Học theo sao mạng, tự chẩn đoán mắc bệnh 'ung thư nhân cách'

Nhiều người dựa vào các thông tin trong video ngắn để tự kết luận bệnh tâm lý. Ảnh minh họa: Cottonbro Studio/Pexels.

Li Miao (ngoài 20 tuổi), ngụ ở thành phố Hàng Châu (Chiết Giang, Trung Quốc), cố vấn truyền thông thương hiệu, thường xuyên lướt xem video trên các nền tảng mạng xã hội để cập nhật xu hướng. Gần đây, cô xem kỹ một clip về những người được cộng đồng mạng “chẩn đoán” là mắc chứng rối loạn nhân cách tự luyến (NPD).

Càng xem nhiều, Li càng tự thắc mắc rằng liệu bản thân có mắc chứng đó không. Khi nghe mô tả rằng người mắc chứng NPD ích kỷ, thích kiểm soát, thiếu sự đồng cảm và không thể thừa nhận sai lầm, cô đi đến kết luận rằng bản thân mắc chứng này, theo Sixth Tone.

Nhà sáng tạo nội dung ‘chẩn đoán’ bệnh tâm lý

Tương tự, Yao Xin’an, một người dùng mạng xã hội ở Bắc Kinh (Trung Quốc), nghĩ rằng bản thân mắc nhiều vấn đề tâm lý khác nhau, từ rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD) đến một số chứng rối loạn phân ly (chỉ việc mất kết nối với suy nghĩ, cảm xúc, ký ức hoặc ý thức về bản sắc cá nhân).

Li và Yao chưa từng nói chuyện với chuyên gia tâm lý về mối lo ngại của họ. Toàn bộ kiến thức về những chứng rối loạn này đều được thu thập từ mạng xã hội.

Trong các video ngắn trên mạng xã hội, những hành vi bình thường như cảm thấy lơ mơ, đột nhiên bình tĩnh trong cơn khủng hoảng bị cho là dấu hiệu của bệnh tâm lý.

Nhiều nhà sáng tạo nội dung trên mạng xã hội Trung Quốc thoải mái kết luận về bệnh tâm lý. Ảnh: Xiaohongshu.

Đáng lo ngại hơn, những nhà sáng tạo nội dung có thói quen sử dụng ngôn ngữ mang tính kỳ thị. Ví dụ, một số gọi những người mắc chứng NPD là “ung thư nhân cách”, không thể chữa khỏi.

Phần bình luận tràn ngập chia sẻ của những người dùng cảm thấy lo lắng, đau khổ cho bản thân hoặc những người xung quanh có dấu hiệu mắc bệnh tâm lý.

Trên thực tế, sức khỏe tâm thần là vấn đề phức tạp, khó tóm tắt trong một video ngắn. Trong khi các nhà sáng tạo nội dung chỉ ra một số hành vi đơn giản, kết luận rằng đó là dấu hiệu của NPD, thông tin chính thức của Hiệp hội Tâm thần Mỹ lại mô tả những người này “có thể tự phụ hoặc tự ghét bản thân, hướng ngoại hoặc tách biệt, là công dân mẫu mực hoặc có hành vi phản xã hội”.

Nhìn chung, việc kết luận một người mắc bệnh tâm lý không đơn giản.

Hậu quả nghiêm trọng

Ding Ruyi, phó giáo sư tại Khoa Tâm lý học thuộc Đại học Tôn Dật Tiên (Trung Quốc), cho biết sự phổ biến của những video “chẩn đoán” bệnh tâm lý này bắt nguồn từ xu hướng tự khám phá bản thân bẩm sinh của con người. Các phương tiện truyền thông đang góp phần nuôi dưỡng xu hướng tự nhiên trên.

“Xã hội hiện đại phức tạp và bất ổn. Mỗi cá nhân phải đối mặt với nhiều áp lực và thách thức hơn. Mọi người đều hy vọng hiểu rõ về bản thân và những người xung quanh để đối phó với sự phức tạp của thế giới bên ngoài, đồng thời cải thiện khả năng thích nghi của họ”, bà nói.

Các video ngắn trên mạng xã hội chỉ có thể cung cấp thông tin cơ bản, không có ý nghĩa chẩn đoán. Đồ họa: Sixth Tone.

Tuy nhiên, Ding cũng nhấn mạnh rằng nội dung trong các video phân tích tâm lý phổ biến hiện nay dễ gây hiểu lầm. Việc kết luận rằng sự chán nản là dấu hiệu của chứng trầm cảm hoặc rối loạn lo âu là thiếu cơ sở khoa học.

Hơn nữa, những video này có thể khiến những người đang vật lộn với các chứng bệnh tâm lý thêm căng thẳng, tiêu cực. “Một số có thể trì hoãn, thậm chí từ bỏ việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia, để tình trạng của bản thân cho các ‘bác sĩ mạng’ chẩn đoán”, Ding nói.

Mặc dù các nhà sáng tạo nội dung có thể tự nhận mình là chuyên gia trong lĩnh vực này, chỉ bác sĩ tâm lý có bằng cấp, đủ trình độ mới có khả năng đưa ra chẩn đoán. “Ngay cả cố vấn tâm lý hay nhà trị liệu cũng không thể dễ dàng xác định một số chứng rối loạn tâm thần”, Ding chia sẻ.

Theo Ding, các video trực tuyến chỉ có thể là nguồn thông tin cơ bản, góp phần nâng cao nhận thức của công chúng về sức khỏe tâm thần. “Bệnh tâm lý cũng giống bệnh thể chất, cần bác sĩ chẩn đoán và điều trị. Chúng ta không thể dựa vào video ngắn trên mạng xã hội để kết luận”, bà nói.

Linh Vũ