Hoàn thiện quy định pháp luật đảm bảo hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND ngày càng hiệu quả, thực chất

Phiên họp thứ 11 của Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội

TS. Nguyễn Văn Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp, Phó Chủ tịch Thường trực HĐKH của UBTVQH và TS. Nguyễn Lâm Thành, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, Ủy viên HĐKH của UBTVQH đồng chủ trì phiên họp.

Tham dự phiên họp có: các Thành viên Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; đại diện Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Văn phòng Quốc hội.

TS. Nguyễn Văn Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp, Phó Chủ tịch Thường trực HĐKH của UBTVQH và TS. Nguyễn Lâm Thành, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, Ủy viên HĐKH của UBTVQH đồng chủ trì phiên họp

Ngày 08/6/2024, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 129/2024/QH15 về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024; theo đó, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (HĐGS) được bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024) và thông qua tại kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025).

Thực hiện Nghị quyết số 129/2024/QH15, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã giao Hội đồng Dân tộc là cơ quan chủ trì, phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan xây dựng dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HĐGS. Vừa qua, Hội đồng Dân tộc đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan xây dựng dự án Luật theo đúng quy định của Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020). Đến nay, dự án Luật đang được gửi lấy ý kiến của Chính phủ trước khi báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến vào tháng 9/2024.

Dự thảo Luật gồm 03 điều, trong đó sửa đổi, bổ sung gồm 38 điều, bãi bỏ 04 điều, 02 khoản của Luật HĐGS hiện hành và bổ sung 20 điều luật mới. Nội dung của Dự thảo Luật được xây dựng bám sát vào 05 chính sách đã được Quốc hội thông qua trong Hồ sơ lập đề nghị xây dựng dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HĐGS.

Các thành viên Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các đại biểu tham dự Phiên họp

Góp ý tại Phiên họp, các đại biểu tán thành việc sửa đổi, bổ sung Luật HĐGS đồng thời nhấn mạnh, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HĐGS nhằm tiếp tục thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, cụ thể hóa chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quy định của pháp luật; tăng cường hiệu quả hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, nhất là Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết số 27-NQ/TW. Đồng thời, việc sửa đổi, bổ sung cũng góp phần hoàn thiện quy định của pháp luật về hoạt động giám sát bảo đảm tính toàn diện, ổn định, thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi; sửa đổi các quy định làm phát sinh khó khăn, vướng mắc, bất cập, hạn chế của hoạt động giám sát hiện nay.

GS. TS Phan Trung Lý, thành viên Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội

Để hoàn thiện dự thảo Luật, các đại biểu tập trung góp ý vào những vấn đề còn ý kiến khác nhau liên quan tới nguyên tắc bảo đảm hoạt động giám sát cung cấp cơ sở thực tiễn cho hoạt động xây dựng pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương; thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, HĐND, cơ quan của HĐND, đại biểu HĐND và thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan trong hoạt động giám sát; phương thức, trình tự, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện hoạt động giám sát; các quy định liên quan đến bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát;…

Cân nhắc việc bổ sung nguyên tắc mới

Về bổ sung nguyên tắc mới trong Luật và quy định nội dung của nguyên tắc này trong một số điều của dự thảo, một số ý kiến cho rằng, các nguyên tắc giám sát quy định tại Luật hiện hành mới tập trung áp dụng cho các chủ thể giám sát. Trong khi đó, hoạt động giám sát có liên quan trực tiếp tới các đối tượng giám sát cũng như các chủ thể khác có liên quan, cần có những nguyên tắc đặt ra đối với các chủ thể này để bảo đảm hoạt động giám sát được thuận lợi, hiệu quả, thực chất.

PGS. TS Đinh Xuân Thảo, Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp

Cũng theo các đại biểu, thực tế cho thấy hoạt động giám sát luôn gắn kết chặt chẽ trong thực hiện các chức năng của Quốc hội và HĐND, đó là lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương. Theo đó, mục đích của giám sát trước hết là giám sát việc tuân theo pháp luật của tổ chức, cá nhân, qua đó xác định sự phù hợp cũng như không phù hợp của pháp luật thực định với thực tiễn cuộc sống để tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật thực định với thực tiễn cuộc sống để tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật cũng như có quyết sách đúng đắn, kịp thời trong việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, không cần bổ sung quy định “Bảo đảm cung cấp cơ sở thực tiễn cho hoạt động xây dựng pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương” là nguyên tắc của hoạt động giám sát (tại Điều 3); không bổ sung nội dung nêu trên là một trong các tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát (tại điều 16a, 27a, 41a, 62a, 70a, 80a). Do đó, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục, rà soát, cân nhắc đưa ra phương án phù hợp.

