Hương quế lan tỏa thúc đẩy xóa nghèo trên đất Bắc Kạn

Từ bao đời nay, cây quế đã gắn bó mật thiết với cuộc sống của đồng bào các dân tộc thiểu số ở Bắc Kạn.Quế không chỉ là nguồn dược liệu quý giá, mà còn là nguồn thu nhập quan trọng, giúp nhiều gia đình trang trải cuộc sống. Tuy nhiên, trước đây, việc trồng quế còn mang tính tự phát, nhỏ lẻ, chưa được đầu tư bài bản, dẫn đến năng suất và chất lượng thấp, giá cả bấp bênh.

Đầu tư cho cây "lộc trời"

Nhận thấy tiềm năng to lớn của cây quế, tỉnh Bắc Kạn đã xác định đây là một trong những cây trồng chủ lực, tập trung phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa, gắn với chế biến và tiêu thụ. Nhiều chính sách hỗ trợ đã được ban hành, khuyến khích người dân mở rộng diện tích trồng quế, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất.

Nhận thức rõ tầm quan trọng của phát triển kinh tế từ cây quế, Liên minh HTX tỉnh đã kết hợp cùng các địa phương khuyến khích người dân, HTX tận dụng mọi địa hình, quỹ đất trống để trồng và mở rộng diện tích cây quế. Điều này không chỉ nhằm mở rộng diện tích mà còn đưa quế trở thành cây trồng chủ lực tại địa phương, góp phần quan trọng trong giảm nghèo. Từ đây, niềm tin của người dân về cây quế được củng cố bằng nguồn thu hằng ngày từ việc bán cành, lá quế, tham gia các HTX…

Quế được đánh giá là cây có giá trị kinh tế cao ở Bắc Kạn.

Không đâu xa, một số HTX đã được Liên minh HTX tỉnh kết nối, hỗ trợ tiếp cận và tham gia các lớp tập huấn, các dự án để phát triển mô hình trồng quế hàng hóa một cách bài bản. Tiêu biểu như HTX nông nghiệp Tân Thành (Thượng Nông) đã được lựa chọn tham gia dự án trồng quế dược liệu trên diện tích gần 50ha. Theo đó, người dân, thành viên HTX sẽ được hỗ trợ về giống vật tư, hỗ trợ kinh phí sản xuất nhằm đưa mô hình phát triển theo chuỗi giá trị. Sản phẩm sẽ được tiêu thụ thông qua các hợp đồng liên kết sản xuất bao tiêu sản phẩm giữa những người dân trồng quế.

Mô hình này được các ngành chức năng đánh giá là góp phần tạo việc làm ổn định, nâng cao thu nhập và phát triển kinh tế cho người dân, hướng tới hình thành vùng trồng quế hàng hóa có quy mô lớn, cung cấp nguyên liệu ổn định cho các nhà máy chế biến dược liệu, các nhà máy chế xuất sản phẩm từ cây quế.

Đầu tàu kinh tế từ cây quế

Theo đánh giá của Liên minh HTX tỉnh, HTX Tân Thành là một trong những mô hình trồng quế trọng điểm và rất thích hợp để nhân rộng ra toàn tỉnh. Chính vì vậy, trong suốt thời gian qua, Liên minh HTX tỉnh đã kết hợp với Liên minh HTX Việt Nam, các ban ngành liên quan tổ chức các lớp tập huấn về kỹ thuật trồng, chăm sóc, chế biến quế cho các thành viên HTX và người dân. Một số HTX trồng và chế biến quế đã được hỗ trợ đăng ký thương hiệu, nhãn mác giúp các HTX nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Liên minh HTX tỉnh Bắc Kạn, Liên minh HTX Việt Nam đã kết nối các HTX quế với các doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ nông sản để tạo đầu ra ổn định cho sản phẩm. Đi liền với đó đơn vị này cũng thường xuyên cung cấp thông tin về thị trường quế cho các HTX, giúp các HTX có kế hoạch sản xuất, kinh doanh phù hợp.

Nhờ những nỗ lực không ngừng, tỉnh đã hình thành được những mô hình sản xuất quế hàng hóa giá trị kinh tế cao, giúp người dân nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống.

Được sự hỗ trợ từ Liên minh HTX các cấp, nhiều HTX đã đầu tư máy móc chế biến các sản phẩm từ quế.

