'Hoa Rừng' – Hành trình kiến trúc thắp sáng tri thức vùng cao

Tại Rạp Khăn Quàng Đỏ, buổi ra mắt cuốn sách Hoa Rừng đã diễn ra trong bầu không khí trang trọng, ấm áp và đậm chất nhân văn. Mở đầu sự kiện là video tổng hợp, mang đến câu chuyện kể về những dấu ấn của hành trình kiến trúc nhân văn. Thông qua đó, người xem được chứng kiến những khoảnh khắc quá trình xây dựng các điểm trường vùng cao, nơi từng vật liệu, từng thiết kế đều hàm chứa giá trị văn hóa, gắn kết con người, đặc biệt là trẻ em.

Khách tới dự tham quan không gian trưng bày kiến trúc trước giờ bắt đầu.

Pano tổng hợp các điểm trường tiêu biểu suốt quá trình nhiều năm cần mẫn xây trường của các KTS 1+1>2.

Bìa sách Hoa Rừng – The Jungle Flower, Hoàng Thúc Hào & 1+1>2 Architects.

Chia sẻ về hành trình 16 năm của Văn phòng 1+1>2, những thành tựu đạt được và định hướng trong tương lai KTS Hoàng Thúc Hào cho biết trong lĩnh vực giáo dục, thể loại công trình điểm trường, họ đã xây dựng khoảng 100 trường học và đề xuất phương án thiết kế cho 160-170 trường. Ngoài ra, các điểm do Quỹ Midas, Quỹ VN Help cùng nhiều nhà hảo tâm khác tài trợ đã trở thành những công trình biểu tượng, ghi dấu ấn trên bản đồ kiến trúc thế giới.

Thiết kế của 1+1>2 tuân theo quy luật tự nhiên: vật liệu nặng như gạch, đá được sử dụng ở phần dưới, đất ở giữa, còn tre và lá – những vật liệu nhẹ nhất – nằm trên cùng. Tư duy của các KTS linh hoạt như “chiến tranh du kích” của Việt Nam – bất cứ thứ gì cũng có thể trở thành kiến trúc, quan trọng là cách sử dụng và vị trí đặt để. Triết lý 1+1>2 hướng đến sự hợp trội của hệ thống, nơi các yếu tố không ngừng tự hoàn thiện và hội tụ, tạo ra giá trị lớn hơn tổng thể từng phần riêng lẻ.

KTS. Hoàng Thúc Hào phát biểu tại sự kiện.

Góp ý về dự án, ông Phạm Hùng Anh, Vụ trưởng Vụ Cơ sở vật chất (Bộ GD&ĐT), nhấn mạnh tầm quan trọng của các thiết kế điểm trường vùng cao sử dụng vật liệu sẵn có, giúp tạo không gian thân thiện, giữ gìn bản sắc văn hóa và giảm chi phí đầu tư.

Ông Hùng Anh cho biết tỷ lệ kiên cố hóa lớp học mầm non, tiểu học mới đạt 85%, hàng chục nghìn lớp học vẫn tạm bợ. Theo Kết luận số 91 của Bộ Chính trị, đến năm 2030, tất cả các lớp học xuống cấp nghiêm trọng phải được thay thế. Tuy nhiên, nhiều điểm trường lẻ vẫn áp dụng mô hình kiến trúc miền xuôi, dẫn đến chi phí cao và môi trường chưa phù hợp.

Vụ trưởng Vụ Cơ sở vật chất cho biết Bộ GD&ĐT thể hiện sự ủng hộ tới KTS. Hoàng Thúc Hào cùng cộng sự để hiện thực hóa ý tưởng từ cuốn sách thành các mô hình điển hình, tạo cơ sở để địa phương triển khai xây dựng trường học. Ngoài mong muốn dự án tiếp tục phát triển với sự đồng hành của ngành giáo dục, các nhà hảo tâm trong và ngoài nước, góp phần tháo gỡ khó khăn về trường lớp, ông Hùng Anh cũng bày tỏ xúc động trước viễn cảnh các ý tưởng được hiện thực hóa và kỳ vọng Trường Đại học Xây dựng Hà Nội sẽ chung tay đưa mô hình vào đời sống.

Ông Phạm Hùng Anh, đại diện Bộ GD&ĐT là khách mời đầu tiên phát biểu tại chương trình.

