Hợp tác công – tư để 'phủ xanh' nền kinh tế

Kinh tế tuần hoàn – xu thế không thể đảo ngược

Chuyển đổi mô hình kinh tế theo hướng tuần hoàn, có ứng dụng khoa học – công nghệ (KHCN) là tiến trình không thể đảo ngược, trong bối cảnh thế giới cùng lúc chuyển sang kinh tế xanh và kinh tế số. Còn Việt Nam cũng bước vào giai đoạn 2026-2030, với định hướng phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường, dựa trên ba trụ cột, gồm: kinh tế, xã hội, môi trường.

KCN DEEP C được định hướng phát triển theo mô hình sinh thái. (Ảnh minh họa)

Thực tế, kết quả điều tra chỉ số xanh cấp tỉnh (PGI) do VCCI thực hiện và công bố tháng 5-2025 cho thấy, các địa phương rất nỗ lực cải thiện chất lượng môi trường đầu tư kinh doanh, khuyến khích doanh nghiệp thực hành xanh và tăng cường quản lý môi trường.

Chẳng hạn, tại Hải Phòng, các khu công nghiệp (KCN) như DEEP C, Nam Cầu Kiền đang được định hướng từng bước trở thành KCN sinh thái. Còn dự án Nhà máy Nhiệt điện LNG Hải Phòng được khởi công vào tháng 9-2025, dự kiến cung cấp khoảng 19,2 tỷ kWh điện/năm khi hoàn thành, góp phần giảm phát thải và đảm bảo an ninh năng lượng.

Về phía doanh nghiệp, Vinamilk đã triển khai mô hình trang trại bò sữa thân thiện với môi trường và vận hành hệ thống trang trại theo tiêu chuẩn quốc tế (Global GAP) và tiêu chuẩn hữu cơ châu Âu (EU Organic) nhiều năm.

Tại mỗi trang trại, quy trình chăn nuôi được thực hiện khép kín, từ làm đất, trồng cỏ, chăm sóc bò, đến xử lý chất thải, để tạo “vòng tuần hoàn xanh”. Nhờ công nghệ biogas, chất thải gia súc được xử lý để tiếp tục bón cho đồng cỏ, giúp cải tạo đất. Một phần khác được biến đổi thành khí metan, để đun nóng nước, dùng cho hoạt động của trang trại.

Việc tái tạo và tái sử dụng năng lượng không chỉ mang tới hiệu quả kinh tế cho doanh nghiệp, mà giúp giảm đáng kể lượng CO2 phát thải ra môi trường.

Với Emic Hospitality, việc thiết lập một qua hệ sinh thái ao - vườn tuần hoàn - nơi nước giàu dinh dưỡng từ ao cá được dùng để tưới rau, bã thải hữu cơ từ nhà hàng được ủ thành phân bón, các sản vật từ vườn - ao trở về bàn ăn, không chỉ giúp đơn vị giảm thiểu chi phí vận hành, mà còn đảm bảo nguồn nguyên liệu luôn an toàn, có khả năng truy xuất nguồn gốc cao. Việc này giúp đơn vị đáp ứng các tiêu chuẩn ESG cho thực khách cao cấp.

Nhưng ngoài số ít đơn vị và dự án tiên phong hướng tới kinh tế tuần hoàn, phần lớn doanh nghiệp và địa phương vẫn gặp khó khăn, do gánh nặng thủ tục, chi phí không chính thức và sự thiếu đồng bộ trong thực thi. Theo VCCI, tỷ lệ doanh nghiệp đầu tư cho hoạt động xanh gia tăng, nhưng tiếp cận tài chính xanh và tư vấn kỹ thuật vẫn hạn chế, đặc biệt nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME).

Bên cạnh vướng mắc cơ chế, đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn cũng khiến các đơn vị lớn “chùn bước”. Chẳng hạn, với EVN - một doanh nghiệp Nhà nước lớn, riêng nhiệm vụ nâng cấp hệ thống truyền tải, nhằm huy động tối các nguồn điện sạch cho hệ thống, đã đòi hỏi nguồn vốn khoảng 3-4 tỉ đô la/năm.

Nguồn lực này, theo ông Nguyễn Tài Anh - Phó tổng giám đốc EVN, là rất lớn và EVN không thể gánh vác toàn bộ, mà cần nhiều tổ chức, doanh nghiệp khác cùng tham gia.

Trong bối cảnh trên, cơ chế hợp tác công – tư được đại diện một số Bộ, ngành và chuyên gia kỳ vọng là giải pháp giúp thúc đẩy chuyển mô hình kinh tế tuần hoàn, trong bối cảnh Việt Nam đồng thời hướng tới hai mục tiêu: phát thải ròng bằng 0 và tăng trưởng kinh tế hai chữ số.

