Hội nghị Ngoại trưởng G20 không ra được tuyên bố chung: Phải chung tay tìm giải pháp với nhiều thách thức toàn cầu

Đấu khẩu căng thẳng giữa Mỹ và Nga

Phát biểu tại cuộc họp báo sau hội nghị kéo dài 2 ngày, Ngoại trưởng Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar cho biết, những khác biệt không thể hòa giải giữa các thành viên của khối về vấn đề Ukraine khiến Hội nghị Ngoại trưởng G20 không thể ra được một tuyên bố chung, thay vào đó, nước chủ nhà Ấn Độ chỉ công bố Tài liệu kết quả. Ông Jaishankar nói: “Nếu có sự thống nhất hoàn hảo về tất cả các vấn đề thì hiển nhiên chúng tôi đã có một tuyên bố chung. Nhưng đã tồn tại những vấn đề có sự khác biệt... Có những khác biệt về vấn đề Ukraine mà chúng tôi không thể hòa giải. Và cũng đã có những sự thống nhất đáng kể được chúng tôi chuyển tải qua Tài liệu kết quả”.

Hội nghị Ngoại trưởng G20 ở Ấn Độ đã không ra được tuyên bố chung do bất đồng xung quanh cuộc xung đột Nga-Ukraine

Đây là năm thứ 2 Hội nghị Ngoại trưởng G20 không ra được tuyên bố chung. Cuộc họp năm ngoái ở Bali, Indonesia, cũng đã kết thúc với những bất đồng gay gắt về cuộc xung đột ở Ukraine và sự hiện diện của Nga. Cuộc xung đột Nga - Ukraine kéo dài hơn một năm qua cùng sự chia rẽ ngày càng lớn và hiện có nguy cơ trở thành yếu tố nhức nhối chính trong quan hệ Mỹ - Trung vốn đã rạn nứt vì những lý do khác càng làm cho không khí cuộc họp năm nay căng thẳng thêm.

Với tư cách là nhóm quốc gia chiếm đa số, có ảnh hưởng và chi phối tới sự ổn định và phát triển của nhân loại, G20 được coi là diễn đàn để thế giới tìm ra các giải pháp cho thách thức đương đại. Hiện tại, các quốc gia G20 đang chiếm tới 85% GDP của thế giới, 65% dân số toàn cầu và 75% kim ngạch trao đổi thương mại giữa các quốc gia. Vì vậy, các quyết tâm chính trị và nỗ lực của G20 sẽ đóng vai trò xác định hướng đi mà thế giới nên đi theo.

Tuy nhiên, bất chấp nỗ lực để tìm kiếm một sự thỏa hiệp của nước chủ nhà Ấn Độ, cuộc họp lần này đang minh chứng sự phân cực, hay nói cách khác là đối đầu giữa một bên là phương Tây và một bên là Nga xung quanh cuộc xung đột ở Ukraine, khiến G20 lâm vào bế tắc. Nói với các nhà báo sau phiên họp kín, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tuyên bố: “Chúng ta phải tiếp tục kêu gọi Nga chấm dứt chiến sự và rút quân khỏi Ukraine vì hòa bình quốc tế và ổn định kinh tế”. Đáp lại, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov thẳng thừng phản bác lại các luận điểm của phương Tây.

Ông Lavrov cáo buộc: “Một số phái đoàn phương Tây đã biến các nội dung trong chương trình nghị sự G20 thành trò hề, muốn đổ trách nhiệm về những thất bại kinh tế của họ cho Liên bang Nga”. Theo ông Lavrov, các cuộc thảo luận về tuyên bố chung đã bị đình trệ về một số vấn đề, trong đó có việc Nga kiên quyết yêu cầu điều tra vụ phá hoại đường ống Nord Stream năm ngoái. Ông Lavrov cũng cáo buộc một số nước phương Tây không tôn trọng nỗ lực của nước chủ nhà Ấn Độ khi chỉ tập trung đổ lỗi cho Nga, khiến hội nghị không thể đạt thỏa thuận về các vấn đề khác. Ông Lavrov nói: “Tôi muốn xin lỗi nước Chủ tịch Ấn Độ và những quốc gia khác, một số phái đoàn phương Tây đã biến chương trình nghị sự của G20 thành trò hề”.

