Hướng tới Net Zero: Giao thông xanh là nền tảng

18% lượng phát thải khí nhà kính

Viện trưởng Viện Chiến lược và Phát triển, Bộ GTVT Khuất Việt Hùng cho biết, hiện nay, nhu cầu năng lượng phụ thuộc chủ yếu vào nhiên liệu hóa thạch (chiếm trên 95% nhu cầu). Trong đó, ngành GTVT đứng vị trí thứ 2, chiếm 16,5% trong các ngành tiêu thụ năng lượng, chỉ sau công nghiệp (54,1%).

Về phát thải khí nhà kính, ngành GTVT chiếm khoảng 18% của toàn ngành năng lượng và vẫn tiếp tục tăng trưởng với tốc độ bình quân 5,77% từ năm 2014 - 2021.

Theo thống kê, năm 2023 có khoảng 247.000 triệu hành khách*km, 489.700 triệu tấn*km. Trong đó, đường bộ đóng vai trò chủ đạo trong vận tải hành khách và hàng hóa với hơn 85% và vẫn tiếp tục tăng trưởng bình quân 9,6% trong giai đoạn 2014 - 2023.

Viện trưởng Viện Chiến lược và Phát triển, Bộ GTVT Khuất Việt Hùng phát biểu tại Diễn đàn "Phát triển đô thị xanh theo hướng bền vững". Ảnh: Phạm Hùng

Theo ông Khuất Việt Hùng, trong lĩnh vực đường bộ, xu hướng sở hữu phương tiện cơ giới cá nhân sẽ tiếp tục gia tăng. Hiện nước ta có khoảng 6,3 triệu xe ô tô (tăng 10,01%/năm), 74,3 triệu xe máy (tăng 4,76%/năm). Trong khi đó chỉ có khoảng 2 triệu xe máy điện.

Trong lĩnh vực đường sắt hiện có 426 đầu máy, 6244 toa xe. Hàng không có khoảng 250 - 300 tàu bay chở khách và 44 tàu bay chuyên dùng.

Ông Khuất Việt Hùng khẳng định, để đạt được mục tiêu quốc gia về mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, phát triển hệ thống GTVT xanh, giao thông bền vững là nền tảng thiết yếu.

Ứng dụng và phát triển công nghệ là một trong những nhóm giải pháp quan trọng nhất hướng tới xây dựng mạng lưới GTVT xanh.

Trong đó chú trọng tới chiến lược phát triển, lộ trình và tiềm năng ứng dụng năng lượng thay thế (SAF, Hydrogen, Biofuels, Ammoniac…) trong lĩnh vực GTVT. Đồng thời ứng dụng công nghệ CCS (thu giữ và lưu trữ cacbon trên tàu) cho các tàu đường thủy nội địa và hàng hải. Cải thiện hiệu quả của hệ thống giao thông trong để tiết kiệm nhiên liệu và thời gian di chuyển.

Về dài hạn, nước ta cần quy hoạch phát triển GTVT ở quy mô toàn quốc, vùng, đô thị và theo tuyến; xây dựng mô hình Giao thông quốc gia, vùng, đô thị nhằm lượng hóa và đánh giá khả năng cắt giảm phát thải khí nhà kính theo không gian (toàn quốc, vùng, đô thị, tuyến) và theo thời gian (năm, tháng, ngày, giờ) của các chính sách.

Song song với đó, nghiên cứu ứng dụng công nghệ dữ liệu lớn, công nghệ số trong lĩnh vực GTVT tạo nền tảng và động lực thúc đẩy năng lực giám sát, phân tích dự báo, cảnh báo và kiểm kê khí nhà kính. Tiếp tục nghiên cứu đánh giá các mô hình đầu tư phát triển giao thông xanh.

5 nhóm giải pháp

Để đạt được mục tiêu phát thải ròng về “0” vào năm 2050, ông Khuất Việt Hùng cho rằng cần áp dụng đồng thời 5 nhóm giải pháp. Trong đó, cần hoàn thiện cơ chế chính sách thúc đẩy chuyển đổi xanh; Thu hút hiệu quả các nguồn lực đầu tư và ưu đãi đầu tư….

