Hơn 46% cơ quan, doanh nghiệp bị tấn công mạng trong năm 2024

Tấn công mã độc gián điệp, nằm vùng APT

Tấn công mạng tăng mạnh về quy mô và số lượng

Năm 2024 cơ quan, doanh nghiệp tại Việt Nam liên tục đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng trên không gian mạng, đặc biệt là sự gia tăng đáng kể về số lượng và quy mô các vụ tấn công. Nhiều vụ việc nghiêm trọng đã xảy ra, nhắm vào các doanh nghiệp, tổ chức lớn như VNDirect, PVOIL, Vietnam Post và các cơ sở y tế, giáo dục… cho thấy bất kỳ lĩnh vực nào cũng có thể là mục tiêu tấn công của tội phạm mạng.

Theo báo cáo của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, có tới 46,15% cơ quan, doanh nghiệp cho biết đã từng bị tấn công mạng ít nhất 1 lần trong năm qua, trong đó 6,77% thường xuyên bị tấn công. Tổng số vụ tấn công mạng trong năm ước tính lên tới hơn 659.000 vụ. Theo báo cáo của Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), Bộ Công an, chỉ tính riêng các đơn vị trọng yếu đã có tới hơn 74.000 cảnh báo tấn công mạng, trong đó có 83 chiến dịch tấn công có chủ đích APT.

Tấn công có chủ đích APT là hình thức tấn công phổ biến nhất năm 2024. Theo thống kê của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, có tới 26,14% các vụ tấn công trong năm là tấn công APT sử dụng mã độc gián điệp nằm vùng. Có 04 loại lỗ hổng thường bị tin tặc khai thác để tấn công có chủ đích gồm: Lỗ hổng trong các phần mềm đang sử dụng; Lỗ hổng trong quy trình quản lý, cấu hình, phân quyền; Lỗ hổng từ các chuỗi cung ứng (Supply Chain) không đảm bảo an toàn, an ninh; Lỗ hổng do con người trong hệ thống.

Ngoài nguy cơ bị đánh cắp thông tin, dữ liệu, các cơ quan, doanh nghiệp còn phải đối mặt với mối đe dọa bị mã hóa dữ liệu tống tiền. Theo khảo sát, có tới 14,59% cơ quan, doanh nghiệp cho biết đã bị tấn công bằng mã độc ransomware trong năm qua. Đây là tỷ lệ đáng báo động bởi hình thức tấn công này rất nguy hiểm, mang tính “sát thương” cao. Khi đã bị mã hóa dữ liệu, không có cách nào để giải mã, hoạt động của cơ quan, doanh nghiệp bị gián đoạn, đặc biệt uy tín bị ảnh hưởng.

Hiệp hội An ninh mạng quốc gia khuyến cáo, để đảm bảo an ninh mạng, các tổ chức cần thực hiện rà soát lỗ hổng hệ thống thường xuyên, bao gồm việc quét và đánh giá toàn diện các ứng dụng, phần mềm và thiết bị mạng, đồng thời cập nhật các bản vá bảo mật kịp thời. Thực hiện giám sát an ninh mạng 24/7 để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Xây dựng và duy trì kế hoạch ứng phó sự cố rõ ràng, đảm bảo có phương án sao lưu và phục hồi dữ liệu định kỳ, giảm thiểu thiệt hại khi xảy ra sự cố.

Thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực an ninh mạng

Mặc dù tấn công mạng đang rất nghiêm trọng nhưng nguồn nhân lực an ninh mạng tại Việt Nam lại đang thiếu hụt trầm trọng. Theo khảo sát của Hiệp hội, có tới hơn 20,06% đơn vị cho biết hiện chưa có nhân sự chuyên trách về an ninh mạng, 35,56% cơ quan, doanh nghiệp chỉ bố trí được không quá 5 người phụ trách, con số này là rất nhỏ so với yêu cầu thực tế hiện nay.

Mã hóa dữ liệu

Để đảm bảo an ninh mạng, theo mô hình giám sát tập trung SOC 24/7 với 3 ca 4 kíp, mỗi tổ chức cần tối thiểu từ 8 đến 10 vị trí chuyên trách. Việc thiếu vắng nhân sự sẽ dẫn đến tình trạng quá tải trong quản lý các nguy cơ, đồng thời làm giảm hiệu quả phản ứng và đối phó khi xảy ra sự cố. Tình trạng này khiến các tổ chức dễ bị tổn thương trước các cuộc tấn công mạng, dẫn đến những thiệt hại nặng nề về tài chính và uy tín.

Trong khi đó, các Sản phẩm “Make in Vietnam” còn gặp thách thức. Theo kết quả khảo sát, tỷ lệ sử dụng sản phẩm, dịch vụ an ninh mạng “Make in Vietnam” trong các cơ quan, doanh nghiệp hiện còn hạn chế. Trung bình mỗi tổ chức chỉ sử dụng khoảng 24,77% sản phẩm, dịch vụ đến từ các công ty trong nước. Điều này cho thấy tâm lý thiếu tin tưởng và sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài còn rất lớn. Đây là một thách thức thật sự trong việc phát triển hệ sinh thái an ninh mạng và cao hơn là phát triển ngành công nghiệp an ninh mạng tại Việt Nam.

Trên thế giới, nhiều quốc gia đang khuyến khích, thậm chí quy định bắt buộc sử dụng các sản phẩm an ninh mạng nội địa, đặc biệt là trong các lĩnh vực trọng yếu như cơ sở hạ tầng quốc gia, ngân hàng, năng lượng và viễn thông. Theo Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, việc sử dụng các sản phẩm an ninh mạng trong nước mang lại nhiều lợi ích chiến lược cho cả doanh nghiệp và quốc gia.

