Hội nghị toàn quốc quán triệt Chỉ thị của Bộ Chính trị, triển khai công tác bầu cử Bài 2: Rõ quy trình, đề cao trách nhiệm

Chuẩn bị thật kỹ phương án tổ chức bộ máy

Chỉ thị 46-CT/TW xác lập 5 yêu cầu trọng tâm: nâng chất lượng nhân sự, đổi mới hiệp thương, chuẩn hóa nghiệp vụ, bảo đảm an ninh - truyền thông và kiểm soát chặt kỷ cương trong toàn bộ giải pháp tổ chức. Những nội dung này được phân tích sâu tại Hội nghị qua các báo cáo quan trọng được trình bày.

Toàn cảnh Hội nghị. Ảnh: Phạm Thắng

Trong nhóm nội dung về nhân sự, tinh thần “không hạ tiêu chuẩn vì cơ cấu” và “không để lọt người cơ hội chính trị” được đặt thành nguyên tắc xuyên suốt của cả quá trình chuẩn bị bầu cử. Các ứng cử viên, dù là ĐBQH hay đại biểu HĐND, đều phải đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn, bảo đảm thật sự tiêu biểu về phẩm chất, uy tín và năng lực.

Nhiệm kỳ 2026 - 2031 có nhiều điểm mới về cơ cấu đại biểu và tổ chức bộ máy, đặc biệt khi Nghị quyết 106/2025/UBTVQH quy định mỗi Ban của HĐND cấp xã được tính bình quân 2 Phó Trưởng Ban, trao thẩm quyền cho Thường trực HĐND cấp tỉnh quyết định căn cứ quy mô dân số, phân loại đô thị và điều kiện thực tế. Đồng thời, HĐND cấp xã được bố trí đại biểu hoạt động chuyên trách đối với các chức danh Chủ tịch HĐND, Phó Chủ tịch HĐND, Trưởng Ban và Phó Trưởng Ban HĐND.

Một kỹ thuật quan trọng được đặt ra là: nếu bố trí Trưởng Ban HĐND hoạt động chuyên trách thì phải giảm tương ứng một Phó Trưởng Ban; trong khi Điều 8 của chính nghị quyết này quy định mỗi ban của HĐND cấp xã được tính bình quân một Phó Trưởng Ban là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách. Điều đó buộc các địa phương phải chuẩn bị thật kỹ phương án tổ chức bộ máy, bảo đảm thống nhất giữa Nghị quyết 106 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương - nơi xác định Phó Trưởng Ban HĐND cấp xã là đại biểu hoạt động chuyên trách. Việc tính toán hài hòa, không chồng chéo và đúng pháp lý trở thành yêu cầu bắt buộc trước kỳ bầu cử.

Cùng với đó, khi dự kiến cơ cấu, số lượng, Thường trực HĐND cũng cần bám sát Nghị quyết 107 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về cơ cấu, thành phần và phân bổ người ứng cử HĐND các cấp - coi đây là cơ sở để địa phương xây dựng phương án nhân sự bảo đảm “đúng người, đúng việc, đúng địa bàn”. Trong yêu cầu về cơ cấu, thành phần người ứng cử đại biểu HĐND nhiệm kỳ tới, tinh thần chung được nhấn mạnh là bảo đảm tính đại diện rộng rãi, thực chất và phản ánh đúng những nhóm xã hội quan trọng trong đời sống chính trị ở địa phương. Tỷ lệ nữ phải đạt tối thiểu 35% trong danh sách chính thức những người ứng cử và phấn đấu khoảng 30% trong số đại biểu trúng cử.

