Hội họa, văn học và điêu khắc cùng 'bắt tay' để mang đến một Hà Nội tinh tế, lịch lãm

Hà Nội còn là một thực thể văn hóa sống động

Sau ba thập kỷ gặp gỡ và trở thành bạn bè thân thiết, họa sĩ Lê Thiết Cương, nhà văn Nguyễn Việt Hà và nhà điêu khắc Đinh Công Đạt cảm thấy cần phải làm một điều gì đó cùng nhau. Với sự thành công riêng của mỗi người trong từng lĩnh vực văn chương và nghệ thuật, việc chọn một chủ đề để có thể đứng chung vừa là việc dễ dàng nhưng cũng vô cùng khó.

Thái độ của họ đối với Hà Nội là chính là nguồn cơn để họ cùng tổ chức triển lãm Mỹ thuật lần này mang tên "Mặt Khác" (Otherwise). Họ đã bắt đầu dự án bằng cách thể hiện thái độ sống của người Hà Nội, chứ không phải là hình thức biểu đạt nghệ thuật để khởi đầu công việc chung. Họ chọn cách sống, thái độ sống với nhau và với nơi họ sinh ra để làm nguồn cảm hứng cho triển lãm lần này.

Cú bắt tay nghệ thuật của ba nghệ sĩ

Đối với họ, Hà Nội không chỉ đơn giản là "những con phố với những buổi chiều mưa phùn giăng mìn mịn", phố dài bao nhiêu, phố được thiết kế thế nào, lịch sử hình thành…. Thứ mà họ quan tâm là con người và số phận của những con người trên từng con phố cụ thể. Với ba loại hình khuôn mặt, ba chất liệu và ba hình thức thể hiện, Lê Thiết Cương, Nguyễn Việt Hà và Đinh Công Đạt đã truyền tải thông điệp về thành phố này theo cách đặc biệt của riêng họ. Với 150 tác phẩm mặt nạ, họ chỉ muốn đưa ra điều duy nhất: Hà Nội là sự tinh tế và lịch lãm, và sẽ mãi mãi luôn tồn tại.

Bên cạnh đó, Hà Nội còn là một thực thể văn hóa sống động. Bản chất của Hà Nội không nằm ở các công trình vật chất hay tài sản hữu hình, mà chính là ở di sản văn hóa phi vật thể mà người dân nơi đây luôn trân trọng và gìn giữ. Cuộc sống thực sự của Hà Nội bắt nguồn từ văn hóa của nó, và chính qua văn hóa này, người dân tiếp tục sống, phát triển và đóng góp vào di sản vĩnh cửu của thành phố.

Sự khác biệt trong sự xưa, cũ, cổ

Ba nghệ sĩ, ba khuôn mặt, ba quan niệm, ba hình thức thể hiện, ba cái tên tạo nên: mặt Phố, mặt Chùa, mặt Chợ. Ba người con giai của phố ngồi với nhau suốt ba chục năm, theo đuổi ba con đường nghệ thuật khác nhau trong suốt ba thập kỷ. Họ yêu quý, tôn trọng và trân trọng nhau, nhưng chưa bao giờ giống nhau. Ba khuôn mặt, ba tính cách, ba nghề nghiệp, nhưng cùng chung một tình yêu với nơi họ sinh ra, lớn lên và vẫn đang dung dưỡng họ.

Một người thì quả quyết về "Con giai phố cổ", một người thì "lặng lẽ một cách ồn ào" coi ngôi nhà giữa phố, gần chùa như là tính cách, như là lời khẳng định tình yêu phố, một người thì loay hoay chứng minh cho bản thân và bạn bè rằng phố đã và mãi mãi là tinh hoa chân quý trong các món đồ vụn.

Phố cổ mang trong lòng nó rất nhiều điều, nhiều đến mức như một cái bảo tàng: từ di sản đô thị cho đến tín ngưỡng, nghệ nghiệp, kiến trúc và ẩm thực. Trong triển lãm lần này, ba tác giả cũng chỉ chạm được vào phần giản lược nhất của những con phố Hà Nội.

Với Nguyễn Việt Hà, dù có viết gì đi chăng nữa trên mặt nạ, từ giấy bồi, gốm hay thậm chi là vàng, Nguyễn Việt Hà vẫn không bao giờ hết hào hứng hay hết ám ảnh với các con phố và những con người, cuộc sống xung quanh phố.

Triển lãm "Otherwise - Mặt Khắc" của ba nghệ sĩ Lê Thiết Cương, Đinh Công Đạt, và Nguyễn Việt Hà không nhắm đến việc đem đến những ý tưởng nghệ thuật hoàn toàn mới mẻ để tôn vinh Hà Nội mà thay vào đó, các nghệ sĩ đã lựa chọn sử dụng lại các yếu tố truyền thống và kỹ thuật quen thuộc. Việc viết các câu văn kinh điển, những tên phố cổ hay các hoa văn truyền thống lên mặt nạ, từ giấy bồi đến gốm và thậm chí là vàng, đã tạo nên sự kết nối sâu sắc và tôn vinh những giá trị cổ xưa của Hà Nội.

Người nghệ sĩ mong muốn mang lại quan điểm khác biệt trong các tác phẩm nghệ thuật của mình là điều mặc định. Chính sự mong mỏi, cố gắng, và quan điểm về sự khác biệt nên các tác phẩm nghệ thuật thuộc mọi thể loại luôn đưa ra cho công chúng sự mới mẻ hay ngạc nhiên. Tuy nhiên, trong dự án này, ba nghệ sĩ đã tiếp cận khác, đi ngược lại hoàn toàn với quan niệm sáng tác thông thường. Thay vì những ý tưởng mới mẻ, ba nghệ sĩ đã không cố tạo ra sự khác biệt mà đã sử dụng lại các yếu tố quen thuộc và kỹ thuật truyền thống để truyền đạt thông điệp của mình. Hoặc nói một cách khác, họ tạo ra sự khác biệt bằng chính những hình thức cũ kĩ, chủ đề cũ kĩ, và đối tượng nghệ thuật cũ kĩ.

Nguyễn Việt Hà viết câu văn từ sách đã in của mình lên những chiếc mặt nạ của chính bản thân mình, Lê Thiết Cương dùng các câu kinh đã từng viết lên gốm, còn Đinh Công Đạt lại những ô màu, những hoa văn họa tiết từ các con phố và món ăn quen thuộc.

Triển lãm "Otherwise – Mặt Khác" tôn vinh sự đa dạng và sự phong phú của thành phố Hà Nội ngàn năm lịch sử này. Với họ, Hà Nội không chỉ là một địa danh với những danh thắng và kiến trúc đẹp mà còn là một thế giới văn hóa sâu sắc và đa chiều, nơi mà mỗi con người và mỗi đường phố đều mang trong mình một câu chuyện đầy ý nghĩa và sự đặc biệt riêng biệt. Bằng sự đam mê và tâm huyết của mình, ba nghệ sĩ đã làm nổi bật những giá trị tinh túy của Hà Nội và làm cho thành phố này trở thành một biểu tượng vĩnh cửu, chứa đựng những con người và những câu chuyện văn hóa không thể nào quên được.

Chia sẻ thêm về việc "bắt tay" của ba nhà trong dự án nghệ thuật này cùng hai người bạn, nhà văn Nguyễn Việt Hà tiết lộ lý do: "Đã là bạn, thường chiều nhau, thậm chí nhiều lúc còn nâng niu nhau. Vì thế, hạnh phúc nhất là khi được bạn "ép". Được chơi cùng bạn bất cứ trò gì, luôn là niềm vui khôn tả./.

Hạ Yên