Hồi chuông cảnh tỉnh cho bóng đá chuyên nghiệp

Câu lạc bộ Bóng đá Hòa Bình (áo vàng) từng tạo nhiều dấu ấn tại Giải Bóng đá hạng Nhất quốc gia.

Khủng hoảng tài chính và hệ quả dây chuyền

Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến việc nhiều câu lạc bộ bóng đá phải bỏ giải phần lớn xuất phát từ vấn đề tài chính. Để vận hành một đội bóng chuyên nghiệp, chi phí trung bình mỗi mùa giải dao động từ vài chục đến cả trăm tỷ đồng. Nguồn thu chủ yếu hiện nay vẫn phụ thuộc vào các nhà tài trợ hoặc ngân sách địa phương. Doanh thu từ bán vé, bản quyền truyền hình hay kinh doanh thương mại còn rất hạn chế.

Câu chuyện của Câu lạc bộ Bóng đá Bình Định là một ví dụ điển hình. Năm 2021, Bình Định thăng hạng Giải Bóng đá vô địch quốc gia (V.League). Nhờ sự hậu thuẫn về tài chính với ngân sách lên tới 300 tỷ đồng cho ba mùa giải (trung bình 100 tỷ đồng/mùa), đội bóng này lập tức vươn lên ngang hàng với các đội giàu có khi mua nhiều cầu thủ nhưng không chăm chút hệ thống đào tạo trẻ và nhiều tham vọng tại V.League. Tuy nhiên, đến mùa giải 2024-2025, nguồn tài chính sa sút khiến câu lạc bộ gặp khó. Hệ quả là khi các ngôi sao rời đi, đội bóng lập tức khủng hoảng lực lượng và việc xuống hạng là điều được dự báo trước.

Hay trường hợp Câu lạc bộ Bóng đá Quảng Nam cũng tuyên bố không đăng ký tham dự V.League 2025-2026 vì lý do tài chính, khiến giải đấu chỉ còn 13 đội. Mới đây, Câu lạc bộ Bóng đá Hòa Bình chính thức xin không tham gia Giải Bóng đá hạng Nhất quốc gia và Cúp Quốc gia 2025-2026. Việc Câu lạc bộ Bóng đá Hòa Bình bỏ giải ảnh hưởng rất lớn đến kế hoạch tổ chức giải bóng đá chuyên nghiệp. Theo đó, Giải Bóng đá hạng Nhất quốc gia chỉ còn 12 đội tham dự, còn Cúp Quốc gia chỉ còn 25 đội. Điều này buộc Liên đoàn Bóng đá Việt Nam (VFF) và Công ty cổ phần Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam (VPF) phải gấp rút tính toán lại phương án tổ chức. Với việc Giải Bóng đá Hạng Nhất quốc gia chỉ còn 12 đội; V.League chỉ có 13 đội tham dự khiến cho VPF cũng phải tính toán lại suất lên hạng và xuống hạng.

Tổng Thư ký VFF Nguyễn Văn Phú nhấn mạnh: “Bóng đá chuyên nghiệp không thể chỉ dựa vào một, hai nhà tài trợ ngắn hạn. Khi nguồn tài chính phụ thuộc hoàn toàn vào doanh nghiệp, đội bóng dễ rơi vào thế bị động. Chỉ cần nhà tài trợ rút lui là toàn bộ hệ thống sụp đổ”.

Đã đến lúc tái thiết nền bóng đá phát triển bền vững

Theo Phó Chủ tịch VFF, Chủ tịch Hội đồng quản trị VPF Trần Anh Tú, thực tế, việc một câu lạc bộ biến mất do thiếu kinh phí hoạt động không phải là chuyện riêng của bóng đá Việt Nam. Ngay cả ở những nền bóng đá phát triển, nhiều đội hạng dưới cũng đối diện khó khăn tương tự. Muốn phát triển bóng đá chuyên nghiệp bền vững, ông Trần Anh Tú cho rằng, các câu lạc bộ phải xây dựng mô hình quản trị hiện đại, gắn bó với cộng đồng, đầu tư đào tạo trẻ, phát triển thương hiệu, khai thác bản quyền và thương mại hóa sản phẩm để tạo nguồn thu lâu dài.

Trong khi đó, chuyên gia bóng đá Phan Anh Tú nhận định, việc một đội bóng rút lui cũng khiến hình ảnh bóng đá Việt Nam bị ảnh hưởng trong mắt người hâm mộ và cả các đối tác quốc tế. Do đó, các câu lạc bộ cần xác định rõ mô hình phát triển lâu dài, tránh chạy theo thành tích ngắn hạn. Đầu tư cho công tác đào tạo trẻ không chỉ giúp cung cấp nguồn lực cầu thủ ổn định, mà còn mở ra cơ hội kinh doanh thông qua chuyển nhượng, hợp tác quốc tế. Đây chính là con đường đã giúp nhiều nền bóng đá trong khu vực và thế giới duy trì sự phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, cần quan tâm xây dựng mối liên kết chặt chẽ với cộng đồng địa phương. Một đội bóng không thể chỉ tồn tại nhờ vào tiền của doanh nghiệp, mà cần trở thành “tài sản tinh thần” của người dân. Việc kêu gọi các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong tỉnh cùng chung tay, phát triển hệ thống cổ động viên trung thành, tổ chức các sự kiện gắn kết cộng đồng… sẽ giúp câu lạc bộ có nền tảng xã hội vững chắc hơn.

Về phía cơ quan quản lý, cần nghiên cứu áp dụng những cơ chế bảo vệ câu lạc bộ, tương tự như ở nhiều quốc gia khác. Chẳng hạn, lập quỹ hỗ trợ tài chính cho các câu lạc bộ gặp khó khăn, hoặc áp dụng quy định minh bạch tài chính bắt buộc trước khi tham dự giải. Điều này vừa nâng cao trách nhiệm, vừa hạn chế tình trạng rút lui giữa chừng, tránh ảnh hưởng đến chất lượng và uy tín của các giải đấu.

Phó Chủ tịch VFF Trần Anh Tú cho rằng, bài học về sự rút lui của các câu lạc bộ bóng đá như Quảng Nam, Hòa Bình hay trước đó là những khó khăn của Bình Định, không chỉ là tổn thất cho bóng đá địa phương, mà còn là lời nhắc nhở rằng: Muốn xây dựng nền bóng đá mạnh, yếu tố bền vững phải được đặt lên hàng đầu. Đầu tư cho bóng đá không thể chỉ nhìn vào kết quả tức thời, mà phải có tầm nhìn dài hạn, chiến lược phát triển đồng bộ từ đào tạo trẻ, cơ sở hạ tầng đến quản trị tài chính.

Trong bối cảnh bóng đá Việt Nam đang hướng tới những mục tiêu lớn như World Cup hay Olympic, nền tảng ở các giải đấu trong nước càng phải vững chắc. Không có một hệ thống giải chuyên nghiệp ổn định, khó có thể nói đến sự phát triển lâu dài.

Ngân Hà