Hoàn thiện thể chế Thừa phát lại đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới

Nhằm góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển đáp ứng yêu cầu đất nước trong kỷ nguyên mới, ngày 16/10, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật (Bộ Tư pháp) tổ chức Hội thảo khoa học “Hoàn thiện thể chế Thừa phát lại đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới”.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Tiến sĩ Trương Thế Côn, Tổng Biên tập Tạp chí Dân chủ và Pháp luật cho biết, trong bối cảnh cả hệ thống chính trị đang đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện pháp luật đồng bộ, minh bạch, khả thi, vừa đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, pháp luật ngày càng khẳng định vai trò là nền tảng thúc đẩy phát triển đất nước trong “kỷ nguyên mới”.

Đặc biệt, các Nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị như Nghị quyết số 57- NQ/TW, 66-NQ/TW, 68-NQ/TW đã nhấn mạnh yêu cầu đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, tháo gỡ điểm nghẽn, khai thông nguồn lực phát triển. Trong đó, pháp luật về Thừa phát lại - một công cụ hữu hiệu hỗ trợ tư pháp - cần được tiếp tục rà soát, hoàn thiện để phù hợp với yêu cầu thực tiễn và nâng cao hiệu quả quản lý, tổ chức thực hiện.

Hội thảo khoa học “Hoàn thiện thể chế Thừa phát lại đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới”. (Ảnh: TL)

Ông Hoàng Thế Anh, Trưởng Ban Nghiệp vụ Thi hành án hành chính và Thừa phát lại, Cục Quản lý thi hành án dân sự (Bộ Tư pháp) nhấn mạnh: Xã hội hóa một số hoạt động bổ trợ tư pháp, thi hành án dân sự thông qua chuyển giao một số hoạt động của Nhà nước cho các cá nhân, tổ chức ngoài nhà nước, trong đó có Thừa phát lại thực hiện là chủ trương lớn, nhất quán, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta.

Thi hành Nghị quyết số 107/2015/QH13 của Quốc hội, Chính phủ ban hành Nghị định số 08/2020/NĐ-CP ngày 08/01/2020 về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại. Sau 5 năm thực hiện Nghị định số 08/2020/NĐ-CP, Bộ Tư pháp đã tổ chức sơ kết đánh giá. Kết quả cho thấy Thừa phát lại có những bước phát triển đáng kể. Tuy nhiên, bên cạnh đó hoạt động của Thừa phát lại cũng vẫn còn một số hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu của Đảng, Nhà nước, đặc biệt là yêu cầu tại Nghị quyết số 27-NQ/TW.

Cụ thể: Tổ chức hành nghề Thừa phát lại phát triển không đồng đều, đặc biệt chưa có cơ chế hỗ trợ để thành lập tổ chức hành nghề Thừa phát lại tại một số vùng đặc biệt khó khăn; số lượng đội ngũ Thừa phát lại ít, chất lượng đào tạo chưa bảo đảm, chủ yếu tập trung vào tống đạt và lập vi bằng, các hoạt động liên quan đến thi hành án dân sự còn rất hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng của Thừa phát lại, nhất là trong bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy hiện nay.

Ông Hoàng Thế Anh chỉ ra, một trong những nguyên nhân chính của hạn chế nêu trên là do chưa có cơ sở pháp lý về thi hành án phù hợp để Thừa phát lại thực hiện công việc, điển hình như: Nghị định số 08/2020/NĐ-CP đã giới hạn phạm vi, thẩm quyền của Thừa phát lại trong tổ chức thi hành án; không quy định Thừa phát lại được áp dụng các biện pháp bảo đảm, cưỡng chế thi hành án dân sự; không được yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp, xác định quyền sở hữu, phân chia tài sản chung của người phải thi hành án với người khác; đề nghị tòa án tuyên bố giao dịch liên quan đến tài sản thi hành án vô hiệu.

Ông Hoàng Thế Anh, Trưởng Ban Nghiệp vụ Thi hành án hành chính và Thừa phát lại, Cục Quản lý thi hành án dân sự (Bộ Tư pháp) phát biểu tại hội thảo. (Ảnh: TL)

Để khắc phục các hạn chế nêu trên, có nhiều giải pháp, trong đó có giải pháp hoàn thiện về thể chế, do đó, tại Nghị quyết số 191/NQ-CP ngày 26/6/2025 của Chính phủ Phiên họp về chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 6/2025 đã thông qua dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi), trong đó yêu cầu có các quy định: Mở rộng sự tham gia của khu vực tư nhân trên cơ sở bảo đảm các điều kiện cần thiết nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 27-NQ/TW và Nghị quyết số 68-NQ/TW, Bộ Tư pháp nghiên cứu, quy định rõ trách nhiệm của Văn phòng thi hành án dân sự, Thừa hành viên, bảo đảm thực hiện có hiệu quả chủ trương xã hội hóa công tác thi hành án dân sự theo tinh thần đã trao quyền thì cần trao công cụ để thực hiện.

Tại Hội thảo, các đại biểu đã tập trung thảo luận về các vấn đề như quan điểm của Đảng, Nhà nước về phát triển chế định Thừa phát lại và hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về Thừa phát lại nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; sự cần thiết phải hoàn thiện hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về Thừa phát lại nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; các yêu cầu đối với hệ thống pháp luật để chế định Thừa phát lại hoạt động đạt chất lượng, hiệu quả cao đáp ứng sự phát triển của đất nước trong bối cảnh mới; nhận diện những điểm nghẽn, khó khăn, vướng mắc liên quan đến hoạt động trợ của Thừa phát lại và kiến nghị hoàn thiện.

Đặc biệt, Hội thảo đi sâu phân tích thực trạng hoạt động của Thừa phát lại (trong hoạt động lập vi bằng/tống đạt/xác minh điều kiện thi hành án/tổ chức thi hành án dân sự...). Trên cơ sở đó, kiến nghị, đề xuất các giải pháp về hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật để giải quyết những điểm nghẽn, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, mâu thuẫn, chồng chéo trong quy định của pháp luật nhằm hỗ trợ, tạo điều kiện cho Thừa phát lại hoạt động hiệu quả.

VY ANH