền vững ngành hóa chất

Hình thành nền tảng pháp lý quan trọng

Theo ông Phùng Mạnh Ngọc, Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương), ngành hóa chất Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển dựa trên những nền tảng pháp lý quan trọng. Quyết định 726/QĐ-TTg ban hành ngày 16/6/2022 đã phê duyệt Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất đến năm 2030, tầm nhìn 2040. Tiếp đó, ngày 14/6/2025, Quốc hội thông qua Luật Hóa chất số 69/2025/QH15, tạo thành hệ thống khung pháp lý hoàn chỉnh giúp củng cố công tác quản lý nhà nước và định hướng cho sự phát triển của toàn ngành trong thời gian tới.

Những văn bản này không chỉ xác lập rõ ràng các ưu tiên mang tính chiến lược mà còn đặt nền móng cho quá trình chuyển dịch cơ cấu, nâng cao năng suất, chất lượng, cũng như thúc đẩy sự tham gia sâu hơn của doanh nghiệp Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu. Chiến lược phát triển ngành hóa chất cũng làm rõ quan điểm coi hóa chất là ngành công nghiệp nền tảng, đòi hỏi kết hợp giữa mở rộng quy mô và nâng chiều sâu sản xuất, khuyến khích gia tăng giá trị gia tăng của sản phẩm, phát triển công nghệ hiện đại, thân thiện môi trường, gắn với tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn và quá trình chuyển đổi số.

Ông Phùng Mạnh Ngọc, Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương). Ảnh: TH

Ở góc độ pháp lý và an toàn, Luật Hóa chất số 69/2025/QH15 đã cụ thể hóa trách nhiệm của từng tổ chức, cá nhân trong toàn bộ chuỗi hoạt động hóa chất. Việc hoàn thiện các quy định này hướng tới mục tiêu nâng cao chuẩn mực quản lý, bảo vệ người lao động và môi trường, đồng thời giúp doanh nghiệp minh bạch thông tin, từ đó củng cố niềm tin của thị trường trong nước và quốc tế, tạo cơ sở nâng cao giá trị sản phẩm cũng như hỗ trợ cơ quan quản lý trong giám sát và thúc đẩy sự phát triển của ngành hóa chất.

ESG trở thành tiêu chuẩn thiết yếu

Ông Phùng Mạnh Ngọc nhấn mạnh rằng để thực hiện quan điểm chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Công Thương về việc chuyển từ tư duy “tuân thủ để đáp ứng yêu cầu pháp lý” sang “tuân thủ để tạo lợi thế cạnh tranh”, các nhiệm vụ trọng tâm cần được triển khai theo hướng thực chất hơn.

Trước hết, việc quán triệt các chủ trương lớn của Đảng, Quốc hội và Chính phủ phải gắn với những hành động cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống quy định về an toàn trong sản xuất, kinh doanh hóa chất. Việc xây dựng chính sách khuyến khích đổi mới công nghệ, thúc đẩy chuyển giao công nghệ sạch và tiết kiệm nguyên liệu được xem là giải pháp quan trọng để giảm chi phí sản xuất về dài hạn và nâng cao giá trị sản phẩm.

Cùng với đó là nhu cầu tăng cường truyền thông thông qua các hình thức triển lãm, hội nghị, giáo dục – đào tạo, dựa trên mô hình liên kết 3 nhà (nhà quản lý – doanh nghiệp – khoa học). Việc xây dựng cơ sở dữ liệu chuyên ngành hóa chất và kết nối liên thông giữa các cơ quan, hiệp hội và doanh nghiệp được coi là yếu tố then chốt giúp giảm chi phí tuân thủ, nâng cao minh bạch, tạo thuận lợi thương mại và cải thiện khả năng phản ứng khi xảy ra rủi ro hay sự cố.

"Công tác hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực quản trị cũng rất được chú trọng, bao gồm hoàn thiện hệ thống An toàn – Sức khỏe – Môi trường (HSE), thúc đẩy áp dụng tiêu chuẩn ESG (bộ tiêu chí về môi trường, xã hội, quản trị), tổ chức đào tạo, cấp chứng nhận, cũng như khuyến khích các cơ chế hỗ trợ tài chính, bảo hiểm rủi ro và ưu đãi xuất khẩu. Việc chủ động xây dựng và áp dụng các tiêu chuẩn cơ sở, tiêu chuẩn quốc gia và quy chuẩn kỹ thuật phù hợp với hệ thống GHS và chuẩn mực quốc tế sẽ góp phần hình thành văn hóa tuân thủ trong doanh nghiệp, đi kèm với quá trình xây dựng thương hiệu và nâng cao sức cạnh tranh", ông Phùng Mạnh Ngọc nói.

Doanh nghiệp ngành hóa chất cần đáp ứng các tiêu chí xanh để nâng cao năng lực hội nhập. Ảnh minh họa

Trong định hướng phát triển dài hạn, mô hình hóa học xanh, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và chuỗi giá trị khép kín được xem là hướng đi tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững. Bối cảnh thị trường toàn cầu đang chuyển mạnh sang các tiêu chí sản xuất xanh, sạch khiến doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực vật liệu và hóa chất chịu áp lực ngày càng lớn phải chứng minh năng lực tuân thủ môi trường và quản trị. Việc minh bạch nguồn gốc nguyên liệu, kiểm soát phát thải và bảo đảm các tiêu chí bền vững đã trở thành yêu cầu bắt buộc từ nhiều thị trường quốc tế. Do đó, ESG không còn là xu hướng mà đã trở thành tiêu chuẩn thiết yếu để doanh nghiệp giữ chân khách hàng, nâng cao sức chống chịu và hội nhập sâu hơn.

"Khi doanh nghiệp biết tận dụng cơ hội từ Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất và Luật Hóa chất 2025, kết hợp với hành động quyết liệt theo các tiêu chuẩn ESG, ngành hóa chất Việt Nam sẽ có thêm những đòn bẩy quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh, phù hợp với xu thế chuyển đổi xanh toàn cầu, đồng thời bảo đảm phát triển bền vững trong giai đoạn mới", ông Phùng Mạnh Ngọc nhấn mạnh.

Phong Lâm