Hướng đi 'sòng phẳng' cho các nhà sản xuất nhỏ trên sân chơi toàn cầu

Nói về khó khăn trong xây dựng chuỗi cung ứng phù hợp của các doanh nghiệp (DN) sản xuất nhỏ và vừa ở ngành cơ khí và phụ trợ, Ts. Lê Sài Gòn, chuyên gia đào tạo và tư vấn xuất nhập khẩu, người sáng lập Trung tâm Đào tạo xuất nhập khẩu Simex, nói rằng nhiều DN vẫn đang cung cấp linh kiện hay chi tiết nhỏ nhưng chưa nằm trong chuỗi giá trị cao hơn để tận dụng được các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Lựa chọn đúng thị trường và nâng cấp năng lực

Ngoài ra, Ts. Lê Sài Gòn cũng chỉ rõ thách thức lớn của những DN này là việc đầu tư nâng cấp, thay đổi thiết bị hoặc tham gia sâu hơn vào chuỗi toàn cầu đều có chi phí và rủi ro. Họ còn gặp khó khăn về logistics, chứng nhận xuất khẩu (XK), bảo hiểm, thủ tục hải quan - đôi khi thuế ưu đãi nhưng chi phí logistics và thủ tục vẫn cao.

Trước yêu cầu khắt khe từ nhà thu mua quốc tế đòi hỏi các DN sản xuất nhỏ phải nâng cấp năng lực, xây dựng giá trị sản phẩm bằng tiêu chuẩn thế giới để đáp ứng tốt.

Do đó, đối với các DN sản xuất nhỏ trong ngành cơ khí và phụ trợ, vị chuyên gia này có lời khuyên là cần cân nhắc đầu tư nâng cao năng lực, tìm đối tác nước ngoài, tham gia mạng lưới chuỗi cung ứng…để tận dụng các FTA.

Không chỉ vậy, với các DN sản xuất nhỏ và vừa nói chung đang muốn hướng đến XK, Ts. Lê Sài Gòn có lưu ý là cần lựa chọn thị trường đúng, thị trường có ưu đãi thuế quan hay không. Bởi lẽ, không phải FTA nào cũng giống nhau, một số thị trường ưu đãi rất sâu, một số ít hơn. Chính vì thế, các DN cần xem rõ mức thuế trước và sau ưu đãi, thị trường có tiềm năng, và chi phí XK.

“Chẳng hạn, với thị trường EU, Nhật Bản, Hàn Quốc có mức tiêu chuẩn rất cao, nhưng nếu DN đáp ứng được thì lợi thế lớn. Cho nên DN cần ưu tiên thị trường phù hợp với sản phẩm, năng lực, chi phí và giá vốn”, ông Lê Sài Gòn chia sẻ.

Mặt khác, Ts. Lê Sài Gòn cũng đề cập đến vấn đề kiểm soát nguyên liệu và xuất xứ là điều mà các DN sản xuất cần lưu ý. Họ nên xây dựng hệ thống theo dõi và lưu trữ xuất xứ nguyên liệu (nhập khẩu hoặc sản xuất nội khối), thiết lập hợp đồng với nhà cung cấp rõ ràng về xuất xứ, chứng từ nguyên liệu.

Và một vấn đề quan trọng là các DN sản xuất nhỏ cần có sự hợp tác liên kết chuỗi và nâng cấp năng lực. Chẳng hạn với ngành dệt may và phụ trợ, theo người sáng lập Simex, các DN cần tận dụng cơ hội để trở thành nhà cung cấp linh kiện hoặc phụ tùng cho tập đoàn đa quốc gia để tăng khả năng tham gia chuỗi XK có ưu đãi.

“Để làm được đòi hỏi các DN đầu tư nâng cao chất lượng, công nghệ để đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật và môi trường của thị trường FTA. Họ cũng cần liên kết với các DN khác trong chuỗi, để chia sẻ chi phí, tăng quy mô, giảm chi phí đầu vào”, Ts. Lê Sài Gòn chỉ rõ.

Bên cạnh đó, việc nâng cấp năng lực bằng cách đầu tư máy móc thiết bị công nghệ mới cũng là điều mà các DN sản xuất nhỏ và vừa cần làm nếu muốn tiến xa trên “sân chơi” toàn cầu.

