Humphrey Smith - Triệu phú bia rượu Anh kỳ quái

Những ông chủ công ty bia rượu Anh vì thế nắm nhiều quyền lực cả “cứng” và “mềm” ở cấp địa phương. Và một cá nhân như vậy đang không chỉ khiến nhiều người dân Anh phải khốn khổ mà còn làm cho công ty của mình lao đao.

Lối kinh doanh kỳ lạ

Công ty bia rượu Samuel Smith (gọi tắt là Sam Smith) được thành lập vào năm 1758. Sam Smith sở hữu hơn 200 quán rượu khác nhau trên khắp Vương quốc Anh, từ thủ đô Edinburgh của Scotland ở phía Bắc đến thành phố Bristol ở phía Nam. Điều đáng ngạc nhiên là hơn một nửa trong số 200 quán rượu Sam Smith đã đóng cửa. Ngay ở hạt North Yorkshire, nơi đặt trụ sở của Sam Smith hiện cũng chỉ có 22 trên 59 quán rượu còn đang tiếp tục hoạt động.

Bên trong một quán rượu Sam Smith.

Tại sao lại có nhiều quán rượu Sam Smith phải ngừng hoạt động? Lý do không nằm ngoài tính cách của ông Humphrey Smith, Chủ tịch công ty Sam Smith. Vợ chồng Liam và Alivia Bienko từng là chủ quán New Inn của Sam Smith ở làng Stamford Bridge (hạt East Yorkshire). Họ kể với phóng viên tờ The Guardians về tình huống khiến quán New Inn bị đóng cửa: “Vào ngày 6/1/2022, ông Humphrey đến quán chúng tôi rồi gọi một vại bia. Đó là cách ông hay kiểm tra đột xuất các quán rượu. Hôm đó ông Humphrey ngồi tại cái bàn ở chỗ góc phòng, bên cạnh cái máy lọc không khí mà chúng tôi mới mua. Không biết thế nào mà ông vừa mới uống ngụm bia là đã bắt đầu la hét rồi vu cho chúng tôi tội cho nước hoa vào bia. Lúc đó chúng tôi cứ tưởng là ông Humphrey chỉ đang tạo tình huống để thử khả năng ứng xử của mình. Vậy là chúng tôi hỏi hai vị khách hàng khác ở trong quán lúc đó xem họ có ngửi thấy mùi nước hoa không. Hai người đều bảo không. Thế là ông Smith mặt đỏ bừng bừng bỏ đi”.

Ông Humphrey Smith.

Hai ngày sau đó, người đại diện của công ty Sam Smith đến quán rượu New Inn cùng với quyết định đóng cửa quán. Quán New Inn chỉ mới mở cửa hoạt động chưa đầy một tháng. Vợ chồng nhà Bienko rơi vào cảnh thất nghiệp và vô gia cư vì quán rượu (thuộc quyền sở hữu của Sam Smith) cũng là nơi ở của họ. Hai vợ chồng sau đó phải viết đơn khiếu nại lên chính quyền để buộc Sam Smith phải trả cho họ số lương còn nợ cộng với £1,000 do họ đặt cọc khi ký hợp đồng.

Câu chuyện trên không phải là hiếm. Vào tháng 11/2019, quán rượu Cow and Calf ở hạt Sheffield bị đóng cửa sau khi chủ quán cho Humphrey Smith biết rằng quán không thể làm món chocolate fondant ưa thích của ông. Vào tháng 3/2023, quán Boot and Shoe ở Tockwith bị đóng cửa vì ông Humphrey thấy có nhiều trẻ con chạy nhảy trong quán. (Hiện tất cả các quán rượu Sam Smith đều quy định rằng trẻ em chỉ được ngồi một chỗ).

