Hợp tác nông nghiệp, thương mại Việt Nam-Trung Quốc hướng tới lợi ích bền vững

Đồng chí Trần Đức Thắng, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Việt Nam) và ông Triệu Tăng Liên, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Trung Quốc ký Nghị định thư xuất khẩu mít tươi của Việt Nam sang Trung Quốc, tại Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 27/11/2025. Ảnh: Đình Tùng

Thương mại song phương tăng trưởng kỷ lục và nhiều tiềm năng

Việt Nam và Trung Quốc có lợi thế thuận lợi về vị trí địa lý cùng với sự hỗ trợ mạnh mẽ của chính phủ hai nước, tạo nên động lực lớn cho hợp tác, trao đổi thương mại nông lâm, thủy sản. Hợp tác nông nghiệp hai nước có nền tảng vững chắc và triển vọng phát triển rất lớn, minh chứng rõ rệt nhất là từ năm 2018 đến nay, trao đổi thương mại nông, lâm, thủy sản đã có những phát triển vượt bậc. Cụ thể, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản từ Việt Nam sang Trung Quốc đã tăng khoảng 75%, trong khi kim ngạch nhập khẩu từ Trung Quốc tăng hơn 5 lần.

Đà tăng trưởng này tiếp tục được duy trì mạnh mẽ trong năm 2025. Tính đến hết tháng 10/2025, Trung Quốc đã nhập khẩu 8,7 tỷ USD nông sản của Việt Nam, một con số thể hiện quy mô thị trường khổng lồ và sức hấp dẫn của hàng nông sản Việt. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa hai nước đã đạt mức cao hơn tổng cả năm 2024, cho thấy tốc độ tăng trưởng rất nhanh và khả năng vượt qua các mốc kỷ lục lịch sử về thương mại song phương.

Để hiện thực hóa các tiềm năng thương mại song phương và đưa nông sản Việt thâm nhập sâu hơn vào thị trường tỷ dân theo con đường chính ngạch, việc ký kết các nghị định thư về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm đóng vai trò then chốt. Những nỗ lực của các cơ quan chức năng, đặc biệt là Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc, đã mở cửa cho nông sản Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường Trung Quốc.

Trong năm 2025, việc ký kết các nghị định thư về xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang Trung Quốc diễn ra hết sức sôi động. Đến nay, đã có 5 nghị định thư quan trọng được ký kết, bao gồm: Ớt, chanh leo, cám gạo, tổ yến thô và mới đây nhất là mít tươi. Điều này tạo động lực mới cho thương mại nông sản giữa hai nước, đồng thời đưa mít trở thành mặt hàng nông sản, trái cây thứ 11 của Việt Nam được phía Trung Quốc công nhận xuất khẩu chính ngạch. Đây là minh chứng rõ ràng nhất cho việc nông sản Việt Nam ngày càng đáp ứng tốt các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng và an toàn thực phẩm của thị trường khó tính như Trung Quốc.

Hiện tại, Việt Nam đã có tổng cộng 14 mặt hàng nông sản được phép xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc, bao gồm: Sầu riêng, tổ yến, khoai lang, thanh long, nhãn, chôm chôm, xoài, mít, dưa hấu, chuối, thạch đen, măng cụt, vải và chanh dây. Sự mở rộng nhanh chóng này giúp nâng tính ổn định của chuỗi cung ứng nông sản Việt Nam.

Song hành với việc mở rộng danh mục, công tác thông quan tại cửa khẩu cũng được hai bên tích cực phối hợp để duy trì sự thông suốt. Đơn cử, hoạt động thông quan sầu riêng tại cửa khẩu với Trung Quốc đã trở lại bình thường sau thời gian gián đoạn tạm thời. Các cửa khẩu chính trên tuyến biên giới đất liền Việt Nam-Trung Quốc đang tiếp nhận từ 300-400 xe sầu riêng mỗi ngày để thông quan. Về hiệu quả kinh tế, theo ông Huỳnh Tấn Đạt-Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, tính chung 9 tháng năm 2025, xuất khẩu sầu riêng sang thị trường Trung Quốc đạt khoảng 2,59 tỷ USD, một con số gần tương đương với cùng kỳ năm 2024. Điều này khẳng định vị thế dẫn đầu và sự ổn định của mặt hàng này trong cơ cấu xuất khẩu nông sản chủ lực của Việt Nam.

