Indonesia là vườn ươm kỳ lân và bài học cho khu vực ASEAN

Bảy unicorn Indonesia là Traveloka được định giá 3 tỉ USD từ tháng 1.2017, Akulaku được định giá 2 tỉ USD từ tháng 2.2022, eFishery được định giá 1,3 tỉ USD từ tháng 5.2023, DANA được định giá 1,13 tỉ USD từ tháng 8.2022, Xendit được định giá 1 tỉ USD từ tháng 9.2021, Ajaib được định giá 1 tỉ USD từ tháng 10.2021 và Kopi Kenangan được định giá 1 tỉ USD từ tháng 12.2021. Nhờ vậy, Indonesia xếp thứ 15 toàn cầu về số lượng startup unicorn.

Indonesia có cộng đồng khởi nghiệp sôi nổi

Traveloka, mặc dù được phân loại là unicorn Indonesia, được báo cáo đã chuyển trụ sở chính sang Singapore. Một số startup nổi bật của Indonesia như Gojek, Tokopedia, Bukalapak và OVO không còn được coi là unicorn hoặc decacorn (thuật ngữ dùng để mô tả một công ty tư nhân (chưa niêm yết trên sàn chứng khoán) có định giá vượt quá 10 tỉ USD). Các công ty này đã IPO hoặc trải qua những thay đổi về định giá.

Hành trình unicorn của Indonesia và những thách thức về sự trưởng thành của hệ sinh thái

Câu chuyện unicorn của Indonesia bắt đầu với Go-Jek trở thành startup tỉ USD đầu tiên của đất nước vào năm 2016. Nó thiết lập một mô hình các giải pháp địa phương giải quyết những thách thức đặc thù của Indonesia.

Sự tăng trưởng này không phải ngẫu nhiên. Dân số lớn 270 triệu người của Indonesia và tỉ lệ sử dụng smartphone ngày càng tăng đã tạo ra môi trường màu mỡ cho đổi mới số, với khu vực được dự báo sẽ thêm 1 nghìn tỉ USD vào GDP trong thập niên tới.

Bất chấp thành công ban đầu này, Indonesia hiện đang đối mặt với thách thức giữ chân các unicorn khi chúng trưởng thành. Điển hình là Traveloka đã chuyển trụ sở sang Singapore trong khi vẫn được tính vào danh sách unicorn của Indonesia.

Hệ sinh thái startup của đất nước đã phát triển qua các giai đoạn riêng biệt: thị trường hóa giáo dục vào khoảng 2011, cuộc cách mạng smartphone năm 2013 và tích hợp hệ thống thanh toán năm 2015, tạo nền tảng cho sự phát triển thương mại điện tử.

Các giai đoạn này phản ánh một hệ sinh thái đang trưởng thành hiện đang ở ngã rẽ quan trọng, nơi tính ổn định chính sách và phát triển nhân tài sẽ quyết định liệu Indonesia có thể duy trì vị thế trung tâm unicorn của Đông Nam Á hay không.

Việc di chuyển trụ sở tiết lộ những thách thức cạnh tranh khu vực

Việc Traveloka chuyển trụ sở sang Singapore làm nổi bật cách cạnh tranh khu vực cho sự thống trị startup mở rộng ra ngoài tài trợ đến môi trường pháp lý và nguồn nhân tài.

Việc di chuyển diễn ra giữa những thay đổi nội bộ đáng kể tại Traveloka, gồm cả cắt giảm nhân sự và đóng cửa các phòng ban. Điều đó cho thấy hiệu quả hoạt động và tiếp cận thị trường khu vực đang thúc đẩy những quyết định này.

Thách thức di chuyển trụ sở này còn được gia tăng bởi lo ngại về nhân tài, với một số đội ngũ công nghệ chuyển đến các quốc gia có nguồn nhân tài kỹ thuật sâu hơn. Điều đó chỉ ra nhu cầu cấp thiết về phát triển giáo dục tại Indonesia.

Hiện tượng này đặt ra những câu hỏi quan trọng về việc liệu Indonesia có thể thực hiện những cải cách chính sách và đầu tư giáo dục cần thiết để đảo ngược xu hướng này và giữ chân trụ sở các unicorn hay không.

Các unicorn Indonesia thể hiện sự tiến hóa với super-app đặc biệt

Các unicorn Indonesia đã theo một mô hình phát triển độc đáo, tiến hóa từ các nền tảng dịch vụ đơn lẻ thành các super-app toàn diện giải quyết nhiều nhu cầu của người tiêu dùng. Đây là một chiến lược phân biệt chúng với nhiều đối tác phương Tây.

Go-Jek minh họa cách tiếp cận này, mở rộng từ dịch vụ taxi xe máy thành cung cấp 19 dịch vụ khác nhau. Tổng hợp lại, Go-Jek đóng góp khoảng 3 tỉ USD vào nền kinh tế Indonesia vào năm 2018 và cải thiện sinh kế cho hàng triệu tài xế.

Tương tự, Traveloka tiến hóa từ nền tảng đặt vé máy bay thành dịch vụ lối sống toàn diện. Theo nghiên cứu tác động của PwC, Traveloka đóng góp khoảng 10 tỉ USD vào tổng giá trị gia tăng của Indonesia trong giai đoạn 2019-2022.

Cách tiếp cận super-app này đáp ứng trực tiếp các điều kiện thị trường độc đáo của Indonesia, nơi người tiêu dùng smartphone-first tìm kiếm các giải pháp tích hợp và nơi 86% đối tác kinh doanh được khảo sát báo cáo tăng trưởng nhanh hơn sau khi hợp tác với các nền tảng như Traveloka.

Mô hình này chứng minh cách các unicorn Indonesia thành công đã điều chỉnh các mô hình công nghệ toàn cầu cho phù hợp với điều kiện địa phương. Ngoài ra, nó còn giúp giải quyết nhiều nhóm vấn đề thay vì tập trung vào các lĩnh vực đơn lẻ, tạo ra các mô hình kinh doanh bền vững hơn trong quá trình này.

Anh Tú