Ông Đặng Kim Khôi, Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, đánh giá cuốn sách Hoa Rừng là dấu mốc quan trọng trong sự nghiệp của KTS. Hoàng Thúc Hào và Văn phòng 1+1>2. Thành công của dự án nằm ở cách tiếp cận tự nhiên, đặt công trình đúng bối cảnh, sử dụng vật liệu mộc mạc và thi công nhanh, quan trọng nhất là mang lại niềm vui cho người thụ hưởng, đặc biệt là trẻ em vùng cao.

Nhấn mạnh sự cần thiết của việc mở rộng và chuyển giao mô hình này cho các cơ quan quản lý Nhà nước, ông Kim Khôi cũng chia sẻ rằng chỉ khi đặt chân đến vùng cao mới cảm nhận hết sự thiếu thốn và khối lượng công việc còn lớn. Với mong muốn những “bông hoa rừng” tiếp tục nở rộ, ông chúc các KTS không chỉ thành công ở điểm trường, nhà cộng đồng mà còn tạo dấu ấn trong các công trình văn hóa, đóng góp cho nền kiến trúc và lan tỏa hạnh phúc.

Không khí sự kiện càng trở nên ấm áp và rộn ràng hơn với những tiết mục văn nghệ do học sinh vùng cao biểu diễn. Tiếng leng keng của chuỗi cườm trên váy áo truyền thống dân tộc Mông hòa cùng nhịp bước nhún nhảy, như tiếng reo vui của núi rừng vọng về, làm bừng sáng cả khán phòng Khăn Quàng Đỏ. Với các em, đây không chỉ là một buổi biểu diễn mà còn là lần đầu tiên được xuống phố, mang theo niềm háo hức, bỡ ngỡ và những kỷ niệm khó quên.

Trường Tiểu học Lũng Luông là điểm đầu tiên 1+1>2 áp dụng xây tường bằng gạch đất không nung từ máy ép gạch tự nghiên cứu, chế tạo cùng các chuyên gia vật liệu. Các KTS mất 6 tháng thử nghiệm trong điều kiện vận chuyển khó khăn, chưa có cầu đường, chưa có điện nước và thời tiết khắc nghiệt, phải làm đi làm lại, ứng dụng công nghệ mới một cách “rón rén”. Cho tới nay đã 9 năm, các dãy tường dày, đông ấm hè mát vẫn giữ nguyên chất lượng tốt và đẹp tự nhiên như một sự tồn tại hòa hợp cùng thiên nhiên bền vững.

Hành trình bền bỉ kiến tạo không gian học tập nhân văn cho trẻ em vùng cao

Câu chuyện được mở rộng hơn cùng với đó là những cuộc đối thoại thú vị diễn ra ở phần phần tọa đàm, với khách mời là đại diện từ Chính quyền địa phương, đại diện các Quỹ, các đơn vị giáo dục đang thụ hưởng công trình, KTS và đơn vị thực hiện cuốn sách. Anh Trần Trung Hiếu (Đại diện NOTES) chia sẻ rằng trong hơn 100 điểm trường do 1+1>2 thực hiện, anh đã may mắn được trực tiếp khảo sát nhiều điểm dọc theo vòng cung Tây Bắc, men theo quốc lộ 6. Hình ảnh về các điểm trường ấy hòa quyện với những trang văn trong Những ngọn gió Hua Tát của Nguyễn Huy Thiệp, trở thành chất liệu sống động cho cuốn sách Hoa Rừng.

Điều mà đại diện tổ chức NOTE này trăn trở nhất đọng lại trong một câu: “Đối với đám trẻ trên này, đường đến trường luôn xa hơn nương rẫy.” Nếu muốn thay đổi điều đó, cần tạo ra những ngôi trường thực sự hấp dẫn, nơi các em khao khát được đến mỗi ngày. Từ góc nhìn của người dân vùng cao, một ngôi trường lý tưởng không chỉ là nơi học tập, mà còn là một không gian ấm áp, thân thuộc, nơi họ có thể chạm vào và cảm nhận được sự gần gũi.

Với anh Trung Hiếu mỗi điểm trường giống như một "pháo đài" giữa thiên nhiên khắc nghiệt, nơi trẻ em và cả cộng đồng có thể nương tựa để vững vàng hơn trước những thử thách của cuộc sống.