Trước đó thì vào năm 2011, ông Humphrey đuổi hai thực khách nam tại quán John Snow ở Soho, London chỉ vì họ... hôn nhau. Hành vi này bị dư luận chỉ trích mạnh mẽ và còn khiến nhiều người đi biểu tình trước các quán rượu của Sam Smith. Quán John Snow bị đóng cửa không lâu sau đó.

Quán Crown Inn ở làng Bolton Percy (hạt North Yorkshire) là một trong những quán rượu đầu tiên do Sam Smith thành lập. Nhiều thế hệ người họ Smith từng trực tiếp quản lý Crown Inn. Vậy nhưng quán rồi cũng bị Humphrey Smith đóng cửa vào năm 2021. Một nhân chứng kể lại: “Tôi vừa mới vào quán gọi một vại bia, ngồi còn chưa nóng chỗ thì ông Humphrey bất ngờ đạp tung cửa quán. Thế rồi ông ta cứ đứng ở cửa mà vừa đọc vừa hét quy định cấm chửi thề của quán. Sau đó ông Humphrey nói với người chủ quán là đuổi hết thực khách ra ngoài rồi đóng cửa quán... Tôi hỏi những người khác thì mới biết rằng ông giám đốc đang đi ngoài đường thì nghe thấy tiếng người chửi thề từ trong quán”.

Tài sản lớn nhất của công ty Sam Smith là bất động sản họ đang nắm giữ. Nhóm tài sản này của họ được ước tính rơi vào khoảng 1,1 tỷ Bảng Anh. Điểm đáng nói là có quá nhiều bất động sản của Sam Smith hoàn toàn không sinh ra một đồng lời nào. Ngoài các quán rượu bị đóng cửa, công ty này còn sở hữu nhiều công trình có giá trị lịch sử nhưng lại bị chủ bỏ hoang. Đơn cử như tòa nhà Nun Appleton House tại hạt North Yorkshire. Công trình được xây vào thế kỷ 17 để làm tu viện và trường học dành cho nhiều thế hệ phụ nữ giới quý tộc Anh. Vậy nhưng sau khi Humphrey Smith mua lại Nun Appleton House vào thập niên 1980, ông ta bèn cho quây rào xung quanh toàn bộ khuôn viên rồi đóng cửa tòa nhà bỏ đấy. Hiện nay Nun Appleton House đã xuống cấp nghiêm trọng và hoàn toàn có khả năng sẽ sụp đổ.

Sam Smith hoạt động chẳng giống bất kỳ một công ty bia rượu nào khác ở Anh. Toàn bộ quy trình sản xuất bia của họ vẫn được làm theo cách truyền thống tại tòa tháp 6 tầng ở thị trấn Tadcaster (hạt North Yorkshire) cũng là trụ sở của Sam Smith. Bia thành phẩm được vận chuyển bằng xe ngựa đến các quán rượu lân cận. Người đánh xe ngựa lẫn hai con ngựa kéo xe cũng đều là nhân viên công ty. Các quán rượu Sam Smith không hề có bất kỳ thiết bị điện tử nào như TV, mà khách uống rượu cũng bị cấm sử dụng điện thoại, máy tính,... Ngay cả việc chửi thề cũng bị cấm. Các quán rượu này hút khách chỉ bởi vì giá bia rất rẻ (trong khoảng £2.40-£3.50).

“Bóng ma” ám ảnh miền quê

Quyền lực của Humphrey Smith đối với thị trấn Tadcaster là vô kể. Phần lớn đất đai của thị trấn thuộc về gia đình Smith từ thế kỷ 19 đến nay. Điều đó cho phép vị triệu phú muốn làm gì cũng được. Ví dụ như ông buộc thị trấn phải tiếp tục sử dụng con đường lát sỏi và dùng đèn đường thắp bằng ga, trong khi nhiều người dân muốn lát đường nhựa và dùng đèn đường chạy điện.

Bia vẫn được đưa đến các quán rượu Sam Smith bằng xe ngựa.