Trước hết, sản phẩm nội địa giúp giảm sự phụ thuộc vào các công nghệ nước ngoài, đặc biệt là trong bối cảnh gia tăng các nguy cơ gián điệp và chiến tranh mạng. Các giải pháp “Make in Vietnam” được thiết kế với sự hiểu biết sâu sắc về hạ tầng, quy định pháp luật, đặc thù của người dùng và thị trường Việt Nam, từ đó tối ưu hơn trong việc triển khai và vận hành. Ngoài ra, việc sử dụng sản phẩm nội địa còn thúc đẩy, tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Để các sản phẩm “Make in Vietnam” có thể chiếm lĩnh thị trường, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, chính phủ và cộng đồng công nghệ. Các doanh nghiệp công nghệ cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào nghiên cứu, phát triển, xây dựng sản phẩm có chất lượng cạnh tranh với thị trường quốc tế. Chính phủ nên thúc đẩy chính sách ưu tiên sử dụng sản phẩm nội địa trong các lĩnh vực trọng yếu và khuyến khích doanh nghiệp áp dụng các giải pháp “Make in Vietnam”. Ngoài ra, việc tăng cường quảng bá, cải thiện hình ảnh và khẳng định chất lượng sản phẩm nội địa thông qua các chứng nhận, giải thưởng quốc tế cũng là một bước quan trọng để nâng cao vị thế của công nghệ Việt trên thị trường an ninh mạng.

Cần bảo vệ tốt dữ liệu cá nhân

Tình trạng lộ lọt dữ liệu cá nhân vẫn rất phổ biến, mặc dù đã có Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân và sắp tới là Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân nhưng công tác thực hiện các quy định này còn nhiều lúng túng tại các cơ quan, doanh nghiệp.

Lộ, lọt dữ liệu cá nhân

Khảo sát của Hiệp hội cho thấy, chỉ 56,53% đơn vị đã bố trí riêng cán bộ chuyên trách bảo vệ dữ liệu cá nhân. Trong khi có tới 43,47% đơn vị không có chuyên trách hoặc chỉ bố trí cán bộ kiêm nhiệm. Đáng chú ý, vẫn còn 19,45% cơ quan, doanh nghiệp cho biết đang lúng túng, khó khăn trong việc đáp ứng tuân thủ quy định bảo vệ dữ liệu. Trong các vấn đề được nêu ra, vướng mắc lớn nhất là về thủ tục, quy trình, pháp lý (58,82%). Vướng mắc thứ 2 là thiếu các biện pháp kỹ thuật để bảo vệ dữ liệu (17,65%). Bên cạnh đó còn khó khăn về cơ chế, tài chính khiến nhiều doanh nghiệp, tổ chức vẫn dễ bị tổn thương trước các mối đe dọa về quyền riêng tư và an toàn dữ liệu.

Theo Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, tuân thủ bảo vệ dữ liệu cá nhân là cần thiết để đảm bảo quyền riêng tư và lợi ích hợp pháp của mỗi cá nhân, tổ chức trong thời đại số. Việc bảo vệ dữ liệu cá nhân giúp ngăn chặn các hành vi lạm dụng thông tin, như đánh cắp danh tính, lừa đảo hoặc tấn công mạng, gây thiệt hại tài chính và uy tín. Đồng thời, tuân thủ các quy định pháp luật, giúp doanh nghiệp tránh các hậu quả pháp lý và xử phạt nghiêm trọng. Điều này không chỉ tăng cường lòng tin của khách hàng mà còn bảo vệ hình ảnh của tổ chức. Trong trường hợp cần hỗ trợ, các cơ quan, doanh nghiệp có thể liên hệ với Hiệp hội An ninh mạng quốc gia để được giải đáp các thắc mắc.

NCA dự báo, năm 2025, Việt Nam sẽ tiếp tục đối mặt với những thách thức lớn về an ninh mạng, đặc biệt khi có nhiều sự kiện kinh tế, chính trị và ngoại giao quan trọng dự kiến sẽ diễn ra trong năm. Sẽ có nhiều vụ việc tấn công mạng mang màu sắc gián điệp, phá hoại. Các kỹ thuật tấn công mạng ngày càng tinh vi, đa dạng, vũ khí mạng được trang bị công nghệ trí tuệ nhân tạo AI để tăng khả năng dò tìm, khai thác lỗ hổng. Những hình thức tấn công chính vẫn là tấn công chủ đích APT, mã độc gián điệp spyware và mã hóa dữ liệu tống tiền ransomware. Các hệ thống điều khiển công nghiệp, xe tự hành, máy bay không người lái (drone) sẽ là mục tiêu mới của tin tặc.

Sự xuất hiện của các siêu máy tính, chip lượng tử với khả năng tính toán cực lớn mở ra những cơ hội nhưng cũng kéo theo những thách thức lớn cho an ninh mạng, đặc biệt là thách thức cho các hệ thống, thuật toán mã hóa. Sự gia tăng giá trị của các đồng tiền số (crypto currency) có thể làm tăng nguy cơ tấn công mạng, đặc biệt là các vụ trộm tiền số qua ví điện tử, sàn giao dịch hay thanh toán tiền chuộc dữ liệu bằng tiền số.

Doanh nghiệp, tổ chức sẽ phải đầu tư mạnh mẽ hơn vào công nghệ tiên tiến như các giải pháp ứng dụng trí tuệ nhân tạo, thông tin tình báo an ninh mạng để cải thiện khả năng phát hiện và ứng phó sớm.

Trần Hương