Iran giăng lưới radar tiên tiến răn đe Mỹ và Israel

Dựa trên hình ảnh vệ tinh từ Google Maps và Google Earth, các nhà phân tích tình báo mở nguồn (OSINT) cho hay, Lực lượng Không gian của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) đang liên tục mở rộng mạng lưới radar cảnh báo sớm Ghadir, với các vị trí mới ở phía Tây Bắc, gần Tabriz và dọc theo bờ biển Vịnh Ba Tư.

Động thái này cho thấy nỗ lực của Tehran trong việc củng cố khả năng phòng không trước các mối đe dọa tiềm tàng, đặc biệt là từ Mỹ và Israel.

Ảnh vệ tinh cho thấy trận địa radar Ghadir mới của Iran gần Tabriz. Ảnh: Google Maps

Vị trí chiến lược

Ghadir được thiết kế để phát hiện máy bay tấn công, tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo ở khoảng cách xa, là một bước tiến quan trọng trong cơ sở hạ tầng quân sự của Iran. Sự xuất hiện của các cơ sở radar này cho thấy Iran đang nâng cao khả năng bảo vệ không phận và phòng thủ chống lại các cuộc tấn công từ các đối thủ có thể là Mỹ hoặc Israel.

Mặc dù Ghadir không thể so sánh với các hệ thống radar tầm xa của Mỹ, nhưng thiết kế của nó có vẻ được tối ưu hóa để đối phó với các mối đe dọa cụ thể, đặc biệt là máy bay tàng hình như F-35 và tên lửa hành trình bay thấp - những vũ khí mà các quốc gia đối địch với Tehran có thể triển khai trong khu vực.

Việc Iran triển khai thêm trận địa radar Ghadir có thể làm thay đổi tính toán chiến lược của bất kỳ quốc gia nào đang xem xét hành động quân sự chống lại Tehran.

Các vị trí mà Iran triển khai radar Ghadir đều có tầm quan trọng chiến lược. Một trong các địa điểm mới được phát hiện là phía Tây Bắc Tabriz, gần biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ và Iraq. Khu vực này có địa hình đồi núi, với độ cao lên đến 2.200 mét, giúp tăng cường khả năng quan sát của radar. Điều này cho phép radar có phạm vi phát hiện rộng hơn, đồng thời giám sát các mối đe dọa từ phía Tây, hướng có thể có các cuộc tấn công từ Mỹ hoặc Israel.

Các cơ sở radar Ghadir dọc bờ biển Vịnh Ba Tư cũng có ý nghĩa quan trọng, khi chúng bảo vệ các tuyến đường biển quan trọng và cơ sở hạ tầng dầu mỏ - những yếu tố sống còn đối với nền kinh tế Iran. Từ những địa điểm này có thể phát hiện các mối đe dọa từ trên biển, chẳng hạn như máy bay phóng từ tàu sân bay hoặc tên lửa Tomahawk từ các tàu chiến của Mỹ.

Răn đe đối thủ?

Các cuộc tấn công của Israel hồi tháng 10/2024 vào các cơ sở quân sự của Iran, bao gồm 2 vị trí triển khai Ghadir gần biên giới Iraq, cho thấy những hệ thống radar này có thể trở thành mục tiêu trong các cuộc xung đột quân sự trong tương lai. Các cuộc tấn công nhắm vào hệ thống Ghadir có thể khiến Iran tạm thời mất khả năng phát hiện các mối đe dọa tên lửa đạn đạo từ phía Tây, làm nổi bật vai trò quan trọng của radar này trong phòng thủ của quốc gia.

Việc Iran bố trí thêm radar Ghadir ở nhiều vị trí mới được phát hiện thông qua ảnh vệ tinh. Mặc dù điều này có thể cung cấp cái nhìn sâu sắc về khả năng quân sự của Iran, nhưng nó cũng có thể giúp các quốc gia đối thủ tìm ra các mục tiêu chiến lược để tấn công trong tương lai.

