Hoàn thiện cấu trúc đô thị sinh thái cho Thủ đô nhìn từ Dự án Trục Đại lộ cảnh quan sông Hồng

Dự án đầu tư xây dựng Trục Đại lộ cảnh quan sông Hồng, một “siêu dự án” với quy mô 11.000ha và tổng vốn dự kiến 338.000 tỷ đồng không chỉ là một công trình giao thông, hạ tầng đơn thuần, mà còn mang tính chất của một chiến lược tái thiết không gian đô thị trung tâm, tái lập trục sinh thái, văn hóa, kinh tế chủ đạo của Thủ đô trong tầm nhìn 100 năm.

Trục sinh thái trung tâm

Trong các đồ án Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 và Điều chỉnh Quy hoạch chung đến năm 2045, tầm nhìn 2065, sông Hồng được xác lập là “không gian xanh trung tâm”, “không gian văn hóa sáng tạo”, “trục phát triển kinh tế, xã hội” và cũng là biểu tượng mới của Hà Nội trong kỷ nguyên đô thị xanh, đô thị thông minh.

Việc triển khai nghiên cứu khu vực này thực tế đã được đặt nền móng từ hàng chục năm trước. UBND thành phố Hà Nội đã giao các sở, ngành, chuyên gia và liên danh nhà đầu tư khẩn trương hoàn thiện nghiên cứu dự án.

Trục Đại lộ cảnh quan sông Hồng dự kiến trải dài qua 16 phường, xã ở cả hai bờ sông.

Phạm vi của Trục Đại lộ dự kiến trải dài qua 16 phường, xã ở cả hai bờ sông, hình thành ba vùng chức năng đô thị với sắc thái khác nhau, với đoạn từ cầu Hồng Hà đến cầu Thăng Long là không gian công viên cây xanh sinh thái; đoạn từ cầu Thăng Long đến cầu Thanh Trì là vùng đa chức năng văn hóa, thương mại, giải trí; và đoạn từ cầu Thanh Trì đến cầu Mễ Sở mang tính chất thương mại, dịch vụ logistics, kết hợp công viên nông nghiệp sinh thái.

Hai tuyến đường bộ dài hơn 92km chạy dọc hai bờ sông, cùng hệ thống monorail theo mô hình TOD với chiều dài hơn 85km, là cấu phần quan trọng để tái cấu trúc giao thông đô thị trung tâm theo hướng công cộng, xanh và bền vững.

Cùng với đó là chuỗi 8 công viên mở, 12 công viên chuyên đề, 5 sân golf và nhiều công trình điểm nhấn kiến trúc nghệ thuật, hứa hẹn hình thành một trục sinh thái, cảnh quan liên hoàn, kết nối từ trung tâm Hà Nội đến các khu vực phát triển mới phía Bắc và phía Nam sông Hồng.

Từ quy hoạch đến hiện thực

Tuy nhiên, giá trị lớn nhất của dự án không nằm ở quy mô đầu tư hay số lượng công viên, mà chính ở triết lý phát triển đô thị, đưa dòng sông trở lại vị thế trung tâm của cấu trúc đô thị, biến sông Hồng thành không gian công cộng lớn nhất của thành phố, là nơi giao thoa giữa thiên nhiên và phát triển hiện đại.

Ông Phan Trường Thành, Trưởng phòng Tài chính Đầu tư của Sở Xây dựng Hà Nội, khẳng định dự án phải đạt 4 yêu cầu tiên quyết, gồm bảo đảm an toàn phòng chống lũ, cải thiện toàn bộ diện mạo đô thị ven sông, khai thác tối ưu tiềm năng đất đai và lợi thế cảnh quan, và quan trọng nhất là tạo lập hệ thống công viên sinh thái quy mô lớn, bổ sung cho mạng lưới không gian xanh còn hạn chế của Thủ đô.

4 yêu cầu tiên quyết của dự án Trục Đại lộ cảnh quan sông Hồng cũng là các tiêu chí nền tảng của một cấu trúc đô thị sinh thái hiện đại, phù hợp với chuẩn mực quốc tế mà Hà Nội đang hướng tới.

Song song với đó, Hà Nội cũng phải xử lý tốt bài toán xã hội đối với khoảng 40.000 người dân nằm trong phạm vi ảnh hưởng. Quan điểm nhất quán được đưa ra là bảo đảm tái định cư tại chỗ, nâng chất lượng sống và không để ai bị bỏ lại phía sau. Điều này thể hiện một bước tiến quan trọng trong tư duy quy hoạch phát triển gắn với nhân văn, coi người dân là chủ thể của quá trình chuyển đổi đô thị.

Trong báo cáo gửi Thường trực Chính phủ và Thủ tướng ngày 14/11/2025, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Dương Đức Tuấn nhấn mạnh rằng Đại lộ cảnh quan sông Hồng là dự án mang tính biểu tượng, có ý nghĩa cấp bách trong việc mở rộng không gian đô thị, nâng cao chất lượng sống và tăng sức cạnh tranh của Hà Nội. Đây là thời cơ mang tính chiến lược để đưa Thủ đô tiến sâu hơn vào mô hình đô thị xanh, thông minh, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu của phát triển bền vững.

