Hướng đi cho 3,3 triệu ha rừng và đất rừng chưa có chủ

Sáng ngày 20/3, tọa đàm “Giải pháp quản lý và sử dụng 3,3 triệu ha rừng chưa giao do UBND xã quản lý” đã được tổ chức với mục đích chia sẻ và thảo luận tình hình thực tiễn về quản lý và sử dụng 3,3 triệu ha rừng và đất rừng chưa có chủ do Ủy ban nhân dân (UBND) cấp xã đang tạm thời quản lý hiện nay ở Việt Nam.

Phát biểu tại sự kiện, PGS. TS. Nguyễn Bá Ngãi, Phó Chủ tịch – Tổng thư ký Hội chủ rừng Việt Nam (VIFORA) chia sẻ, theo thống kê của Tổng cục Lâm nghiệp, năm 2021, hiện còn 3.337.770 ha rừng nghèo, rừng nghèo kiệt, đất rừng chưa chưa giao (không có chủ) hiện tạm để UBND xã quản lý.

Rừng do UBND xã tạm quản lý, tỉ lệ diện tích không có rừng cao, chất lượng rừng thấp, hạ tầng rất kém hoặc không có hồ sơ rừng, nguyên nhân là do UBND cấp xã không đủ nguồn lực về con người, tài chính, kỹ thuật để quản lý rừng và đất rừng.

Toàn cảnh sự kiện.

Ông Ngãi cho rằng: “Việc tồn tại một diện tích lớn diện tích rừng và đất rừng do UBND xã quản lý trong thời gian dài, mà chưa giao cho cộng đồng dân cư, các hộ gia đình cá nhân và các chủ rừng khác quản lý là do thể chế giao đất của ngành tài nguyên môi trường có những khác biệt với việc giao rừng của ngành lâm nghiệp, và trách nhiệm chưa rõ ràng giữa 2 ngành này”.

Trong khi đó, việc giao đất giao rừng cho cộng đồng dân cư quản lý mang lại rất nhiều lợi ích, không những có một lực lượng bảo vệ rừng cốt lõi mà còn giúp người dân sống gần rừng cải thiện sinh kế, càng tạo động lực cho họ tham gia công tác bảo vệ rừng.

Chia sẻ về hiện trạng rừng và đất lâm nghiệp do UBND cấp xã quản lý ở Quảng Nam, ông Lê Thành Dương - Đại diện Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Nam cho biết: “Hiện chất lượng rừng còn thấp, hiện trạng nghèo kiệt cần phục hồi. Bên cạnh đó, rừng và đất lâm nghiệp thuộc đối tượng ít được đầu tư trong công tác quản lý”.

Ông Dương cho rằng, một trong những khó khăn trong việc giao, cho thuê đất rừng cho cộng đồng, người dân là do còn nhiều bất cập về vị trí pháp lý; quyền lợi, quyền sở hữu, trách nhiệm của cộng đồng như một chủ rừng thực sự.

Từ đó, đại diện Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Nam đề xuất cần phải rà soát, đo đạc, giải quyết quyền lợi của người dân có đất sử dụng hợp pháp, theo quy định của Luật Đất đai hiện do UBND xã quản lý. Trong đó, xác định diện tích, hiện trạng, chủ sử dụng, nguồn gốc đất và đề xuất hướng giải quyết (giao đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và tổ chức quản lý theo hướng đồng hưởng lợi).

Ông Dương lưu ý cần giao rừng và đất lâm nghiệp cho các ban quản lý rừng đối với diện tích liền vùng với lâm phận. Giao rừng và đất lâm nghiệp cho cộng đồng dân cư thôn quản lý đối với diện tích rừng tín ngưỡng; diện tích trong khu vực cộng đồng sinh sống như cộng đồng dân cư có thể hợp tác, liên kết với ban quản lý rừng để tổ chức Bảo vệ rừng theo Luật Lâm nghiệp.

Giao rừng và đất lâm nghiệp cho các ban quản lý rừng đối với diện tích liền vùng với lâm phận.

Chia sẻ quan điểm tại sự kiện, ông Quang Văn Minh - Chủ tịch UBND xã Chiềng Pấc, huyện Thuận Châu, Sơn La cho biết: “Tại địa phương, rừng chiếm 1/3 diện tích xã, đã giao một phần cho các bản quản lý. Tuy nhiên khi triển khai phát sinh các vấn đề khó khăn: Không thể đo lường cụ thể, các bản có diện tích rừng được giao xâm lấn lẫn nhau. Một số chủ rừng chưa quan tâm sát sao đến việc thăm nom, bảo vệ, chăm sóc. Vẫn còn mặc định đây là rừng của chung, thù lao chỉ hơn 500.000 đồng/ha/năm.

Do vậy, ông Minh kiến nghị các Bộ/ngành có giải pháp khắc phục tình hình hiện nay trong quản lý rừng, Nhà nước xem xét để nâng mức hỗ trợ để bà con có thêm động lực, cải thiện thu nhập. Đặc biệt là có giấy tờ pháp lý quy định rõ ràng để nâng trách nhiệm của các chủ rừng được giao.

Từ thực tế trên, Tổng thư ký Hội chủ rừng Việt Nam đưa ra một số khuyến nghị để quản lý và sử dụng một cách hiệu quả trên 3,3 triệu ha rừng do UBND xã tạm quản lý hiện nay. Cụ thể, việc đầu tiên cần làm là thành lập tổ hợp tác cộng đồng quản lý rừng.

Song song với đó, ông Ngãi đề cập đến vấn đề sửa đổi, bổ sung một số quy định giao đất rừng và giao rừng cho cộng đồng dân cư; sửa đổi, bổ sung một số quy định về sử dụng rừng đặc dụng và hợp tác quản lý rừng; và xây dựng, thực hiện chương trình quản lý, sử dụng có hiệu quả trên 3 triệu ha đất rừng và rừng đang được UBND cấp xã quản lý, gọi tắt là Chương trình 3 triệu ha rừng.

Nguyễn Phương Anh