Theo ông Nguyễn Văn Thắng, Bộ trưởng Bộ Tài chính, biến đổi khí hậu và thiên tai cực đoan tiếp tục ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất - kinh doanh, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của khu vực công và tư. Việt Nam xác định tăng trưởng xanh là xu hướng tất yếu và mục tiêu lâu dài. Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản định hướng chiến lược, như Chiến lược Tăng trưởng xanh quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050, Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh và Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn. Những chính sách này tạo nền tảng để tái cơ cấu nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng theo chiều sâu, hướng tới nền kinh tế carbon thấp và phát triển bền vững.

“Doanh nghiệp là động lực trung tâm của quá trình này, vừa là chủ thể thực thi, vừa là đối tác đồng hành cùng Chính phủ trong kiến tạo tương lai xanh”, ông Thắng nhấn mạnh.

Hợp tác công – tư sao cho hiệu quả?

Nói về hợp tác công – tư, ông Francesco Corvaro, Đặc phái viên biến đổi khí hậu Italy, đánh giá mô hình này không chỉ phát huy hiệu quả tại những quốc gia phát triển như Italy, mà còn đặc biệt phù hợp với bối cảnh và nhu cầu của các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam - nơi nguồn lực tài chính công còn hạn chế, trong khi nhu cầu đầu tư cho hạ tầng xanh, năng lượng sạch và công nghệ thân thiện với môi trường gia tăng.

Theo đó, Chính phủ Italy luôn giữ vai trò “đầu tàu” trong định hướng và dẫn dắt dòng vốn đầu tư, giúp khu vực tư nhân có cơ hội tham gia các lĩnh vực then chốt như: năng lượng tái tạo, công nghệ xanh, phát triển đô thị thông minh.

Còn chính quyền địa phương chịu trách nhiệm triển khai hợp tác trên thực địa. Chẳng hạn, tại thành phố Milan, việc hợp tác chặt chẽ giữa chính quyền và doanh nghiệp đã mang lại nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt trong phát triển hệ thống giao thông công cộng bền vững.

“Đây là hướng đi Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo và áp dụng. Những nỗ lực đó không chỉ góp phần tái cấu trúc hệ thống năng lượng, giao thông quốc gia, mà còn tạo cơ hội việc làm mới cho giới trẻ - lực lượng nòng cốt cho một tương lai xanh và bền vững”, ông Francesco Corvaro lưu ý.

Các nhà mua hàng quốc tế, thị trường nhập khẩu ngày càng yêu cầu xanh hóa sản xuất và chuỗi cung ứng. (Ảnh minh họa)

Từ góc nhìn thực tế, ông Nguyễn Tài Anh cho biết thời gian thực hiện các dự án chuyển đổi năng lượng xanh thường rất ngắn. Chẳng hạn, dự án điện mặt trời kéo dài khoảng 6-12 tháng, dự án điện gió kéo dài khoảng 12-18 tháng 6 tháng.

Ngược lại, thời gian thực hiện hệ thống truyền tải điện 500KV kéo dài gần 7 năm, gồm: cần 3-5 năm xây dựng, 2 năm chuẩn bị đầu tư và thủ tục. Với hệ thống 220KV và 110KV, thời gian thực hiện lần lượt là 5 năm và 3 năm.

Như vậy, thời gian xây dựng, phát triển lưới điện không theo kịp tiến độ phát triển nguồn điện xanh và sạch, khó đảm bảo quá trình chuyển đổi năng lượng xanh diễn ra thuận lợi.

Do đó, EVN đã kiến nghị Bộ Công Thương điều chỉnh một số quy định trong Quy hoạch điện VIII, theo hướng đơn vị này và Tổng công ty truyền tải điện chỉ đảm nhận dự án trục chính, còn hệ thống đấu nối từ nhà máy tới trục chính do nhà đầu tư thực hiện - tức nhà đầu tư chịu trách nhiệm đồng bộ giữa lưới và nguồn điện.

“Đó là giải pháp tất cả các nước đều đi theo. Trong Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, có danh mục nhà nước làm (tức EVN), danh mục xã hội hóa – nghĩa là nhà phát triển/nhà đầu tư dự án. Điều này rất hợp lý. Trước đây chúng ta gặp vướng mắc về giá, hiện có quy chế là đấu thầu, cả nguồn và lưới đấu thầu cho giá thấp nhất”, ông Tài Anh nói.

Bổ sung, bà Thái Hương, Chủ tịch Hội đồng chiến lược, Tập đoàn TH, cho rằng để hợp tác công - tư phát huy hiệu quả, cần có cơ chế, chính sách phù hợp để dẫn dắt, khích lệ doanh nghiệp, nhằm tạo ra những “cánh chim đầu đàn” trong từng ngành, nghề. Hơn nữa, phải thúc đẩy việc xây dựng và chia sẻ dữ liệu giữa các đơn vị.

“Việc chia sẻ dữ liệu và kinh nghiệm giữa các doanh nghiệp là con đường ngắn nhất để đưa công nghệ đi vào quy trình sản xuất kinh doanh, giúp các doanh nghiệp học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau”, bà Hương nói tại hội nghị P4G.

Vân Phong - Trung Châu