PGS. TS Lê Minh Thông, thành viên Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội

Luật hóa Nghị quyết số 96/2023/QH15 trong Luật sửa đổi, bổ sung Luật HĐGS

Về quy định lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội và HĐND bầu hoặc phê chuẩn, nhiều ý kiến đề nghị nội dung này cần được quy định trong Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân bởi đây là một trong năm hình thức giám sát quan trọng. Theo đó, trong dự thảo Luật cần luật hóa Nghị quyết số 96/2023/QH15 trong Luật sửa đổi, bổ sung Luật HĐGS.

Liên quan tới hoạt động giám sát ở chính quyền đô thị, hiện nay mô hình chính quyền đô thị đang được thực hiện chính thức ở 03 địa phương, đó là: Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Thành phố Đà Nẵng với mô hình tổ chức được điều chỉnh trong các Văn bản quy phạm pháp luật khác nhau. Theo ý kiến đại biểu, cần nghiên cứu bổ sung dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật HĐGS điều khoản quy định có tính nguyên tắc về hoạt động giám sát của HĐND nơi tổ chức chính quyền đô thị.

TS. Đoàn Thị Tố Uyên, Trưởng khoa Pháp luật Hành chính - Nhà nước, Trường Đại học Luật Hà Nội

Bên cạnh đó, các ý kiến còn đề nghị cần làm rõ nội hàm giám sát tối cao của Quốc hội; quy định rõ các phương thức giám sát; có sự phân biệt giữa hình thức chất vấn và giải trình;… Trong đó, lưu ý quy định cụ thể về trách nhiệm của các chủ thể giải trình, xác định tiêu chí lựa chọn nội dung vấn đề giải trình, quy trình tiến hành phiên giải trình. Ngoài ra, để nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát, các đại biểu cũng đề nghị, cần có quy định cụ thể bảo đảm thực hiện hiệu quả, nghiêm túc và đầy đủ nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát.

TS. Nguyễn Văn Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp, Phó Chủ tịch Thường trực HĐKH của UBTVQH

Kết luận phiên họp, TS. Nguyễn Văn Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp, Phó Chủ tịch Thường trực HĐKH của UBTVQH cho biết, với tinh thần làm việc sôi nổi, trách nhiệm và hiệu quả, Phiên họp thứ 11 của Hội đồng Khoa học đã hoàn thành toàn bộ nội dung chương trình đề ra. Nội dung các báo cáo chuyên đề cũng như các ý kiến góp ý phong phú, đa dạng, vừa mang tính chính sách, vừa có những góp ý cụ thể vào dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND.

Ghi nhận và đánh giá cao ý kiến phát biểu tại Phiên họp, Phó Chủ tịch Thường trực HĐKH của UBTVQH Nguyễn Văn Hiển cho biết, cơ quan soạn thảo và cơ quan chủ trì thẩm tra sẽ nghiên cứu đầy đủ các ý kiến đóng góp của các vị đại biểu để tiếp tục chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật. Đồng thời, Viện Nghiên cứu lập pháp khẩn trương tổng hợp các ý kiến góp ý của thành viên Hội đồng, các chuyên gia, đại biểu tham dự để sớm gửi đến cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra cũng như các cơ quan hữu quan khác nhằm cung cấp thông tin tham khảo, góp phần tiếp tục hoàn thiện dự thảo Luật trước khi trình Quốc hội xem xét vào Kỳ họp thứ 8 (10/2024) tới đây.

***Một số hình ảnh tại Phiên họp thứ 11 của Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội:

Phiên họp thứ 11 của Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội

TS. Nguyễn Văn Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp, Phó Chủ tịch Thường trực HĐKH của UBTVQH và TS. Nguyễn Lâm Thành, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, Ủy viên HĐKH của UBTVQH đồng chủ trì Phiên họp

TS. Nguyễn Văn Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp, Phó Chủ tịch Thường trực HĐKH của UBTVQH phát biểu khai mạc Phiên họp

Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Nguyễn Lâm Thành điều hành Phiên họp

Các đại biểu tham dự Phiên họp

Các đại biểu tham dự Phiên họp

TS. Hoàng Thị Ngân ,Nguyên Vụ trưởng Vụ Tổ chức hành chính nhà nước và công vụ, Văn phòng Chính phủ

TS. Đoàn Thị Tố Uyên, Trưởng khoa Pháp luật Hành chính - Nhà nước, Trường Đại học Luật Hà Nội

Các đại biểu tham dự Phiên họp

GS. TS Phan Trung Lý, thành viên Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội

PGS. TS Đinh Xuân Thảo, Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp

Các đại biểu tham dự Phiên họp

Các đại biểu tham dự Phiên họp

GS.TS Trần Ngọc Đường, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội

TS. Nguyễn Lâm Thành, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, Ủy viên HĐKH của UBTVQH

. GS.TS. Hoàng Thế Liên, thành viên Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội

TS. Triệu Văn Bình – Phó Vụ trưởng Vụ Dân tộc báo cáo tại Phiên họp

PGS. TS Lê Minh Thông, thành viên Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội

TS. Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, thành viên Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội

Phiên họp thứ 11 của Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội góp ý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân./.

Lê Anh - Nghĩa Đức