Patrick Tunney (83 tuổi), người dân Tadcaster, trả lời phỏng vấn báo The Guardian: “Thị trấn này không có thị trưởng mà có một ông lãnh chúa. Ông ta sẵn sàng bóp cổ thị trấn này chỉ để làm sao nó không thay đổi so với hồi ông ta còn trẻ... Không ai hiểu ông Humphrey đang nghĩ gì nữa”.

Humphrey Smith hiện là vật cản lớn nhất đối với sự phát triển của Tadcaster. Trong số những dự án địa phương mà ông từng cản trở có thể kể đến việc cải tạo khu mỏ than bị bỏ hoang thành công viên, dự án di dời khu chợ Tadcaster, và việc xây dựng một trạm bơm mới. Khi con sông Wharfe vỡ bờ vào năm 2015, cơn lũ gây thiệt hại nghiêm trọng đến một cây cầu 300 năm tuổi và gần như chia cắt hoàn toàn Tadcaster. Người dân phải đi vòng gần 10 dặm mới đến được bệnh viện gần nhất. Chính quyền thị trấn sẵn sàng bỏ tiền ra để xây một cây cầu tạm, nhưng chủ đất một bên bờ sông là ông Humphrey không cho phép. Vậy là cây cầu tạm phải xây trên đất công cách cây cầu cũ gần 1 km.

Theo điều tra của tờ The Daily Mail thì hiện Humphrey Smith và công ty Sam Smith hiện đang vướng đến 73 vụ kiện khác nhau liên quan đến quy hoạch đất đai. Họ không chỉ tranh chấp với người dân mà còn với cả hội đồng dân biểu của các thị trấn Harogate, Cleveland, Redcar, và hội đồng thành phố Edinburg. Humphrey Smith không nhận được gì từ những vụ kiện nhưng vẫn theo đuổi chúng đến cùng. Ví dụ như vụ tranh chấp giữa ông ta và Bộ Giao thông Anh. Bộ Giao thông muốn mở một con đường hai luồng đi qua trung tâm Tadcaster. Con đường sẽ thúc đẩy giao thương tại Tadcaster nói riêng và vùng North Yorkshire nói chung. Humphrey Smith bèn đâm đơn kiện bộ giao thông để đòi vẽ lại quy hoạch con đường cho không đi qua Tadcaster nữa. Vụ kiện được đưa lên tận tòa án tối cao Anh. Cuối cùng Bộ Giao thông cũng thắng kiện và được phép xây dựng tuyến đường, còn nhà triệu phú mất trắng khoản phí tư pháp khoảng £100,000.

“Chờ được vạ má đã sưng”. Nhiều người thắng kiện được Humphrey Smith cũng chẳng vui vẻ gì. Vợ chồng Ian và Kathryn Hutchinson vốn là chủ trang trại sống gần Tadcaster. Vào năm 1999, họ bị Humphrey Smith kiện trong khi đang chuẩn bị xây dựng một trung tâm dạy cưỡi ngựa. Lý do khiếu kiện của nhà triệu phú là công trình mới sẽ làm hỏng cảnh quan làng quê. Phải mãi đến năm 2009 thì tòa mới xử thắng kiện cho vợ chồng Hutchinson. Gia đình họ khi đó đã kiệt quệ vì các khoản phí tư pháp và buộc phải bán trang trại của mình để trả nợ.

Trên đống đổ nát

Nhiều người dân sống ở Tadcaster và các làng mạc xung quanh không dám nói xấu một lời về Humphrey Smith. Nếu họ đang không làm việc cho Sam Smith hay sống trên đất của công ty thì cũng có họ hàng có liên quan. Chỉ một ít cá nhân dám nói thẳng suy nghĩ của mình, ví dụ như Chris Metcalfe, thành viên Hội đồng dân biểu Tadcaster: “Mọi lý do cho cách ứng xử “chẳng giống ai” của Humphrey Smith đều đến từ hồi ông ta đi học tại Eton (một trường nam sinh nội trú nổi tiếng ở Anh). Ông ta chắc bị bọn bạn học quý tộc bắt nạt nhiều quá đến mức sinh ra tâm thần. Bây giờ ông ta tìm mọi cách cản trở sự phát triển của Tadcaster cũng bởi vì ông ta chỉ cảm thấy an toàn khi sống trong thời thơ ấu của mình”.