Tiêu biểu như HTX Bản Luông (TP. Bắc Kạn) đã sản xuất thành công chuỗi sản phẩm từ vỏ, cành và lá quế. Đây là hướng đi mới mở ra triển vọng nâng cao thu nhập cho người trồng quế. Để phát triển mô hình này, ngoài liên kết với người dân để sản xuất và bao tiêu vùng nguyên liệu quế hữu cơ, HTX còn xây dựng xưởng, đầu tư máy móc sơ chế, chế biến thành bột lá quế, bột quế tâm, trà lá quế, quế ống, mật ong quế. Trong đó, bột lá quế và trà lá quế được làm từ 100% lá quế sấy khô lên men; bột quế tâm, quế ống được làm từ vỏ quế sấy khô; mật ong quế làm từ vỏ quế tươi thái lát ngâm mật ong.

Ngoài ra, HTX còn sản xuất nước cốt lá quế lên men, tận dụng cành quế làm quế sấy khô cung cấp cho một số công ty sản xuất đồ uống, cơ sở khám chữa bệnh đông y. So với bán thô, quế sau khi chế biến thành phẩm có giá khá cao, từ 50.000 – 150.000 đồng/lọ, trọng lượng 500gr, tùy từng sản phẩm.

Còn tại HTX Tân Dân (TP Bắc Kạn) cũng liên kết với các hộ dân thực hiện phát triển vùng quế nguyên liệu và thực hiện bao tiêu để sơ chế, chế biến thành các sản phẩm như quế sao, quế điếu, quế vụn, bột quế, trà lá quế lên men đường phèn,… Các sản phẩm của HTX chủ yếu bán cho các doanh nghiệp tại Bắc Ninh, Hà Nội và một số thương lái khác với giá trị hàng tỷ đồng mỗi năm.

Hiệu quả từ sức mạnh tổng hợp

Với sự tham gia đắc lực của các HTX, sản phẩm quế của Bắc Kạn ngày càng được khẳng định trên thị trường trong nước và quốc tế. Nhiều HTX đã ký kết được các hợp đồng xuất khẩu quế với các đối tác lớn từ Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc... Việc xuất khẩu quế không chỉ mang lại nguồn thu ngoại tệ đáng kể cho tỉnh, mà còn giúp nâng cao giá trị thương hiệu quế Bắc Kạn trên thị trường thế giới.

Theo thống kê của địa phương, Bắc Kạn có khoảng 4.000ha quế. Cây quế hiện khá phát triển ở tỉnh, giúp nhiều người dân nâng cao thu nhập. Với 1 ha cây quế được 15 năm tuổi, giúp người dân thu về từ 300 - 500 triệu đồng. So với các loại cây trồng khác, quế khai thác được hết cả cây, từ vỏ, thân, cành, lá đều bán ra được thị trường. Nhờ những ưu điểm đó mà cây quế luôn được nhiều hộ dân lựa chọn phát triển kinh tế dài lâu.

Ông Nguyễn Xuân Thạo ở thôn Nà Ngà, xã Đại Sảo, cho biết với hơn 200 cây quế, có năm ông thu về khoảng 200 triệu đồng. Ngôi nhà ông đang ở cũng phần lớn từ bán quế.

Theo đại diện các HTX, quế là cây lâm nghiệp dễ trồng. Cây chỉ mất 3 năm đầu trồng, chăm sóc, đến năm thứ 5 trở đi cây khép tán, không phải làm cỏ. Giá vỏ quế thị trường mua khá cao, năm cao điểm bà con bán được 30.000 đồng/kg, thấp cũng được bán với giá gần 20.000 đồng/kg. Nhiều năm qua, mặc dù thị trường biến động nhưng đây vẫn là cây xóa đói giảm nghèo, mang lại thu nhập khá cho phần lớn đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh. Phát triển trồng quế cũng là một hướng đi chủ lực trong tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, góp phần kéo giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều tại tỉnh Bắc Kạn đến cuối năm 2024 xuống còn 19,46%, giảm 2,49% so với năm trước. Kết quả này đạt và vượt mục tiêu giảm nghèo đa chiều đã đề ra.

Mô hình phát triển cây quế ở Bắc Kạn cho thấy, khi người nông dân liên kết lại với nhau thông qua HTX, được sự hỗ trợ từ Nhà nước, các tổ chức đoàn thể, đặc biệt là Liên minh HTX các cấp, thì có thể tạo ra sức mạnh tổng hợp, vượt qua khó khăn, thách thức, phát triển sản xuất bền vững, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống.

Tùng Lâm