Hướng dẫn thực hành nuôi con bằng sữa mẹ cho phụ nữ vùng dân tộc thiểu số

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng quý giá nhất

Trong những năm đầu đời, sữa mẹ chính là "thức ăn vàng" cho trẻ. Không chỉ cung cấp đầy đủ dưỡng chất cần thiết, sữa mẹ còn giúp trẻ tăng sức đề kháng, phòng tránh bệnh tật và phát triển trí tuệ. Các nghiên cứu khẳng định, trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu có khả năng sống sót cao gấp nhiều lần so với trẻ không được bú mẹ.

Đối với phụ nữ vùng dân tộc thiểu số (DTTS), việc nuôi con bằng sữa mẹ càng có ý nghĩa quan trọng bởi điều kiện kinh tế còn khó khăn, thực phẩm thay thế không đảm bảo an toàn và vệ sinh. Nuôi con bằng sữa mẹ vừa tiết kiệm, vừa bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé.

Trong những năm đầu đời, sữa mẹ chính là "thức ăn vàng" cho trẻ.

Ngay sau khi sinh, bà mẹ nên ôm con da kề da để giữ ấm, giúp bé dễ thở và tìm vú mẹ. Việc cho bú sớm trong vòng 1 giờ đầu có nhiều lợi ích: trẻ dễ ngậm bắt vú, mẹ nhanh xuống sữa, tử cung co hồi tốt hơn, giảm nguy cơ băng huyết.

Sữa non – loại sữa vàng đặc sánh tiết ra trong vài ngày đầu – chứa nhiều kháng thể, vitamin A, giúp trẻ chống lại bệnh tật và đào thải phân su. Vì vậy, bà mẹ cần cho con bú ngay và tuyệt đối không vắt bỏ sữa non.

Trong 6 tháng đầu, không cho trẻ ăn, uống thêm bất cứ thứ gì, kể cả nước lọc, nước cơm hay mật ong. Sữa mẹ đã đủ nước và dinh dưỡng cho sự phát triển của trẻ, kể cả trong những ngày nắng nóng. Việc cho trẻ uống thêm nước hoặc thức ăn khác dễ làm nhiễm khuẩn, giảm khả năng bú mẹ và khiến mẹ ít sữa hơn.

Thực hành cho bú đúng cách

Để trẻ bú hiệu quả, bà mẹ cần chú ý:

Ngậm bắt vú đúng: miệng trẻ mở rộng, ngậm hết quầng vú, cằm chạm vào ngực mẹ.

Tư thế bú thoải mái: mẹ có thể ngồi, nằm nghiêng hoặc bế ngang, miễn sao cả mẹ và bé đều dễ chịu.

Cho bú theo nhu cầu: bất cứ khi nào trẻ đói, không giới hạn số lần bú. Ban đêm, vẫn nên cho trẻ bú ít nhất 1–2 lần để duy trì nguồn sữa.

Khi trẻ bú xong một bên vú, cần chuyển sang bên kia để tránh tắc tia sữa và giúp bé nhận được cả sữa đầu (nhiều nước, giải khát) và sữa cuối (giàu năng lượng).

Vắt, bảo quản và sử dụng sữa mẹ

Trong điều kiện nhiều bà mẹ vùng dân tộc thiểu số phải đi nương rẫy, xa con, việc vắt và bảo quản sữa mẹ rất cần thiết.

Vắt sữa bằng tay: rửa tay sạch, chuẩn bị cốc hoặc chai đã tiệt trùng, massage nhẹ bầu ngực rồi bóp nhẹ để sữa chảy ra.

Bảo quản: Ở nhiệt độ phòng mát: dùng trong 6–8 giờ. Trong ngăn mát tủ lạnh: dùng trong 24 giờ. Trong ngăn đá: có thể để 1–2 tuần.

Cho trẻ ăn bằng cốc, thìa nhỏ thay vì bình sữa để hạn chế nhiễm khuẩn và tránh trẻ quen ti mẹ giả.

Nuôi con bằng sữa mẹ thành công không chỉ phụ thuộc vào bà mẹ, mà cần sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng.

Chăm sóc vú và xử trí khó khăn khi nuôi con bằng sữa mẹ

Trong thời gian cho con bú, bà mẹ thường gặp một số vấn đề như tắc tia sữa, nứt cổ gà, ít sữa, cương tức vú. Một số hướng dẫn cơ bản:

Cương tức vú: cho trẻ bú thường xuyên, xoa bóp nhẹ bầu vú, vắt bớt sữa nếu quá căng.