Quán rượu Arlington Hotel bị đóng cửa vì tính khí kỳ quái của Humphrey Smith.

Hiện Humphrey Smith vẫn sống trong ngôi biệt thự tại Tadcaster do Samuel Smith - ông nội của Humphrey và người sáng lập ra xưởng bia Sam Smith - xây lên. Nhà triệu phú sống một cách vô cùng giản dị. Ông vẫn hằng ngay đi lại bằng xe buýt đến nhà máy và các quán rượu. Điều đó không có nghĩa Humphrey là người keo kiệt. Ông luôn sẵn sàng đóng góp cho các hoạt động từ thiện tại địa phương. Ông còn cho nhiều bạn bè và họ hàng ở miễn phí tại các tòa nhà của mình giữa lúc họ đang khó khăn nhất. Sam Smith cũng trả lương cho nhân viên cao hơn hẳn các công ty địa phương khác.

Tuy vậy ảnh hưởng tiêu cực của Humphrey Smith lên Tadcaster đã hiện rõ. Hiện trên con phố nào tại Tadcaster cũng có một, hai ngôi nhà thuộc sở hữu của Sam Smith bị bỏ hoang, trong đó có cả quán rượu Angel and White Horse vốn từng là “niềm tự hào” của công ty. Nhiều công trình đã xuống cấp nghiêm trọng và gây ảnh hưởng đến những ngôi nhà đối diện nhưng vẫn không thể dỡ bỏ hay cải tạo được. Ông Chris Metcalfe giải thích: “Tadcaster cần từ 40 đến 50 ngôi nhà mới mỗi năm để giải quyết cuộc khủng hoảng nhà ở. Vậy nhưng mỗi năm thị trấn chỉ có thêm 4, 5 ngôi nhà mới trong khi Humphrey ngồi trên những mảnh đất bị bỏ hoang đã 20 năm”.

Sam Smith đang gặp rất nhiều khó khăn trong việc tuyển mộ nhân viên mới, đặc biệt là tìm người sẵn sàng làm chủ quán. Trong khi đó doanh nghiệp cũng thường xuyên bị nhân viên cũ kiện ra tòa vì tội vi phạm luật lao động. Trong số 30 vụ kiện liên quan đến lao động có liên quan đến Sam Smith từ năm 2017 đến nay, họ đã thắng kiện 21 lần. Số tiền bồi thường họ phải trả trong 9 lần thua kiện còn lại tổng cộng £130,000.

Sau hơn 50 năm làm giám đốc, Humphrey Smith cuối cùng đã nghỉ hưu từ ngày 1/1/2025 vừa qua. Ông vừa mới bước sang tuổi 80 vào ngày 12/12/2024. Trong vòng bốn tháng cuối cùng giữ chức vụ, Humphrey Smith đã cho đóng cửa 5 quán rượu. Nhiều khả năng con trai của ông là Samuel Smith sẽ sớm nhận chức giám đốc Sam Smith. Samuel vốn là quản lý của các quán rượu Sam Smith ở phía nam nước Anh, trong đó có 39 quán ở thủ đô London. Khác với các quán Sam Smith do Humphrey Smith trực tiếp quản lý, những cơ sở do Samuel Smith chỉ đạo vẫn đang làm ăn phát đạt và ổn định. Rất có thể vị giám đốc mới sẽ là “người cứu tinh” cho không những Sam Smith mà còn cả cho dân chúng tại Tadcaster và các vùng nông thôn Anh khác.

Lê Công Vũ