Hơn 7 triệu tỷ đồng cho vay doanh nghiệp tư nhân, vì sao doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn khó tiếp cận vốn?

Tại Hội thảo "Vốn ngân hàng góp phần thúc đẩy kinh tế tư nhân", được tổ chức ngày 21/3, Phó Thống đốc Đào Minh Tú cho biết ngành ngân hàng đã có hàng trăm tổ chức tín dụng (TCTD) hỗ trợ vốn cho kinh tế tư nhân với dư nợ gần 7 triệu tỷ đồng trong tổng dư nợ của toàn nền kinh tế 15,8 triệu tỷ đồng (chiếm gần 44%). Chỉ riêng trong năm 2024, doanh số cho vay đạt khoảng 23 triệu tỷ đồng, doanh số thu nợ khoảng gần 21 triệu tỷ đồng.

Ông Nguyễn Kim Hùng, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Kim Nam cho hay, hiện nay, cầu vốn của doanh nghiệp tư nhân hầu hết đều dựa vào ngân hàng.

Phó Thống đốc cho biết chất lượng tín dụng ở khu vực kinh tế tư nhân có độ rủi ro thấp, an toàn cao hơn. Đây cũng là nền tảng để ngành ngân hàng tiếp tục đẩy mạnh tín dụng trong thời gian tới.

Nói cách khác, ngân hàng là "phao cứu sinh" về vốn cho bất kỳ doanh nghiệp nào. Để doanh nghiệp bứt phá, ông Hùng đề nghị ngành ngân hàng có chính sách, thể chế hỗ trợ cho vay đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp. Vì nếu không đầu tư vào công nghệ, doanh nghiệp rất khó đột phá.

"Để phát triển từ nhỏ đến lớn, doanh nghiệp cần ít nhất chục năm, song nếu áp dụng công nghệ, quá trình này có thể rút ngắn bớt một nửa, thậm chí còn nhanh hơn. Trong khi đó, ngân hàng hiện chưa có gói vay nào hỗ trợ đổi mới sáng tạo, ví dụ như cho vay đầu tư nền tảng, cho vay phát triển AI....”, ông Hùng cho hay.

Trong bối cảnh đó, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Kim Nam đề xuất Chính phủ cho doanh nghiệp vay lãi suất 0% để đầu tư công nghệ, phần cấp bù lãi suất hoàn toàn có thể bù đắp bằng thuế thu nhập doanh nghiệp. “Lãi suất cho vay trung, dài hạn hiện nay đang ở 8-10%/năm, rất không hấp dẫn với doanh nghiệp muốn đầu tư đổi mới sáng tạo", ông Hùng cho biết.

Việc tiếp cận vốn của các doanh nghiệp nhỏ và vừa càng không dễ dàng. Theo ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, thời gian qua, ngành ngân hàng đã luôn đồng hành cùng doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV). Tỷ lệ dư nợ của doanh nghiệp tư nhân lên tới 44%, có thể nói rất là cao.

Tuy nhiên, Chủ tịch Hiệp hội DNNVV nêu thực tế: Có hiện tượng là các nhà băng đang tập trung cho vay doanh nghiệp lớn. Thống kê của NHNN, dư nợ tín dụng đối với DNNVV đạt 2.746.308 tỷ đồng, tăng 10,7% so với cuối năm 2023, chiếm 17,6% dư nợ nền kinh tế. Hiện, có 208.992 DNNVV còn dư nợ.

Ông Nguyễn Thanh Khiết, Chủ tịch Hãng kiểm toán ASCO, cho biết DNNVV đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, chiếm khoảng 97% tổng số doanh nghiệp, tạo ra hơn 60% việc làm và đóng góp đáng kể vào GDP.

"Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn nhất mà DNNVV gặp phải là khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn từ ngân hàng. Những nguyên nhân chính bao gồm thiếu tài sản đảm bảo, hồ sơ tài chính chưa minh bạch… Để giải quyết vấn đề này, chúng ta cần triển khai các giải pháp đồng bộ từ phía ngân hàng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước", ông Khiết nói.

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Tú đánh giá mặc dù khu vực kinh tế tư nhân đã có sự phát triển mạnh mẽ, nhưng các doanh nghiệp vẫn đối mặt với nhiều khó khăn. Phần lớn các doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa, hạn chế về tiềm lực tài chính và khả năng cạnh tranh. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến khả năng tiếp cận vốn của các doanh nghiệp tư nhân vẫn còn gặp nhiều khó khăn.

