Hướng đi mới trong phát triển sinh kế cho người dân miền núi

Khôi phục giống lợn bản địa

Giống lợn Vân Pa của đồng bào Pa Kô, Vân Kiều từ lâu đã được xem là nguồn gen vật nuôi quý hiếm. Loài lợn này tuy nhỏ con, tăng trưởng chậm nhưng có sức đề kháng tốt, dễ nuôi và cho chất lượng thịt thơm ngon, săn chắc, được người tiêu dùng ưa chuộng. Tuy nhiên, do tập quán nuôi thả rông và áp lực từ các giống lợn ngoại năng suất cao, lợn Vân Pa ngày càng mai một, có nguy cơ thất truyền.

Trước thực trạng đó, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Trị đã triển khai dự án “Xây dựng mô hình chăn nuôi lợn bản địa (lợn Vân Pa) gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm” trên địa bàn các xã miền núi phía Tây Nam của tỉnh. Dự án được thực hiện trong giai đoạn 2025-2027 với mục tiêu xây dựng 6 mô hình trình diễn chăn nuôi lợn bản địa quy mô 550 con nhằm hướng tới bảo tồn, nhân giống và phát triển đàn lợn theo hướng hàng hóa.

Đoàn công tác Trung tâm Khuyến nông Quốc gia kiểm tra mô hình tại xã Tân Lập - Ảnh: T.HOA

Năm 2025, trung tâm đã thực hiện 2 mô hình tại 3 xã gồm Tân Lập, Trường Sơn và Lao Bảo, với sự tham gia của 4 hộ dân. Ông Hồ Văn Tùng ở bản Bù, xã Tân Lập, cho biết: Gia đình tôi được hỗ trợ 40 con lợn giống Vân Pa cùng hướng dẫn kỹ thuật từ cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh. Trước đây, người dân thường thả rông, lợn tự tìm thức ăn nên tỉ lệ hao hụt cao. Nay được nuôi trên đệm lót sinh học, sử dụng thức ăn có bổ sung men vi sinh, lợn ăn khỏe, tăng trọng tốt, chuồng trại sạch sẽ, không còn mùi hôi. Phân chuồng được xử lý làm phân bón cho cây trồng rất tiện lợi.

Nhờ áp dụng phương pháp nuôi an toàn sinh học, đàn lợn phát triển ổn định, tỉ lệ sống đạt 100%, tăng trọng trung bình 3,5kg/con/tháng. Dự kiến sau 8 tháng nuôi, trọng lượng đạt từ 30-35kg/con. So với chăn nuôi truyền thống, mô hình giúp giảm ô nhiễm môi trường, hạn chế dịch bệnh, đồng thời nâng cao giá trị sản phẩm nhờ bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm.

Theo anh Lê Thanh Tùng, cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh, điểm nổi bật của mô hình là giúp thay đổi tư duy chăn nuôi của người dân. Thay vì để lợn tự do kiếm ăn, gây ô nhiễm và tiềm ẩn dịch bệnh, nay các hộ đã biết nuôi theo quy trình kỹ thuật, có chuồng trại, tiêm phòng và xử lý chất thải tại chỗ. Đây là bước tiến quan trọng trong việc hình thành thói quen sản xuất bền vững.

Xây dựng thương hiệu “lợn Vân Pa Quảng Trị”

Không chỉ dừng lại ở việc khôi phục giống vật nuôi bản địa, dự án đã mở ra hướng phát triển kinh tế lâu dài cho đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng núi. Sản phẩm thịt lợn Vân Pa hiện được người tiêu dùng đánh giá cao về hương vị đặc trưng và độ an toàn. Nếu được tổ chức chăn nuôi theo chuỗi giá trị, lợn Vân Pa hoàn toàn có thể trở thành đặc sản có thương hiệu của tỉnh Quảng Trị.

Ông Trần Phước Cường, Trưởng phòng Kinh tế xã Lao Bảo cho biết: Giống lợn bản địa Vân Pa tuy dễ nuôi, thích nghi tốt nhưng thời gian nuôi dài, năng suất thấp nên người dân ít mặn mà. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ kỹ thuật, con giống và liên kết tiêu thụ của Trung tâm Khuyến nông tỉnh, người dân đã bắt đầu quay lại nuôi lợn Vân Pa. Đây là tín hiệu tích cực, góp phần khôi phục nghề truyền thống và tạo thêm sinh kế ổn định cho người dân vùng cao.

Lợn Vân Pa có sức đề kháng tốt, dễ nuôi và cho chất lượng thịt thơm ngon - Ảnh: T.HOA

Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Trần Thanh Hải cho biết: Việc khôi phục và phát triển giống lợn Vân Pa không chỉ mang ý nghĩa bảo tồn nguồn gen quý hiếm, mà còn là giải pháp thiết thực giúp người dân miền núi nâng cao thu nhập. Trung tâm đang phối hợp với chính quyền địa phương xây dựng chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ cho đối tượng nuôi bản địa này. Chúng tôi cũng kỳ vọng sẽ có được sự quan tâm của tỉnh và địa phương để tiếp tục khôi phục và phát triển giống lợn Vân Pa bản địa, từ đó hướng tới mục tiêu xây dựng được chỉ dẫn địa lý và xây dựng thương hiệu “lợn Vân Pa Quảng Trị”. Khi có thương hiệu, giá trị sản phẩm sẽ tăng, tạo động lực để người dân tiếp tục duy trì mô hình bền vững.

Thời gian tới, trung tâm sẽ tiếp tục hỗ trợ thêm 4 mô hình tại các địa phương; tổ chức tập huấn kỹ thuật; hướng dẫn sử dụng chế phẩm vi sinh; đồng thời kết nối với các doanh nghiệp và hợp tác xã để tiêu thụ sản phẩm. Mục tiêu là hình thành vùng chăn nuôi an toàn sinh học, từng bước đưa thịt lợn Vân Pa vào chuỗi thực phẩm sạch và du lịch đặc sản miền núi.

Những kết quả bước đầu từ dự án “Xây dựng mô hình chăn nuôi lợn bản địa Vân Pa” cho thấy hướng đi đúng đắn trong việc kết hợp bảo tồn nguồn gen quý với phát triển kinh tế địa phương. Khi được đầu tư đúng mức về kỹ thuật, hạ tầng và đầu ra, giống lợn Vân Pa không chỉ hồi sinh trên núi rừng Trường Sơn mà còn có thể trở thành thương hiệu đặc sản tiêu biểu của tỉnh Quảng Trị. Với sự đồng hành của ngành nông nghiệp và chính quyền địa phương, mô hình hứa hẹn sẽ đạt hiệu quả kinh tế cao và tiến tới xây dựng thương hiệu “lợn Vân Pa Quảng Trị”.

Thanh Hoa