Đồng thời ứng dụng và chuyển giao công nghệ, phát triển phương tiện sử dụng năng lượng xanh, năng lượng thay thế và chuỗi cung ứng; Phát triển các mô hình hạ tầng giao thông - vận tải - logistic bền vững;

Tăng cường quản lý giám sát, phân tích, dự báo và cảnh báo nguy cơ phát thải và kiểm kê khí nhà kính.

Bên cạnh đó, cần có các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về phương tiện sử dụng điện và năng lượng thay thế.

Toàn cảnh Diễn đàn "Phát triển đô thị xanh theo hướng bền vững" do báo Kinh tế & Đô thị tổ chức vào sáng 12/12. Ảnh: Phạm Hùng

Khẳng định đường sắt đóng vai trò chủ đạo trong chuyển đổi GTVT xanh, mạng lưới đường sắt quốc gia cần chuyển đổi và thay thế các đầu máy, nâng cấp tuyến hiện hữu. Đồng thời xây dựng dự án đường sắt tốc độ cao: Hà Nội - Hồ Chí Minh và các tuyến đường sắt tiêu chuẩn: Hải Phòng - Hà Nội - Lào Cai; Hà Nội - Lạng Sơn; Hồ Chí Minh - Cần Thơ … và mạng lưới đường sắt đô thị tại 2 TP lớn là Hà Nội và Hồ Chí Minh.

Đường sắt sẽ là động lực để chuyển đổi xanh cho giao thông, từ đó giảm mức độ phụ thuộc của vận tải từ đường bộ sang các loại hình ít phát thải hơn như đường sắt, đường thủy.

Viện trưởng Khuất Việt Hùng cũng nhấn mạnh việc tối ưu hóa hiệu quả hoạt động vận tải, logistics hướng tới giảm thiểu phát thải qua việc sử dụng hiệu quả năng lượng. Đồng thời, giới hạn mức tiêu thụ năng lượng đối với xe máy và xe ô tô con, tăng hệ số chất tải.

Các cơ quan chức năng cần quan tâm đến giải pháp hạ tầng và chính sách cho giao thông phi cơ giới, đồng thời thiết lập khu vực và vùng phát thải thấp.

Quá trình chuyển đổi phương tiện cá nhân sang công cộng và chuyển đổi năng lượng sang sử dung nhiên liệu sinh học, điện và nhiên liệu thay thế tiềm năng cần triển khai đồng thời để phát huy tối đa hiệu quả.

Theo ông Khuất Việt Hùng, về lâu dài, nhiên liệu sinh học là giải pháp hữu hiệu cho chuyển đổi xanh. Trong khi đó, đường bộ vẫn là phương thức giao thông cơ bản của nước ta. Chính vì vậy, trong thời gian tới, cần nghiên cứu đề xuất chính sách hỗ trợ chuyển đổi sang xe ô tô điện, từ đó có kế hoạch chuyển đổi phương tiện giao thông điện quốc gia.

Cùng với đó, xây dựng quy định giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu cho phương tiện giao thông đường bộ; Hướng dẫn dán nhãn năng lượng đối với xe ô tô con, xe mô tô, xe gắn máy sử dụng điện và hybrid điện; Quy định kỹ thuật MRV giảm nhẹ phát thải và kiểm kê khí nhà kính trong lĩnh vực GTVT;

Nhằm khuyến khích người dân chuyển đổi phương tiện xanh, cần bổ sung quy định về số vị trí lắp đặt trụ sạc điện, hạ tầng trong trạm dừng nghỉ. Đồng thời đưa ra các chính sách ưu đãi về thuế, phí, đầu tư sản xuất, phát triển trạm sạc điện để thúc đẩy chuyển đổi sang xe điện.

Hiện, tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đã có hỗ trợ 50% mức lãi suất vay/năm đối với khoản vay đầu tư xe buýt sử dụng điện/năng lượng xanh và hạ tầng trạm sạc.

Ngọc Trang