Phối cảnh dự án Trục Đại lộ cảnh quan sông Hồng.

Cùng lúc đó, quá trình sắp xếp lại mô hình chính quyền địa phương 2 cấp khiến nhiều thị trấn sinh thái được định hướng trước đây không còn nguyên vẹn về địa giới hành chính. Điều này đặt ra yêu cầu phải tái xác lập mô hình đô thị sinh thái phù hợp trong bối cảnh mới, không chỉ dừng ở các thị trấn ngoại thành mà lan tỏa đến toàn bộ cấu trúc đô thị Hà Nội.

Hệ thống sông hồ, trong đó sông Hồng đóng vai trò trục lõi, chính là nền tảng để thiết lập cấu trúc đô thị sinh thái đa trung tâm, đa tầng, liên kết hài hòa giữa khu vực nội đô lịch sử, các vành đai đô thị mới và không gian xanh, nông nghiệp ven sông.

Động lực mới từ không gian xanh

Các chuyên gia quy hoạch, kiến trúc đều thống nhất rằng Hà Nội có đầy đủ tiềm năng để trở thành một đô thị sinh thái kiểu mẫu. Kiến trúc sư Trần Huy Ánh nhận định Hà Nội đang từng bước phát triển theo mô hình đô thị thông minh, trong đó có đô thị nén theo TOD và các đô thị sinh thái ở vùng ven.

Quy hoạch chung khuyến khích phát triển các khu đô thị mới theo tiêu chí sinh thái, tạo lập hệ thống không gian xanh liên hoàn, ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế mà Việt Nam tham gia.

Trong khi đó, GS.TS Đỗ Hậu, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, cho rằng đô thị sinh thái không chỉ là nhiều cây xanh hay mặt nước, mà là cấu trúc không gian hợp lý, hạ tầng đồng bộ, công nghệ xử lý chất thải tiên tiến, vật liệu thân thiện môi trường và chất lượng môi trường sống được bảo đảm.

Một đô thị sinh thái cũng cần bộ tiêu chí rõ ràng về kiến trúc xanh, công trình tiết kiệm năng lượng, công trình xanh. Quan trọng hơn, đơn vị đô thị sinh thái phải là đơn vị không gian, hành chính đủ linh hoạt, không bị giới hạn bởi “ranh giới cứng” nhưng vẫn có khả năng kiểm soát phát triển, bảo đảm sự cân bằng giữa không gian xây dựng và hệ sinh thái tự nhiên.

Từ các yêu cầu đó, việc hoàn thiện cấu trúc đô thị sinh thái cho Hà Nội bắt đầu từ quy hoạch sử dụng đất đô thị sao cho hài hòa giữa hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội và không gian xanh, mặt nước. Đây chính là lý do Trục Đại lộ cảnh quan sông Hồng có ý nghĩa đặc biệt khi cung cấp hành lang xanh, sinh thái, văn hóa đủ lớn để tái định hình toàn bộ cấu trúc đô thị.

Không chỉ giải quyết bài toán lũ lụt, dự án còn tạo động lực phát triển kinh tế, du lịch, văn hóa, mở ra không gian giao lưu cộng đồng quy mô lớn, và kết nối mạch phát triển giữa đô thị Bắc sông Hồng, Nam sông Hồng và các đô thị vệ tinh.

Nếu được triển khai thành công, Đại lộ cảnh quan sông Hồng sẽ trở thành “trục xương sống” của đô thị sinh thái Hà Nội trong dài hạn, tạo nền tảng để Thủ đô phát triển theo mô hình hiện đại nhưng vẫn đậm bản sắc, xanh, bền vững nhưng giàu sức sống.

Thường trực Chính phủ đã thống nhất chủ trương cho Hà Nội nghiên cứu và triển khai Dự án Trục Đại lộ cảnh quan sông Hồng, theo Thông báo 626 ngày 17/11 của Văn phòng Chính phủ.

Dự án được đánh giá phù hợp với định hướng chiến lược phát triển Thủ đô, đồng thời nằm trong nhóm các dự án hạ tầng quan trọng Hà Nội đang chuẩn bị triển khai như Khu đô thị thể thao Olympic hay các cầu vượt sông Hồng.

Các công trình này có vai trò đặc biệt trong thúc đẩy phát triển Thủ đô và vùng đồng bằng sông Hồng, hướng tới mục tiêu tăng trưởng 11% giai đoạn 2026–2030 và tạo nên “Kỳ tích sông Hồng”. Việc triển khai dự án phải đáp ứng mục tiêu xây dựng Thủ đô văn hiến, văn minh, xanh - sạch - đẹp, hiện đại, an toàn và tầm vóc quốc tế; khai thác hiệu quả không gian đất, nước, ngầm và trên cao, làm dòng sông Hồng trở nên hiền hòa, đẹp hơn. Dự án cũng cần đóng góp vào phát triển kinh tế - xã hội đẳng cấp quốc tế, tạo việc làm, sinh kế và nâng cao đời sống cho người dân.

Đông Phong