Hợp tác toàn diện từ khoa học đến sinh thái

Bên cạnh thương mại, hợp tác nông nghiệp Việt-Trung còn có nền tảng vững chắc thông qua các chương trình khoa học, công nghệ và phát triển nguồn nhân lực. Hai bên đã đạt được nhiều thành công trong nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ, điển hình như chuyển giao thành công giống nho Hạ Đen, hay nghiên cứu thành công một số giống ngô và giống dưa lưới mới, góp phần nâng cao năng suất và chất lượng nông sản cho Việt Nam. Trong lĩnh vực đào tạo, nâng cao năng lực, từ năm 2018 đến nay, phía Việt Nam đã cử 8 người đào tạo tiến sĩ, 7 người thạc sĩ và hơn 100 cán bộ tham gia các lớp đào tạo, tập huấn ngắn hạn tại Trung Quốc, tạo ra đội ngũ chuyên gia chất lượng cao.

Yến sào-mặt hàng tỷ đô là một trong số 14 loại nông sản của Việt Nam đã được cấp phép xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Ảnh: An Nhiên

Hợp tác còn được mở rộng sang lĩnh vực thủy sản và môi trường. Liên quan đến lĩnh vực thủy sản, từ 2018 đến nay, đã có hơn 420 triệu con giống thủy sản được thả xuống vịnh Bắc Bộ. Hoạt động này không chỉ giúp bảo tồn nguồn lợi thủy sản, mà còn đem lại lợi ích thiết thực cho ngư dân hai nước. Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam và Bộ Sinh thái và Môi trường Trung Quốc cũng đã ký Bản ghi nhớ (MoU) về hợp tác trong các lĩnh vực sinh thái và môi trường, mở rộng hợp tác ra khỏi khuôn khổ nông nghiệp thuần túy, hướng tới phát triển bền vững.

Nhìn nhận về tiềm năng trong tương lai, Bộ trưởng Nông nghiệp-Nông thôn Trung Quốc Hàn Tuấn đã khẳng định tại Kỳ họp thứ 2, Ủy ban hợp tác nông nghiệp Việt-Trung hồi cuối tháng 11 vừa qua rằng, hợp tác nông nghiệp hai nước có nền tảng vững chắc và triển vọng phát triển rất lớn, sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam trong các lĩnh vực liên quan. Bộ trưởng Hàn Tuấn nhấn mạnh, không gian trao đổi thương mại nông sản giữa hai nước vẫn còn rất lớn.

Đáng chú ý, Bộ trưởng Hàn Tuấn còn đề xuất: “Trung Quốc cũng đang có ý tưởng đầu tư vào kho lạnh, logistics nên mong muốn được Việt Nam cung cấp thông tin và sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm”. Đây là một định hướng chiến lược nhằm hoàn thiện chuỗi giá trị nông sản, giảm thiểu tổn thất sau thu hoạch và nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông sản Việt. Phía Trung Quốc mong muốn tiếp tục hợp tác trong nhiều lĩnh vực kỹ thuật như chọn tạo giống lúa, quản lý bảo vệ thực vật và phòng trừ sâu bệnh gây hại, chăn nuôi-thú y, thủy sản, khoa học, công nghệ, thương mại và đào tạo nhân lực.

Nhìn nhận tổng thể có thể thấy, hợp tác nông nghiệp và thương mại nông sản Việt-Trung đã thiết lập những kỷ lục mới về kim ngạch và mở rộng diện mạo hợp tác sang cả lĩnh vực sinh thái, môi trường. Những nghị định thư mới được ký kết cùng với cam kết đầu tư vào cơ sở hạ tầng hậu cần sẽ là động lực mạnh mẽ, giúp quan hệ đối tác nông nghiệp song phương bước vào một giai đoạn phát triển toàn diện, sâu sắc và thực chất hơn, hướng tới lợi ích bền vững cho cả hai quốc gia.

An Nhiên