Hội đồng trường - tưởng sáng kiến, khi thực hiện lại thành 'nút thắt'

Theo số liệu của Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), tổng hợp từ báo cáo của các bộ, ngành, địa phương cho thấy, năm học 2024-2025, có 173/174 cơ sở giáo dục đại học công lập (không tính các cơ sở giáo dục đại học thuộc Quân đội, Công an) đã thành lập hội đồng trường theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học và Nghị định số 99/2020/NĐ-CP. Mặc dù vậy, thực tế thời gian qua cho thấy, mô hình Hội đồng trường trong nhiều cơ sở giáo dục công lập chưa phát huy được vai trò thực chất.

Sinh viên ngành sư phạm, Đại học Sư phạm Hà Nội trên giảng đường. Ảnh: Công Hùng.

Tình trạng hoạt động của Hội đồng trường của cơ sở giáo dục công lập còn mang tính hình thức, trùng lặp với vai trò lãnh đạo của Đảng ủy và Ban giám hiệu, gây lãng phí nguồn lực, thời gian. Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đã có nội dung quan trọng liên quan đến vấn đề này.

Cụ thể, Nghị quyết 71 yêu cầu phải tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của tổ chức Đảng, nhất là vai trò người đứng đầu cấp ủy trong các cơ sở giáo dục. Theo đó, sẽ không tổ chức Hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập (trừ các trường công lập có thỏa thuận quốc tế); thực hiện Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục.

Chia sẻ với PV Báo CAND về vấn đề này, PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, đây là một thay đổi rất đáng chú ý và có tác động sâu rộng đến mô hình quản trị đại học công lập. Việc không tổ chức Hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập cho thấy chủ trương điều chỉnh lại cơ chế quản trị theo hướng tập trung, thống nhất đầu mối lãnh đạo.

Thay vì có hai thiết chế song song (Bí thư Đảng ủy và Hội đồng trường/Hiệu trưởng), giờ đây bí thư cấp ủy sẽ đồng thời là người đứng đầu nhà trường. Mục tiêu của thay đổi này là tinh giản bộ máy và nâng cao hiệu lực quản lý. Khi không còn Hội đồng trường, quyền quyết định tập trung vào một đầu mối duy nhất. Điều này kỳ vọng giúp cho quy trình ra quyết định trong trường đại học trở nên nhanh gọn.

Người đứng đầu (Bí thư kiêm Hiệu trưởng, Giám đốc) sẽ chịu trách nhiệm toàn diện trước cấp trên và tập thể về mọi mặt hoạt động của nhà trường. Điều này sẽ tránh được tình trạng Hội đồng trường và Ban Giám hiệu có thể chưa đồng thuận cao, dẫn đến trì trệ trong một số quyết sách. Nói cách khác, sự thống nhất lãnh đạo sẽ tạo điều kiện để nhà trường hành động quyết liệt, phản ứng kịp thời trước các cơ hội và thách thức trong bối cảnh tự chủ.

Cũng theo PGS.TS Trần Thành Nam, trong phạm vi trường đại học, nếu người lãnh đạo có tầm nhìn, có năng lực quản trị tốt thì việc "một người chỉ huy" sẽ tạo ra sự thống nhất cao trong toàn trường, tránh được tư tưởng trông chờ, dựa dẫm vào nhau giữa các thiết chế.

Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết là phải lựa chọn được những cán bộ thực sự xứng đáng cho vị trí đứng đầu này, vừa có phẩm chất chính trị vững vàng, vừa có năng lực quản trị đại học tiên tiến, vừa phải am hiểu triết lý giáo dục. Và để vận hành trơn tru mô hình mới, cần sớm hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế giám sát tương ứng. Nếu làm tốt, điều này sẽ tạo đà cho tự chủ đại học được triển khai đồng bộ, thực chất hơn trong thời gian tới.

PGS.TS Bùi Anh Thủy, Trưởng khoa Luật, Trường Đại học Văn Lang cũng nêu quan điểm: Để thực hiện thành công Nghị quyết 71, Nhà nước cần sớm rà soát, sửa đổi đồng bộ các luật liên quan như Luật Giáo dục, Luật Giáo dục Đại học, Luật Giáo dục Nghề nghiệp, nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc cho mô hình quản trị mới.

Cùng với đó, cần xây dựng cơ chế giám sát và giải trình rõ ràng, hiệu quả để đảm bảo trách nhiệm của người đứng đầu và sự minh bạch trong vận hành. Điều này nhằm đảm bảo dù thay đổi mô hình tổ chức, quyền tự chủ thực chất vẫn phải được đảm bảo bởi đó là yếu tố then chốt để phát triển giáo dục đại học.

Tại Hội nghị giáo dục đại học năm 2025 do Bộ GD&ĐT tổ chức ngày 18/9, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết: Tại hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện 4 nghị quyết của Bộ Chính trị sáng 16/9, các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã có phân tích kỹ lưỡng về chủ trương không tổ chức Hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục đại học công lập. Lãnh đạo Đảng, Nhà nước đặc biệt nhấn mạnh yêu cầu cần đổi mới, tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của tổ chức Đảng, nhất là vai trò người đứng đầu cấp ủy trong các cơ sở giáo dục.

Sắp tới Bộ GD&ĐT sẽ xây dựng hướng dẫn thực hiện chủ trương không tổ chức Hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập, trong đó có quy định về điều kiện, tiêu chuẩn đối với bí thư, người đứng đầu. Các đơn vị căn cứ vào các tiêu chuẩn, điều kiện sẽ lựa chọn ra người có năng lực phù hợp để gánh vác cả hai nhiệm vụ. Điều này được kỳ vọng sẽ tạo thuận lợi và phù hợp hơn cho các trường trong giai đoạn sắp tới.

Cũng liên quan đến vấn đề này, Bộ GD&ĐT đã có công văn gửi các cơ sở giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp trực thuộc, đề nghị Hội đồng trường, Chủ tịch Hội đồng trường, Phó Chủ tịch Hội đồng trường tiếp tục điều hành cho đến khi có hướng dẫn mới; đồng thời, sẽ tạm dừng công tác quy hoạch đối với Chủ tịch Hội đồng trường, Phó Chủ tịch Hội đồng trường; tạm dừng công tác quy hoạch và xem xét bổ nhiệm mới đối với các chức vụ Giám đốc, Phó Giám đốc, Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng cho đến khi có hướng dẫn mới.

Huyền Thanh