Cùng với đó, cơ cấu người ngoài Đảng phấn đấu đạt không dưới 10% trong danh sách chính thức thể hiện rõ yêu cầu mở rộng dân chủ, tăng cường tính đa dạng trong diễn đàn HĐND, qua đó góp phần phản ánh khách quan hơn các nhóm lợi ích hợp pháp của cử tri. Đặc biệt, tỷ lệ người trẻ dưới 40 tuổi được định hướng đạt từ 15% trở lên cho thấy quyết tâm mạnh mẽ trong việc tạo nguồn cán bộ kế cận, bổ sung luồng sinh khí mới, tư duy mới vào hoạt động của cơ quan dân cử. Đây không chỉ là những chỉ tiêu cơ học mà còn là thước đo năng lực tổ chức, là cam kết đổi mới nhằm nâng cao chất lượng đại biểu HĐND ở từng cấp trong bối cảnh yêu cầu phát triển và quản trị địa phương ngày càng cao.

“Theo tinh thần các văn bản chỉ đạo của Đảng đến các nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, chúng ta có thể thấy rõ: cơ cấu phải đi cùng tiêu chuẩn, tiêu chuẩn phải được kiểm soát bằng quy trình hiệp thương minh bạch - thực chất - có trách nhiệm, đúng tinh thần Chỉ thị 46” - bà Bùi Thị Giàu - đại biểu HĐND cấp xã ở Nghệ An phân tích.

Tăng lựa chọn thực chất cho cử tri

Ở nhóm nội dung về hiệp thương, báo cáo của Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam nhấn mạnh yêu cầu đổi mới toàn diện quy trình ba vòng hiệp thương theo các Điều 38, 39, 43, 44, 48, 49 của Luật Bầu cử và các quy định chi tiết tại Nghị quyết 101/2025/UBTVQH. Trọng tâm là làm cho từng bước trong quy trình trở nên “minh bạch - dân chủ - thực chất”: hồ sơ người ứng cử phải được công khai đầy đủ; việc lấy ý kiến cử tri nơi cư trú phải đúng bản chất; quá trình xác minh lịch sử chính trị, quan hệ lợi ích, kê khai tài sản được tiến hành chặt chẽ, có trách nhiệm giải trình đến cùng. Tính chính danh của người ứng cử, theo đó, được xác lập từ sự kiểm chứng khách quan chứ không chỉ từ giới thiệu của tổ chức.

Một điểm nhấn quan trọng của Nghị quyết 101 là quy định số dư bắt buộc trong cả ba vòng hiệp thương. Danh sách ứng cử ĐBQH ở mỗi đơn vị bầu cử phải nhiều hơn ít nhất 2 người so với số đại biểu được bầu; danh sách ứng cử HĐND phải bảo đảm số dư tối thiểu 2 người nếu bầu 3 đại biểu và tối thiểu 3 người nếu bầu 4 đại biểu trở lên. Quy định này nhằm tăng lựa chọn thực chất cho cử tri, tránh tình trạng “ngang bằng số lượng”, tránh áp đặt cơ cấu.

Đối với hội nghị cử tri nơi cư trú, Nghị quyết 101 yêu cầu tổ chức trong khoảng thời gian từ 4 - 8/2/2026 tại thôn, tổ dân phố. Nơi có dưới 100 cử tri phải tổ chức hội nghị toàn thể và bảo đảm ít nhất 50% cử tri tham dự; nơi từ 100 cử tri trở lên có thể tổ chức toàn thể hoặc đại diện hộ gia đình nhưng phải có ít nhất 55 cử tri. Việc xác minh thông tin cử tri phản ánh phải hoàn thành chậm nhất ngày 8/2. Người không đạt trên 50% tín nhiệm của cử tri nơi cư trú sẽ không đưa vào danh sách hiệp thương lần ba, trừ trường hợp đặc biệt được giải trình đầy đủ để hội nghị xem xét.

Kết luận nhóm nội dung này, đại diện MTTQ cho rằng hiệp thương năm 2026 là quy trình “tinh chỉnh ở mức cao nhất từ trước đến nay”, đòi hỏi các cơ quan, đơn vị phải nắm chắc văn bản, lập kế hoạch chi tiết theo từng ngày, từng tuần và phối hợp liên thông giữa các cấp. Sự nghiêm cẩn trong hiệp thương sẽ là “lưới lọc” quan trọng để lựa chọn được những người thật sự xứng đáng tham gia Quốc hội và HĐND các cấp.

Tân Hòa