Nứt cổ gà: điều chỉnh lại tư thế bú, vắt vài giọt sữa thoa lên đầu vú để làm lành tự nhiên.

Ít sữa: cho trẻ bú nhiều hơn, cả ngày lẫn đêm, ăn uống đủ chất, nghỉ ngơi tốt.

Tắc tia sữa: tiếp tục cho bú, chườm ấm, massage bầu vú. Nếu sưng đau, sốt, cần đến cơ sở y tế.

Điều quan trọng là không nên tự ý cai sữa hay dùng thuốc mà chưa có hướng dẫn của cán bộ y tế.

Chế độ dinh dưỡng cho bà mẹ cho con bú

Để có nguồn sữa dồi dào, bà mẹ cần chế độ ăn đa dạng và giàu dinh dưỡng:

Ăn đủ ít nhất 5 trong 8 nhóm thực phẩm mỗi bữa: cơm, thịt cá, trứng, đậu đỗ, rau xanh, quả chín, dầu mỡ.

Uống nhiều nước, hạn chế chè đặc, cà phê, rượu bia.

Bổ sung thêm 500–675 kcal/ngày so với trước khi mang thai, tương đương 3 bát cơm và thức ăn hợp lý.

Bổ sung vi chất: uống viên sắt, acid folic, vitamin A trong tháng đầu sau sinh và đa vi chất hàng ngày theo hướng dẫn.

Đặc biệt, với phụ nữ DTTS thường thiếu ăn, bữa cơm chủ yếu là ngô, sắn, gạo, việc bổ sung thêm thịt, cá, rau quả là rất cần thiết để nâng cao chất lượng sữa.

Nuôi con bằng sữa mẹ thành công không chỉ phụ thuộc vào bà mẹ, mà cần sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng. Người chồng, người thân nên giúp mẹ nghỉ ngơi, động viên tinh thần, chia sẻ việc nhà để mẹ có thời gian cho con bú.

Cán bộ y tế thôn bản, cô đỡ và cộng tác viên dinh dưỡng giữ vai trò quan trọng trong việc tư vấn, giải đáp thắc mắc, hỗ trợ xử trí khi gặp khó khăn. Đặc biệt, việc truyền thông bằng ngôn ngữ dân tộc, kết hợp với các hình thức dễ hiểu, gần gũi sẽ giúp bà con tiếp nhận thông tin hiệu quả hơn.

Ở một số cộng đồng dân tộc thiểu số vẫn còn tồn tại thói quen cho trẻ uống nước cơm, mật ong hoặc bột gạo sớm, làm giảm hiệu quả bú mẹ và tăng nguy cơ bệnh tật. Ngoài ra, nhiều bà mẹ sau sinh kiêng khem quá mức, chỉ ăn cơm với muối, không ăn rau quả, cá thịt, dẫn đến suy kiệt sức khỏe và ít sữa.

Việc thay đổi tập quán cần có thời gian, nhưng bằng những bằng chứng khoa học và hướng dẫn cụ thể, cán bộ y tế và chính quyền địa phương có thể giúp cộng đồng dần thay đổi, hướng tới những thực hành dinh dưỡng tốt hơn cho cả mẹ và bé.

Nuôi con bằng sữa mẹ là phương pháp nuôi dưỡng tự nhiên, an toàn và tối ưu nhất cho trẻ, đặc biệt đối với phụ nữ vùng dân tộc thiểu số. Cho trẻ bú sớm, bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu, duy trì bú mẹ đến 24 tháng, kết hợp chế độ dinh dưỡng hợp lý cho mẹ và sự hỗ trợ của gia đình, cộng đồng sẽ giúp trẻ phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn trí tuệ.

Đầu tư cho nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ là bảo vệ sức khỏe thế hệ tương lai, mà còn góp phần giảm chi phí y tế, nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy phát triển bền vững ở các vùng khó khăn.

Bạn có muốn mình viết thêm một hộp thông tin ngắn (infobox) tóm tắt "5 điều bà mẹ DTTS cần nhớ khi nuôi con bằng sữa mẹ" để bài báo sinh động và dễ áp dụng hơn không?

PV