Tuy nhiên, lãnh đạo NHNN cũng thừa nhận, việc phát triển kinh tế tư nhân còn có những vướng mắc, nhưng chất lượng tín dụng ở khu vực này có độ rủi ro thấp, an toàn cao hơn. Đây cũng là nền tảng để ngành ngân hàng tiếp tục đẩy mạnh tín dụng ngân hàng trong thời gian tới.

Theo thông tin từ NHNN, tính từ ngày 25/2 đến đầu tuần này, đã có 23 ngân hàng giảm lãi suất cho vay. Năm 2023, lãi suất cho vay bình quân giảm 1,3% so với đầu năm. Năm 2024, lãi suất cho vay bình quân giảm 1,4%. Năm 2025, từ đầu năm đến nay, lãi suất cho vay đã giảm 0,8%.

Với đề xuất lãi suất cho vay 0% của doanh nghiệp, Phó Thống đốc khẳng định, đề xuất này không thể thực hiện được nếu nhìn ở góc độ thương mại (ngân hàng phải trả lãi suất huy động cho người gửi mới có nguồn vốn để cho vay) mà cần phải có bàn tay của Nhà nước. Ngoài ra, đầu tư vào khoa học công nghệ không thể dựa hoàn toàn vào ngân hàng mà phải có chiến lược tổng thể, phát huy nhiều nguồn lực như: ngân hàng, ngân sách, các quỹ đầu tư, start-up...

“Hơn ai hết, ngân hàng đã nhận thấy rõ công nghệ là vũ khí cạnh tranh, ai chậm chân sẽ thất bại. Tuy nhiên, vốn để phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo không thể chỉ phụ thuộc vào ngân hàng”, Phó Thống đốc cho hay.

Theo ông Khiết, để thúc đẩy vốn tín dụng cho doanh nghiệp tư nhân vừa và nhỏ, các ngân hàng nên thiết kế sản phẩm tài chính chuyên biệt như khoản vay tín chấp dựa trên dòng tiền kinh doanh, khoản vay theo hợp đồng đầu ra hoặc khoản vay dựa trên tài sản hình thành từ vốn vay. Ngoài ra, cần mở rộng mô hình đánh giá tín dụng dựa trên dữ liệu giao dịch thực tế của doanh nghiệp thay vì chỉ tập trung vào tài sản đảm bảo.

Trong khi đó, TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), cho rằng hiện nay, chúng ta đang nhấn mạnh doanh nghiệp tư nhân là động lực quan trọng nhất của tăng trưởng kinh tế, cần tăng trưởng cao nhất. Nếu khu vực này không đạt tăng trưởng khoảng 10% thì nền kinh tế chắc chắn sẽ không đạt được mục tiêu đề ra.

TS. Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh hai trụ cột quan trọng để thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân là cải cách thể chế và tiếp cận vốn.

“Tháo được “điểm nghẽn của điểm nghẽn”, tạo “đột phá của đột phá” thì trọng tâm của trụ cột này phải chuyển đổi, tháo bỏ. Tháo bỏ, chuyển đổi hệ thống pháp luật chồng chéo, trùng lặp, không rõ ràng, không hiệu quả, không cụ thể, minh bạch…”, TS. Cung nói.

Trụ cột thứ hai, về phần vốn, khuôn khổ để doanh nghiệp phát triển không chỉ là vốn tín dụng, mà còn là vốn đầu tư dài hạn. Như vậy, Nhà nước cần mở ra thị trường vốn đầu tư đa dạng hơn, giảm gánh nặng cho phía ngân hàng. Phải phát triển thị trường vốn có các loại quỹ, điều mà hiện nay chúng ta đang thiếu rất nhiều. Vì thiếu nên nhiều doanh nghiệp chưa phát triển được…”, ông Cung phân tích.

Đối với doanh nghiệp, ông Thân cho rằng các DNNVV cần tập trung vào liên kết thành một địa chỉ, thông qua Hiệp hội để giới thiệu các doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn tới ngân hàng. Ngoài vay vốn từ ngân hàng, DNNVV có thể vay vốn thông qua các quỹ. Tuy nhiên, vẫn cần những chính sách tạo điều kiện cho các DNNVV tiếp cận hơn so với đi vay ở ngân hàng.

Thanh Hoa