Hưởng ứng Ngày Thế giới phòng, chống bệnh lao (24-3): Chủ động khám sàng lọc, hướng tới chấm dứt bệnh lao
Những năm qua, chương trình phòng, chống lao của tỉnh Khánh Hòa đã có nhiều hoạt động chủ động tăng cường phát hiện bệnh lao sớm tại cộng đồng, đưa vào quản lý điều trị kịp thời. Qua đó, giúp giảm nguồn lây trong cộng đồng, hướng tới chấm dứt bệnh lao vào năm 2030.
Chủ động khám sàng lọc
Để chủ động tầm soát lao tại cộng đồng, tháng 6-2024, Bệnh viện Lao và Bệnh phổi tỉnh đã tổ chức chương trình khám tầm soát bệnh lao tại 17 xã, phường ở thị xã Ninh Hòa. Đây là hoạt động nằm trong kế hoạch tăng cường phát hiện ca lao và lao tiềm ẩn tại cộng đồng do Dự án USAID - SET (Hỗ trợ chấm dứt bệnh lao do Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ) tài trợ. Cùng với khám, người dân còn được chụp X-Quang ngực miễn phí. Qua khám, người có dấu hiệu nghi ngờ mắc lao được chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu để xác định chính xác bệnh. Do gia đình có người mắc lao đã điều trị khỏi được hơn 1 năm nên khi biết có chương trình, ông Đinh Văn Tý (60 tuổi, xã Ninh Ích, thị xã Ninh Hòa) đã tới khám. Qua khám, ông Tý không mắc bệnh. Ông Tý chia sẻ: “Chương trình rất có ý nghĩa, người dân không phải đi xa, không phải tốn kém tiền bạc, có bác sĩ của bệnh viện trực tiếp khám, còn được chụp X-Quang phát hiện sớm bệnh”.
Tầm soát bệnh lao tại cộng đồng cho người dân thị xã Ninh Hòa.
Theo Thạc sĩ, bác sĩ Trần Văn Trung - Phó Trưởng phòng Kế hoạch tổng hợp - Chỉ đạo tuyến Bệnh viện Lao và Bệnh phổi tỉnh, trước năm 2023, hoạt động khám, sàng lọc bệnh lao chủ yếu mang tính thụ động, có nghĩa khi người bệnh có triệu chứng nghi ngờ mới tới khám tại các cơ sở y tế, qua đó phát hiện bệnh lao. 3 năm trở lại đây, được sự tài trợ của một số dự án, bệnh viện đẩy mạnh việc khám sàng lọc lao tại cộng đồng theo chiến lược 2X (sử dụng các thiết bị hiện đại gồm: Máy chụp X-quang di động, máy xét nghiệm Gene Xpert để phát hiện sớm ca bệnh, đưa vào điều trị và cắt đứt nguồn lây). Chương trình không chỉ đưa nhân lực đến địa phương để khám tại chỗ, mà còn thực hiện chụp X-Quang cho tất cả người đến khám; đồng thời, ứng dụng phần mềm AI đọc X-Quang tự động trong phân tích và chẩn đoán bệnh. Quá trình sàng lọc, nếu phát hiện có ca nghi ngờ, người bệnh sẽ được lấy mẫu để xét nghiệm chuyên sâu bằng kỹ thuật Xpert. Hoạt động chủ động này không chỉ giúp phát hiện sớm ca bệnh, quan trọng hơn là góp phần giảm thiểu nguồn lây tại cộng đồng.
Đạt nhiều kết quả tích cực
Để hướng tới chấm dứt bệnh lao vào năm 2030 theo lộ trình của cả nước, năm 2024, Bệnh viện Lao và Bệnh phổi - Chương trình chống lao tỉnh đã tận dụng các nguồn tài trợ, kinh phí địa phương đẩy mạnh các hoạt động khám sàng lọc chủ động bệnh lao tại cộng đồng.
Theo đó, chương trình đã khám sàng lọc chủ động bệnh lao bằng chiến dịch 2X cho hơn 5.350 người dân thị xã Ninh Hòa và hơn 2.100 người dân huyện Khánh Vĩnh. Đồng thời, khám sàng lọc định kỳ cho hơn 2.500 phạm nhân trong Trại giam A2; hơn 500 người tại TP. Nha Trang. Các cơ sở y tế tại 8 huyện, thị xã, thành phố thực hiện khám lao cho hơn 2.550 người. Ngoài ra, Bệnh viện Lao và Bệnh phổi - Chương trình chống lao tỉnh còn tận dụng các nguồn tài trợ (Quỹ PASTB, Quỹ toàn cầu) để hỗ trợ những người bệnh lao có hoàn cảnh khó khăn, giúp giảm gánh nặng kinh tế cho người bệnh, đặc biệt là nhóm người bệnh lao kháng thuốc. Với việc đẩy mạnh các hoạt động tầm soát lao chủ động, năm qua, toàn tỉnh phát hiện và thu nhận điều trị cho 1.780 bệnh nhân lao các thể. 100% bệnh nhân lao được quản lý điều trị đúng theo hướng dẫn của Chương trình phòng, chống lao quốc gia. Qua điều trị tích cực, tỷ lệ khỏi và hoàn thành điều trị của bệnh nhân lao các thể đạt 94,5% (đạt cao hơn 4,5% so với chỉ tiêu của Chương trình phòng, chống lao quốc gia); tỷ suất tử vong do lao là 1,7/100.000 dân (năm 2023 là 2,5/100.000 dân).