Dù vậy, một số ý kiến cho rằng việc rò rỉ thông tin về các trận địa radar có thể là có chủ đích, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các cuộc tấn công trong trường hợp xảy ra xung đột. Mặt khác, cũng có ý kiến cho rằng Iran đang thể hiện sự tự tin và muốn chứng minh khả năng công nghệ của mình như một yếu tố răn đe.

Ngoài mục đích răn đe Mỹ và Israel, radar Ghadir còn có ý nghĩa nhất định đối với Trung Đông, khu vực vốn nhiều bất ổn.

Thổ Nhĩ Kỳ, với lực lượng quân sự mạnh mẽ và không quân liên kết với NATO, có thể coi việc triển khai radar ở khu vực phía Tây Bắc là một mối đe dọa đối với các tham vọng của Ankara trong khu vực, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng với các nhóm dân quân người Kurd gần biên giới.

Iraq, bị kẹt giữa Iran và Mỹ, có thể sẽ bị cuốn vào bất kỳ vòng xoáy leo thang quân sự nào, đặc biệt nếu lực lượng Mỹ ở Iraq bị coi là mối đe dọa đối với Tehran.

Dọc bờ biển Vịnh Ba Tư, Saudi Arabia và Các tiểu Vương quốc Arab Thống nhất, với hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot và máy bay F-35, có thể coi mạng lưới radar của Iran là một thách thức đối với sự kiểm soát khu vực của họ, đặc biệt là các tuyến đường biển quan trọng.

Câu hỏi về khả năng của radar Ghadir

Ghadir có khả năng phát hiện các mục tiêu ở khoảng cách rất xa, phạm vi lên đến 1.100 km đối với tên lửa đạn đạo và 600 km đối với máy bay. Đây là một bước tiến quan trọng trong công nghệ phòng không của Iran.

Ghadir lần đầu xuất hiện trong cuộc tập trận quân sự Great Prophet 6 cỉa Iran năm 2011 và được IRGC chính thức đưa vào sử dụng năm 2012.

Các quan chức quân sự Iran, trong đó có Thiếu tướng Farzad Esmaili, chỉ huy lực lượng phòng không của IRGC, tuyên bố radar Ghadir có thể phát hiện các máy bay tàng hình, tên lửa hành trình và thậm chí cả các máy bay không người lái cỡ nhỏ nhờ khả năng theo dõi tần số và giám sát các mục tiêu ở độ cao lên đến 300km.

Điều đặc biệt của radar Ghadir là khả năng phát hiện mục tiêu ngoài đường chân trời. Điều này có nghĩa là nó có thể phát hiện các mục tiêu ở khoảng cách rất xa, vượt qua các hạn chế của radar thông thường, vốn bị giới hạn bởi địa hình và khoảng cách. Hệ thống radar này sử dụng sóng vô tuyến phản xạ từ tầng điện ly để theo dõi các mục tiêu ở khoảng cách hàng trăm hoặc thậm chí hàng nghìn km.

Với khả năng phát hiện các mối đe dọa từ xa và vượt qua các giới hạn của các hệ thống radar truyền thống. Tuy nhiên, hiệu quả của hệ thống này phụ thuộc vào khả năng tích hợp với các hệ thống phòng thủ tên lửa và máy bay chiến đấu—những lĩnh vực mà Iran còn yếu kém so với các đối thủ mạnh như Mỹ và Israel.

Mặc dù các radar Ghadir có thể làm tăng khả năng phòng thủ của Iran và gây khó khăn cho các cuộc tấn công quân sự quy mô nhỏ, nhưng trong trường hợp xảy ra các cuộc xung đột lớn với đối thủ có công nghệ tàng hình và vũ khí tác chiến điện tử vượt trội, khả năng tồn tại của chúng vẫn là một câu hỏi lớn.

Hoàng Phạm/VOV.VN (biên dịch) Theo Bulgarian Military