Hướng đi phù hợp nhưng cần chặt chẽ hơn

Theo dự thảo, quy định này sẽ áp dụng với cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức chính trị-xã hội ở Trung ương, tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và xã, phường, đặc khu. Ngoài ra, còn có cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan đại diện lãnh sự, cơ quan đại diện tại tổ chức quốc tế, cơ quan khác của Việt Nam ở nước ngoài thực hiện theo quy định của pháp luật về cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài và quy định tại nghị định này...

Các đối tượng dự kiến ký hợp đồng gồm nhà quản lý, nhà quản trị doanh nghiệp, doanh nhân tiêu biểu, xuất sắc trong các lĩnh vực phù hợp để làm người lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, chương trình, đề tài, đề án về kinh tế, khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo; lãnh đạo, chỉ đạo chuyển đổi số, phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo, cải cách thủ tục hành chính... Bên cạnh đó còn có luật gia, luật sư, chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành; người có kinh nghiệm, am hiểu về chuyên môn, nghiệp vụ và đã từng triển khai trực tiếp các nhiệm vụ cụ thể có tính chất tương tự; người có đủ tiêu chuẩn, điều kiện, có kinh nghiệm đáp ứng theo yêu cầu của vị trí việc làm chuyên môn, nghiệp vụ...

Người dân làm thủ tục hành chính tại bộ phận tiếp nhận và trả kết quả của huyện Hòa An (Cao Bằng).

TS Nguyễn Văn Đáng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh đánh giá, chính sách này khẳng định tư duy và quan điểm mới của Đảng, Nhà nước trong nỗ lực cải thiện chất lượng thực thi nhiệm vụ của các cơ quan, đơn vị trong hệ thống chính trị. Việc tận dụng trí tuệ, kinh nghiệm và kỹ năng từ khu vực tư nhân có thể tạo ra những chuyển biến rõ rệt trong thực hiện nhiệm vụ ở khu vực công lập. Việc dự thảo thời hạn hợp đồng với vị trí lãnh đạo và vị trí chuyên môn tối đa 24 tháng, hợp đồng dịch vụ tối đa 36 tháng sẽ bảo đảm tính linh hoạt trong việc sử dụng nguồn lực. Đồng thời, giúp các cơ quan, đơn vị dễ dàng kết thúc hợp đồng với người không đáp ứng yêu cầu công việc để tìm người thay thế; tránh nguy cơ “phình to” biên chế, bởi những người được ký hợp đồng không được tính vào biên chế đơn vị; bổ sung “nguồn lực mềm” cho quá trình hoạch định chính sách và thực thi công vụ.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Văn Đáng cũng lo ngại chính sách tiềm ẩn không ít rủi ro nếu thiếu các quy định pháp lý chặt chẽ và cơ chế kiểm soát rõ ràng. Theo đó, thời hạn hợp đồng 24-36 tháng tuy tạo ra sự linh hoạt nhưng lại thiếu tính ổn định để chuyên gia có thể gắn bó lâu dài và phát huy hết năng lực. Do đó, các cơ quan nhà nước cần chủ động xây dựng môi trường làm việc cởi mở, xác định rõ quyền lợi, chế độ và giảm bớt các thủ tục hành chính rườm rà. Chỉ khi đó, chuyên gia và doanh nhân mới có thể thực sự cống hiến, thay vì bị bó buộc bởi những rào cản về thể chế. Ngoài ra, vấn đề nguồn lực và đãi ngộ cũng cần được đặt lên "bàn cân". Việc bố trí ngân sách hợp lý và xác định mức thù lao tương xứng là điều kiện tiên quyết để thu hút được nhân sự chất lượng cao. Bởi, nếu chính sách chỉ dừng ở khẩu hiệu mà không đủ hấp dẫn về vật chất và môi trường làm việc sẽ rất khó tạo động lực lâu dài cho chuyên gia thực sự có năng lực.

“Một cảnh báo đáng lưu tâm khác là nguy cơ lợi dụng cơ chế này để đưa người thân quen, thiếu năng lực vào làm việc trong khu vực công. Nếu không có tiêu chuẩn minh bạch và quy trình tuyển chọn nghiêm ngặt, chính sách dễ bị biến tướng thành công cụ “hợp thức hóa” cho lợi ích nhóm. Chẳng hạn, một số trường hợp chấp nhận mức đãi ngộ thấp chỉ để có được vị trí để xây dựng chính sách theo kiểu “cuốc giật vào lòng” nhằm phục vụ mục đích cá nhân. Điều này không chỉ làm xói mòn chất lượng công vụ mà còn tiềm ẩn nguy cơ tái diễn hiện tượng “sân sau”, làm sai lệch mục tiêu cải cách ban đầu”, TS Nguyễn Văn Đáng góp ý.

Trong khi đó, luật sư Bùi Thu, Trưởng văn phòng Luật sư Thu Anh (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng, nên xây dựng khung hợp đồng kèm theo dự thảo hoặc hướng dẫn thi hành nhằm bảo đảm sự thống nhất. Đặc biệt, cần xây dựng điều khoản riêng về nghĩa vụ bảo mật thông tin, thời hạn bảo mật sau khi kết thúc hợp đồng và xác định rõ quyền sở hữu sản phẩm chuyên môn thuộc về bên thuê để tránh xảy ra tranh chấp. Luật sư Bùi Thu nhấn mạnh: “Cần xây dựng một cơ chế xử lý vi phạm nghiêm khắc nhằm bảo đảm các chuyên gia, doanh nhân không được lợi dụng để thực hiện các hành vi không minh bạch hoặc thiếu trách nhiệm. Các cơ quan nhà nước cũng cần chịu trách nhiệm giải trình đối với những trường hợp ký hợp đồng, không để lách luật nhằm phục vụ lợi ích nhóm. Đây là điều kiện để bảo đảm hiệu quả thực chất của chính sách, tránh nguy cơ bị lợi dụng làm công cụ cho các mối quan hệ thân hữu, thiếu công khai, thiếu trách nhiệm”.

Bài và ảnh: KIỀU OANH