Tập trung vào quan ngại của các nước phương Nam

Tuy nhiên, bên lề Hội nghị G20 tại New Dehli, Mỹ và Nga cũng đã có cuộc đối thoại trực tiếp được cho là cấp cao nhất giữa hai bên kể từ khi cuộc xung đột ở Ukraine nổ ra. Theo một quan chức Mỹ, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã nói chuyện với người đồng cấp Nga Sergey Lavrov trong một cuộc gặp không định trước kéo dài chưa tới 10 phút. Ông Blinken đã thúc giục Matxcơva “tham gia vào hoạt động ngoại giao có ý nghĩa để có thể tạo ra một nền hòa bình công bằng và lâu dài”.

Trong khi đó, truyền thông Nga đưa tin ông Blinken đã yêu cầu được gặp ông Lavrov. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cho biết “Không có đàm phán, không có cuộc họp nào, hay bất cứ điều gì tương tự. Ngoại trưởng Lavrov đã đứng nói chuyện với ông Blinken trong khuôn khổ phiên họp thứ hai của G20. Không có cuộc thảo luận hay cuộc gặp thực sự nào diễn ra”. Lần cuối cùng hai ông Blinken và Lavrov chạm mặt nhau là tại một cuộc họp của G20 ở Bali, Indonesia hồi tháng 7-2022, nhưng ông Lavrov sau đó đã bỏ ra khỏi phòng họp.

Trong một cuộc họp báo ở Washington hôm 2-3, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết, Mỹ không trông đợi một cuộc đối thoại chính thức cấp cao hơn trong tương lai gần. Ông Ned Price cho hay: “Tất nhiên, chúng tôi sẽ luôn sẵn sàng đối thoại”, đồng thời thừa nhận mối quan hệ song phương đã trở nên đặc biệt căng thẳng, song “không có thỏa thuận hay sự đồng thuận nào về một cuộc thảo luận tiếp theo nào giữa hai nước”.

Tuy căng thẳng xung quanh xung đột ở Ukraine khiến Hội nghị G20 tại New Dehli không ra được tuyên bố chung nhưng theo Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Jaishankar, các Ngoại trưởng G20 đã nhất trí về nhiều vấn đề như an ninh lương thực và năng lượng, biến đổi khí hậu, các vấn đề giới tính và chống khủng bố. Ông Jaishankar nói: “Bạn có thể nhìn thấy một số quốc gia đang vật lộn trong nợ nần. Họ từng bị ảnh hưởng nặng nề vì đại dịch. Với họ, tác động dây chuyền của cuộc xung đột này là vấn đề hàng đầu. Điều đó khiến chúng tôi quan ngại rất sâu sắc. Đó là lý do vì sao chúng tôi tập trung vào các quan ngại của các nước phương Nam trong hội nghị này. Chúng tôi cảm thấy đây là các quốc gia bị tổn thương nhiều nhất. Sẽ không đáng tin khi nói về tương lai của nền kinh tế toàn cầu và trật tự đa phương nếu chúng ta không thể thực sự giải quyết và tập trung vào các vấn đề của những người đang cần được quan tâm nhất”.

Với vai trò Chủ tịch G20, Ấn Độ đã nỗ lực thúc đẩy vị thế của mình trên trường toàn cầu và áp dụng lập trường trung lập về cuộc xung đột Nga - Ukraine để tập trung vào các vấn đề quan trọng đối với các quốc gia đang phát triển như lạm phát gia tăng, căng thẳng nợ, y tế, biến đổi khí hậu, an ninh lương thực và năng lượng. Theo Thủ tướng Ấn Độ

Narendra Modi, chủ nghĩa đa phương ngày nay đang rơi vào khủng hoảng. Thế giới đã thất bại khi ngăn chặn các cuộc chiến tranh tương lai và thúc đẩy hợp tác quốc tế. Thứ hai, nhân loại cần phải quan tâm tới tiếng nói của các nước phương Nam. Rất nhiều quốc gia đang chìm sâu vào khủng hoảng kinh tế xã hội, thụt lùi trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững.

Vì thế, tại Hội nghị Ngoại trưởng G20 ở New Dehli, Thủ tướng Ấn Độ cho rằng các Ngoại trưởng G20 cần nhớ họ phải có trách nhiệm với những người không được tham gia vào cuộc họp này. Bởi các vấn đề họ thảo luận tác động tới thế giới, nhưng cuộc họp lại bị chi phối bởi các căng thẳng địa chính trị. Nhà lãnh đạo Ấn Độ cũng nhắc lại những thách thức mà các nước tham gia G20 phải giải quyết. Đó là hậu quả của đại dịch Covid-19, thiệt hại về người do thảm họa tự nhiên, sự đứt gãy của các chuỗi cung ứng toàn cầu, khủng hoảng tài chính và nợ.