Bác sĩ chuyên khoa I Huỳnh Minh Tâm - Giám đốc Bệnh viện Lao và Bệnh phổi tỉnh cho biết, năm 2025, hoạt động phòng, chống lao ở tỉnh sẽ tiếp tục duy trì ở 100% xã, phường; công tác truyền thông sẽ được đẩy mạnh để người dân chủ động đi khám sớm, bệnh nhân tuân thủ điều trị, hạn chế thấp nhất sự lây lan bệnh lao trong cộng đồng. Song song đó, chương trình sẽ tranh thủ sự ủng hộ từ các đối tác, nhà tài trợ trong và ngoài nước, Bệnh viện Phổi Trung ương về kỹ thuật, về tài chính hỗ trợ cho công tác phòng, chống lao tại tỉnh; tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động phát hiện lao, lao kháng thuốc, lao tiềm ẩn tích cực tại cơ sở y tế, trong cộng đồng, khu công nghiệp bằng chiến dịch 2X; nâng cao chất lượng xét nghiệm; hoạt động đào tạo cho cán bộ y tế...
Để hướng tới chấm dứt bệnh lao vào năm 2030 theo lộ trình của Chính phủ, chương trình phòng, chống lao tỉnh rất cần có sự chung tay của các sở, ngành, tổ chức chính trị - xã hội. Đặc biệt, cần có những đột phá trong công tác truyền thông về bệnh lao trong cộng đồng để nâng cao ý thức phòng bệnh của người dân.
Những năm qua, Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm đến công tác phòng, chống lao, thể hiện thông qua sự cam kết mạnh mẽ với nhiều chính sách và hành động cụ thể. Tuy nhiên, Việt Nam là nước đứng thứ 12/30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao cao nhất thế giới và đứng thứ 10/30 quốc gia có số lượng bệnh nhân lao kháng thuốc cao nhất toàn cầu. Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, Việt Nam có khoảng 182.000 bệnh nhân lao mới, 9.900 bệnh nhân lao kháng thuốc và khoảng 11.000 người tử vong do lao hàng năm. Năm 2025, chủ đề Ngày Thế giới phòng, chống lao của Việt Nam là: “Việt Nam cam kết, đầu tư, hành động để chấm dứt bệnh lao”.
Những điều cần biết về bệnh lao
Bệnh lao có thể gây tổn thương ở nhiều bộ phận của cơ thể, nhưng thường phổ biến nhất là lao phổi (chiếm 80-85%), là nguồn lây nhiễm chính cho những người xung quanh. Bệnh lao lây qua đường không khí khi người mắc lao phổi ho, hắt hơi, khạc nhổ hoặc nói chuyện khiến vi khuẩn lao phát tán. Số lượng vi khuẩn phát tán phụ thuộc vào hoạt động của người bệnh (nói chuyện có thể phát tán 200 vi khuẩn; ho khoảng 3.500 vi khuẩn; hắt hơi từ 4.500 đến 1 triệu vi khuẩn). Bệnh lao không lây qua di truyền, qua hành động bắt tay hoặc việc sử dụng chung đồ dùng cá nhân.
Các biểu hiện nghi lao phổi là ho kéo dài trên 2 tuần. Ho khan, có đờm hoặc ho ra máu, có thể kèm các dấu hiệu: Gầy sút, kém ăn, mệt mỏi; sốt nhẹ về chiều; ra mồ hôi “trộm” ban đêm; đau ngực, đôi khi khó thở.
Người có nguy cơ cao mắc bệnh lao gồm: Người tiếp xúc gần, thường xuyên với bệnh nhân lao phổi; người mắc các bệnh mạn tính như đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen, suy thận mạn, bụi phổi...; người suy giảm miễn dịch hoặc sử dụng các thuốc ức chế miễn dịch kéo dài như ung thư, người nhiễm HIV, điều trị corticoid...; người cao tuổi, nghiện rượu, hút thuốc lá, thuốc lào, người có tiền sử điều trị lao.
Bệnh lao có thể chữa khỏi nếu người bệnh tuân thủ nghiêm túc các hướng dẫn của cán bộ y tế trong quá trình điều trị, bao gồm: Dùng phối hợp các thuốc chống lao, uống thuốc đúng liều, đều đặn và đủ thời gian quy định; không tự ý ngừng, thêm hoặc đổi thuốc; thông báo ngay cho cán bộ y tế khi thấy có những biểu hiện bất thường như buồn nôn, nôn, ù tai, chóng mặt, vàng da, chán ăn…; tái khám đúng hẹn và làm đủ các xét nghiệm trong quá trình điều trị. Đặc biệt, phải thông báo cho cán bộ y tế kế hoạch di chuyển hoặc thay đổi nơi ở để được định hướng, hướng dẫn tiếp tục điều trị phù hợp. Ngoài ra, người mắc lao cần thực hiện các biện pháp phòng bệnh hạn chế lây lan cho người xung quanh như: Đeo khẩu trang, hạn chế giao tiếp trong giai đoạn còn lây - thường trong tháng đầu điều trị; thực hiện vệ sinh ho khạc đúng cách (dùng khăn giấy/giấy vệ sinh để che miệng, mũi khi ho khạc...). Đồng thời, tập luyện, sinh hoạt điều độ, ăn uống đủ chất để nâng sức chống đỡ với bệnh; không hút thuốc lá, không uống rượu bia. Người mắc lao không cần cách ly.
Nếu có dấu hiệu nghi lao hoặc thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh lao, người bệnh cần đến Trung tâm Y tế huyện, thị xã hoặc Bệnh viện Lao và Bệnh phổi tỉnh để được khám, chỉ định các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán bệnh lao chính xác.