Anh Trần Trung Hiếu, đại diện tổ chức NOTE, phát biểu về những điều làm nên cuốn sách Hoa Rừng.

Ông Lê Cao Dũng, Giám đốc phát triển dự án Quỹ VNHelp, xúc động chia sẻ về hành trình đồng hành cùng 1+1>2 trong sứ mệnh hỗ trợ cộng đồng. Dù con đường ấy trải qua muôn vàn thử thách, nhưng cuối cùng vẫn hướng đến những giá trị tích cực. Điều ông tâm đắc nhất là sự cam kết của các KTS 1+1>2 trong việc tạo ra những công trình “thật” – những dự án có tác động thực sự đến cuộc sống.

Cuốn sách ra mắt hôm nay không chỉ truyền lại tri thức cho thế hệ sau mà quan trọng hơn, niềm vui lớn nhất đến từ việc biến những thiết kế trên giấy thành những công trình hữu ích giữa những vùng đất khó khăn. Đó chính là giá trị đích thực của sự cộng hưởng, nơi VNHelp tự hào là một phần trong hành trình chung, cùng nhau kiến tạo những đổi thay ý nghĩa và lan tỏa năng lượng tích cực mỗi ngày.

Các khách mời trong không gian tọa đàm.

Bà Nguyễn Thị Quỳnh, Giám đốc marketing dự án và trách nhiệm xã hội, Công ty LIXIL Việt Nam – đơn vị bảo trợ chính cho cuốn sách Hoa Rừng, chia sẻ về mối duyên bền chặt giữa LIXIL và KTS. Hoàng Thúc Hào cùng 1+1>2 suốt nhiều năm qua. LIXIL đã đồng hành trong một số dự án vùng sâu, vùng xa, đồng thời nhận được sự hỗ trợ từ KTS. Hoàng Thúc Hào trong các hoạt động xã hội của doanh nghiệp.

Bà Quỳnh bày tỏ mong muốn rằng trước khi xây dựng bất kỳ công trình nào ở vùng cao, các KTS, nhà hảo tâm hay bất kỳ ai hãy dành chút thời gian đọc Hoa Rừng. Cuốn sách không chỉ truyền cảm hứng mà còn có thể chạm đến trái tim người đọc, để từ đó cùng nhau tạo nên những ngôi trường ấm áp, nơi trẻ em không chỉ được học tập mà còn được nuôi dưỡng tâm hồn.

Bà Nguyễn Thị Quỳnh, đại diện Công ty LIXIL Việt Nam.

Chia sẻ kế hoạch đưa Hoa Rừng vào giảng dạy như một tài liệu tham khảo, nhằm truyền cảm hứng sáng tạo cho sinh viên, PGS-TS Bùi Phú Doanh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, bày tỏ mong muốn các nghiên cứu của nhà trường không chỉ dừng ở lý thuyết mà có thể ứng dụng vào thực tiễn. Trường cũng hướng tới thực hiện các đề tài cấp Quốc gia, phát triển những công trình sáng tạo, phù hợp với điều kiện địa phương, bền vững với môi trường, đồng thời đáp ứng các chính sách nhà nước về biến đổi khí hậu và giảm phát thải.

Ông Bùi Phú Doanh phát biểu tại Lễ ra mắt sách.

Từ trái sang phải: KTS. Nguyễn Gia Phong và KTS Vũ Xuân Sơn, những hạt nhân chủ chốt của chuỗi dự án kiến trúc điểm trường cùng TS. KTS. Nguyễn Việt Huy - điều phối viên của chương trình.

Buổi ra mắt Hoa Rừng không chỉ đánh dấu sự ra đời của một cuốn sách, mà còn khơi mở những cuộc đối thoại ý nghĩa về sự giao thoa giữa kiến trúc và giáo dục. Hơn cả một tập hợp những thiết kế điểm trường, Hoa Rừng là câu chuyện về hành trình bền bỉ của những con người tâm huyết, chung tay kiến tạo không gian học tập nhân văn cho trẻ em vùng cao. Những nỗ lực ấy vẫn đang tiếp diễn, lan tỏa ngày một xa hơn, mang theo hy vọng về những ngôi trường ấm áp, nơi tri thức được gieo mầm và những giấc mơ được chắp cánh.

Nguyễn Đặng Phương Linh - Ảnh: BTC