Hội An – Viên ngọc cổ giữa thời toàn cầu hóa

Di sản sống – Hơn cả một bảo tàng

Hội An không chỉ là những ngôi nhà gỗ mái ngói cổ kính, không chỉ là sự kết hợp độc đáo giữa kiến trúc Việt, Nhật, Hoa, Pháp… mà còn là một đô thị cổ hiếm hoi tại châu Á còn giữ được cấu trúc đô thị thế kỷ XVII gần như nguyên vẹn (UNESCO, 2023). Điều khiến Hội An đặc biệt hơn bất cứ di sản nào chính là: cuộc sống vẫn diễn ra từng ngày, ngay trong lòng phố cổ. Cư dân vẫn sinh hoạt, làm nghề, tổ chức lễ hội, dạy con cháu giữ gìn truyền thống… Du khách không chỉ ngắm, mà được chạm vào những giá trị thật sự – đó là điều không một công viên chủ đề hay bảo tàng nhân tạo nào có thể sao chép.

Hội An với lối kiến trúc độc đáo. Ảnh: ST

Du lịch bền vững – Động lực tái sinh

Năm 2023, Hội An đón hơn 4,8 triệu lượt khách, tạo nguồn thu hàng nghìn tỷ đồng (Sở Du lịch Quảng Nam, 2024). Nhưng điều đáng nói hơn là sự chuyển mình về chất lượng du lịch. Không chỉ còn là điểm đến check-in, Hội An đã và đang trở thành điểm đến của du lịch trải nghiệm – du lịch chậm – du lịch chữa lành. Từ lớp học nấu ăn cùng đầu bếp bản địa, tour chèo thuyền giữa rừng dừa nước, trải nghiệm làm đèn lồng, in tranh dân gian, đến thả đèn hoa đăng và thiền hành trên phố đêm – Hội An đã khẳng định vị thế là “thủ đô của du lịch cảm xúc” tại Việt Nam. Bên cạnh đó, các chính sách điều phối du lịch thông minh đang được triển khai: giãn mật độ khách theo khung giờ, khuyến khích du lịch sinh thái tại các vùng ven như Trà Quế, Cẩm Kim, Tân Hiệp (Cù Lao Chàm) – giúp lan tỏa lợi ích du lịch mà không gây quá tải lên khu vực lõi di sản.

Lễ hội thả đèn hoa đăng trên dòng sông Hoài. Ảnh: ST

Cư dân bản địa – Linh hồn của phố cổ

Điều khiến Hội An giữ được hồn cốt không nằm ở những mái nhà cũ, mà ở những con người sống trong đó. Người Hội An không đứng ngoài làn sóng phát triển – họ chính là những người chủ động giữ gìn và làm mới bản sắc văn hóa địa phương. Phong trào phục dựng nghề truyền thống, tổ chức lớp tiếng Nhật cổ, dạy trẻ làm bánh ít lá gai, hay dự án “Cộng đồng kể chuyện Hội An” ghi lại ký ức dân gian bằng công nghệ số – là những minh chứng sống động cho một Hội An không ngừng sáng tạo trong giữ gìn truyền thống. Ở Hội An, bạn không chỉ mua một chiếc đèn lồng – bạn đang mua một câu chuyện. Không chỉ ăn một bát cao lầu – bạn đang nếm trải một mạch nguồn lịch sử ẩm thực lâu đời.

Đêm hội bài chòi ở phố cổ Hội An. Ảnh: ST

Hướng tới tương lai – Cân bằng giữa phát triển và bảo tồn

Hội An đang đi đúng hướng khi áp dụng tư duy quản trị di sản hiện đại: đồng quản lý – đa trung tâm – lấy cộng đồng làm cốt lõi. Những đề xuất như tạo vùng đệm sinh hoạt bản địa, khuyến khích doanh nghiệp vừa và nhỏ do cư dân địa phương làm chủ, và du lịch cộng đồng (CBT) đang mở ra một mô hình phát triển bền vững đáng học hỏi.
Bên cạnh đó, Hội An còn là điểm đến lý tưởng cho các nhà đầu tư du lịch văn hóa – nghỉ dưỡng – sáng tạo nghệ thuật. Với sự hậu thuẫn của các tổ chức quốc tế như UNESCO, ICOMOS và các quỹ bảo tồn toàn cầu, Hội An đang từng bước trở thành mô hình mẫu cho các đô thị di sản tại Đông Nam Á.

Hội An – Không chỉ là một bức tranh quá khứ, mà là câu chuyện của tương lai

Tại đây, mỗi viên gạch không chỉ là vết tích, mà là bằng chứng cho một sự kiên định văn hóa. Mỗi cư dân không chỉ là người sinh sống, mà là người kể chuyện, gìn giữ và sáng tạo không gian sống. Hội An không dừng lại ở một di tích sống – mà đang trở thành điểm đến toàn cầu của văn hóa bản địa đích thực. Trong thời đại mà mọi thứ đều có thể sao chép, thì sự “thật” của Hội An – từ kiến trúc đến con người – chính là lợi thế cạnh tranh lớn nhất.
Và nếu bạn đã từng đến Hội An, bạn sẽ hiểu: có những nơi không thể giới thiệu hết bằng từ ngữ – chỉ có thể cảm nhận bằng… ký ức.

Ngọc Quý