Trong một buổi gặp gỡ và trao đổi với các DN khởi nghiệp xanh ở Tp.HCM do Trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và hỗ trợ DN (Hiệp hội DN hàng Việt Nam chất lượng cao) tổ chức vào cuối tháng 11/2025, ông Trần Dương Xuân Vũ - nhà sáng lập, Tổng giám đốc CTCP TIM Corp, nhấn mạnh công nghệ và thiết bị là yếu tố sống còn cho các DN sản xuất nhỏ và vừa nếu muốn hướng đến XK. Muốn sản phẩm tốt để chinh phục người tiêu dùng quốc tế, ngoài nguyên liệu tốt thì họ phải có công nghệ và thiết bị tốt. Thực ra, các startup Việt Nam có nhiều ý tưởng hay, nhưng nếu thiếu bệ phóng công nghệ, dễ bỏ lỡ cơ hội.

Theo ông Vũ, nếu các các startup Việt Nam muốn sản phẩm bán được ra thị trường quốc tế thì phải cần trình độ khoa học – công nghệ – kỹ thuật tương đương thế giới, cộng với tâm huyết người trẻ và lợi thế nguyên liệu Việt Nam. Khi hội tụ, đó là lợi thế cạnh tranh để họ đi “sòng phẳng” với thế giới.

Xem trọng chế biến, chọn cách xuất khẩu phù hợp

Còn ở đứng góc độ của một DN chế biến dầu dừa, bà Đinh Thị Hạnh Tâm, Giám đốc CTCP Phát triển Thực – Mỹ phẩm Vfarm, nhấn mạnh đến việc xây dựng giá trị nông sản chế biến của Việt Nam bằng tiêu chuẩn thế giới. Điều cần làm là nỗ lực hoàn thiện các tiêu chuẩn quốc tế để từng bước chinh phục thị trường nước ngoài.

Từng có thời gian ở Pháp để nghiên cứu phát triển sản phẩm giá trị gia tăng từ nông sản, bà Tâm có lời khuyên cho các DN nhỏ và vừa trong ngành hàng nông sản là phải xem trọng công nghệ chế biến nếu muốn vươn ra thị trường thế giới.

Riêng với kinh nghiệm XK trái sầu riêng Sáu Ri trong thời gian qua, ông Nguyễn Minh Hậu – Giám đốc Công ty TNHH Sáu Ri (tỉnh Vĩnh Long), cho biết điều mà ông tâm đắc là quyết định đầu tư công nghệ cấp đông sầu riêng để kéo dài thời gian bảo quản khi sản lượng tăng mạnh, giúp cho công ty XK quanh năm.

Với các DN sản xuất nhỏ trong ngành nông sản, có thể thấy việc vươn tầm ra ra sân chơi toàn cầu bằng việc khai thác giá trị bản địa là rất quan trọng. Điều này cũng đòi hỏi họ biết khai thác đúng cách tài nguyên bản địa và làm xanh, làm sạch theo tiêu chuẩn thì hoàn toàn có thể cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường quốc tế.

Thực ra, sân chơi toàn cầu không chỉ dành cho các DN sản xuất lớn, mà là cơ hội cho mọi DN, kể cả những DN non trẻ, DN khởi nghiệp. Nếu như những DN sản xuất có đủ kiến thức, kỹ năng và biết tiếp cận các tiêu chuẩn quốc tế, họ hoàn toàn có thể tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu thông qua những sản phẩm sáng tạo và bền vững.

Hơn thế nữa, việc chọn cách thức XK sao cho phù hợp với năng lực của các nhà sản xuất nhỏ cũng là điều quan trọng. Chẳng hạn như chọn kênh XK trực tuyến đang xem là một trong những hướng đi phù hợp đối với họ. Theo bà Hồ Thị Quyên, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Thành phố (ITPC), các DN cần được cập nhật các yêu cầu quan trọng qua kênh XK này. Nhất là cần được trang bị kiến thức về bộ chứng từ XK, quy trình giao dịch và cách nâng cao mức độ tin cậy trên các nền tảng số.

Với góc độ là một DN có nhiều kinh nghiệm hỗ trợ cho các DN nhỏ XK trực tuyến, ông Steven Tô, Phó giám đốc Công ty TNHH MTV sản xuất thương mại dịch vụ Hành Sanh, nhấn mạnh điều mà các nhà sản xuất nhỏ cần làm là thay đổi và đáp ứng để XK hiệu quả qua các sàn thương mại điện tử xuyên biên giới. Họ nên áp dụng công nghệ để tìm nguồn cung ứng và bán hàng trên toàn cầu một cách dễ dàng hơn. Họ cũng cần chuyển mình phát triển bằng cách đơn giản hóa hành trình thương mại B2B (DN với DN) trong hành trình XK trực tuyến.

Thế Vinh