Hoàn thiện hành lang pháp lý trong xử lý vi phạm về xây dựng

Quy định chưa cụ thể, lúng túng trong thực thi

Trong 3 năm triển khai thi hành Nghị định số 16/2022/NĐ-CP, các chức danh có thẩm quyền xử phạt ở địa phương đã phát hiện, ban hành hơn 40.000 quyết định xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền phạt hơn 300 tỷ đồng. Ở Trung ương, Thanh tra Bộ Xây dựng đã tiến hành thanh tra, phát hiện và xử phạt đối với khoảng 100 vụ việc vi phạm với tổng số tiền phạt khoảng 10,5 tỷ đồng. Công tác xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng đã đạt được kết quả tích cực, các vụ việc vi phạm được xử lý kịp thời theo đúng trình tự, thủ tục quy định. Qua triển khai thực hiện, nghị định đã góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật về xử lý vi phạm hành chính; tạo hành lang pháp lý hữu hiệu để thực hiện công tác xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

Lực lượng chức năng phường Khương Đình cưỡng chế công trình vi phạm đất đai, trật tự xây dựng. Ảnh: nhandan.vn

Bên cạnh những kết quả đạt được, từ thực tế triển khai cũng phát sinh một số khó khăn, vướng mắc. Đơn cử, việc xác định hành vi vi phạm đối với trường hợp không xin phép xây dựng theo khoản 7 Điều 16 và xây dựng trên đất không đúng mục đích sử dụng đất theo khoản 11 Điều 16 chưa được quy định rõ ràng, cụ thể. Do đó, dễ nhầm lẫn trong quá trình xử phạt vi phạm hành chính. Khoản 11 Điều 16 Nghị định quy định: “Đối với các công trình xây dựng trên đất không đúng mục đích sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai thì xử phạt theo quy định tại nghị định của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai”. Quy định này cũng dẫn đến lúng túng trong việc xác định 1 công trình xây dựng trên 1 phần đất ở, 1 phần đất nông nghiệp thì xử lý 1 hành vi hay 2 hành vi? Đối với trường hợp xây dựng công trình trên đất chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì việc xác định mục đích sử dụng đất gặp khó khăn nên các địa phương lúng túng trong việc xác định mục đích sử dụng đất để lập hồ sơ xử lý.

Đáng chú ý, đối với công trình sai phép, nhưng hành vi vi phạm đã kết thúc áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là không cho điều chỉnh giấy phép, buộc phá dỡ công trình, phần công trình vi phạm (điểm c khoản 15 Điều 16). Trong khi đối với công trình sai phép đang thi công thì biện pháp khắc phục hậu quả là điều chỉnh giấy phép (khoản 16 Điều 16). Theo quy định này, để kéo dài thời gian khắc phục hậu quả, người vi phạm có khả năng đối phó bằng cách công trình cơ bản hoàn thành nhưng lại thực hiện thêm một vài hạng mục công trình như: lát gạch, cửa, lan can... để được xem là công trình chưa hoàn thành, từ đó có điều kiện điều chỉnh giấy phép...

Từ những vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện Nghị định số 16/2022/NĐ-CP, Bộ Xây dựng cho rằng, việc xây dựng, ban hành Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng (thay thế Nghị định số 16/2022/NĐ-CP) là cần thiết, nhằm đồng bộ với pháp luật về xử lý vi phạm hành chính; phù hợp với tổ chức bộ máy sau khi được sắp xếp và mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Đồng thời khắc phục những tồn tại, hạn chế, tạo hành lang pháp lý đồng bộ, thống nhất, chặt chẽ và khả thi trong việc phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật về xây dựng.

Quy định rõ đối tượng bị xử phạt đối với các hành vi vi phạm về nghiệm thu công trình xây dựng

Liên quan đến thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính, dự thảo Nghị định quy định, thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính là 1 năm đối với vi phạm hành chính về kinh doanh bất động sản, quản lý công trình hạ tầng kỹ thuật, sản xuất vật liệu xây dựng. Thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính là 2 năm đối với vi phạm hành chính về hoạt động xây dựng; quản lý, phát triển nhà. Việc sửa đổi này nhằm đảm bảo phù hợp, thống nhất với khoản 1 Điều 6 Luật Xử lý vi phạm hành chính: "Thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính được quy định như sau: Thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính là 1 năm, trừ các trường hợp sau đây: Vi phạm hành chính về kế toán, xây dựng… thì thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính là 2 năm".

Liên quan đến nguyên tắc xử phạt, điều 6 Nghị định số 16/2022/NĐ-CP quy định “Tổ chức, cá nhân có hành vi chống đối hoặc cản trở người thực hiện nhiệm vụ xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng quy định tại nghị định này thì bị xử phạt vi phạm hành chính theo hình thức, mức phạt đối với hành vi chống đối hoặc cản trở người thi hành công vụ được quy định tại nghị định của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh trật tự và an toàn xã hội”.

Trong thực tiễn, lực lượng quản lý trật tự xây dựng tại các địa phương là những người trực tiếp kiểm tra, phát hiện và lập biên bản vi phạm hành chính đối với các hành vi vi phạm. Tuy nhiên, do không được giao thẩm quyền xử phạt nên trong quá trình thực thi nhiệm vụ, lực lượng này thường bị các đối tượng vi phạm gây cản trở hoặc chống đối. Từ thực tiễn đó, dự thảo Nghị định đã chỉnh lý cụm từ “cản trở người thực hiện nhiệm vụ xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng quy định tại nghị định này” thành “cản trở người thi hành công vụ xử lý vi phạm hành chính về xây dựng”. Theo đó, khoản 1 Điều 4 dự thảo Nghị định sửa thành: “Tổ chức, cá nhân có hành vi chống đối hoặc cản trở người thi hành công vụ xử lý vi phạm hành chính về xây dựng quy định tại Nghị định này thì bị xử phạt vi phạm hành chính theo Nghị định quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng, chống bạo lực gia đình”.

Dự thảo nghị định cũng quy định rõ đối tượng bị xử phạt đối với các hành vi vi phạm về nghiệm thu công trình xây dựng, cụ thể: xử phạt đối với chủ đầu tư, xử phạt đối với nhà thầu. Các hành vi vi phạm đã được rà soát bảo đảm phù hợp, tương ứng với vai trò, trách nhiệm của 2 chủ thể này theo quy định của Luật Xây dựng và Nghị định số 06/2021/NĐ-CP.

Ngoài ra, dự thảo Nghị định cũng bổ sung các hành vi vi phạm về kinh doanh bất động sản như: thỏa thuận đặt cọc không ghi rõ giá bán, cho thuê mua nhà ở, công trình xây dựng; không công khai hoặc công khai không đầy đủ thông tin tiến độ thực hiện dự án đầu tư xây dựng nhà ở..; không cung cấp hoặc cung cấp không đầy đủ, trung thực hồ sơ, thông tin về bất động sản đủ điều kiện đưa vào kinh doanh theo quy định; chủ đầu tư thu tiền đặt cọc từ bên mua, thuê mua nhà ở, công trình xây dựng, phần diện tích sàn xây dựng trong công trình xây dựng hình thành trong tương lai không đúng quy định; chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê lại quyền sử dụng đất đã có hạ tầng kỹ thuật trong dự án bất động sản cho tổ chức không đảm bảo các điều kiện theo quy định...

Với những sửa đổi, bổ sung mới của dự thảo nghị định sẽ tạo hành lang pháp lý đồng bộ, thống nhất, chặt chẽ và khả thi trong việc phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật về xây dựng. Qua đó góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước lĩnh vực xây dựng.

Song Hà