Israel nỗ lực tháo gỡ thế bế tắc chính trị

Đảng Likud của Thủ tướng Benjamin Netanyahu chỉ về thứ 2 trong cuộc bầu cử

Việc lãnh đạo hai đảng giành được nhiều phiếu nhất trong cuộc bầu cử quốc hội vừa qua đồng ý đàm phán đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong tiến trình tháo gỡ thế khó khăn và bế tắc chính trị trên chính trường Israel.

Đảng Likud không giành được thế đa số

Trong cuộc bầu cử quốc hội Israel ngày 20.9 vừa qua, đảng liên minh Xanh-Trắng của ông Benny-Gantz đã giành được 32 ghế trong quốc hội gồm tổng cộng 120 ghế, đảng Likud của Thủ tướng Netanyahu đã mất đa số phiếu sau nhiều năm ông ở cương vị lãnh đạo, chỉ giành được 31 ghế, đảng Joint-List của người Arab bất ngờ giành được 13 ghế, đảng Shas nhận 9 ghế, đảng Yirael-Beiteinu của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Avigdor Lieberman và đảng UTJ cùng giành được 8 ghế, 7 ghế cho đảng Yamina, Công đảng và Gesher 6 ghế và liên minh Dân chủ 5 ghế.

Với kết quả này, khối đảng cánh hữu và tôn giáo (Likud, Shas, UTJ, Yamina) ủng hộ Thủ tướng Netanyahu giành được 55 ghế, trong khi khối trung tả (gồm Xanh-Trắng, Công đảng và Gesher, liên minh Dân chủ và Joint-List) giành được 57 ghế.

Ông Gantz nhận được sự ủng hộ của 54 nghị sỹ cánh trung tả giới thiệu đứng ra thành lập chính phủ mới, ông Netanyahu giành được ủng hộ của 55 nghị sỹ cánh hữu và tôn giáo đứng ra thành lập chính phủ mới.

Song với kết quả này, ông Benny Gantz không hội đủ ít nhất 61/120 ghế để thành lập chính phủ liên minh trung tả. Trong khi đó, ông Netanyahu cũng không thành lập được chính phủ liên minh cánh hữu. Chính vì vậy, chính trường Israel đã lâm vào thế bế tắc.

Không thể thành lập chính phủ cánh hữu

Nhằm đối phó với khả năng đảng thuộc liên minh cánh hữu gia nhập đảng liên minh Xanh-Trắng của "đối thủ" Benny-Gantz, ngày 19-9, Thủ tướng Netanyahu đã tập hợp tất cả các lãnh đạo đảng thuộc cánh hữu và tôn giáo ký thỏa thuận cam kết khối đảng này tiến hành đàm phán liên minh là một khối hợp nhất, với 55 ghế, tức loại bỏ khả năng có đảng nào đó trong khối này tham gia liên minh của ông Benny-Gantz.

Với khối đảng cánh hữu và tôn giáo (Likud, Shas, UTJ, Yamina) ủng hộ Thủ tướng Netanyahu giành được 55 ghế, ông Netanyahu hoàn toàn có khả năng được chỉ định đứng ra đàm phán thành lập chính phủ mới. Liên minh cánh hữu của ông Netanyahu có thể thành lập được chính phủ mới nếu thuyết phục được ông Lieberman tham gia. Tuy nhiên cựu Bộ trưởng Quốc phòng Israel đã nhiều lần bác bỏ khả năng này. Hơn nữa, ngày 3-10, Thủ tướng Netanyahu sẽ phải giải trình về các cáo buộc tham nhũng và lạm quyền.

Tổng chưởng lý Israel có thể tuyên bố truy tố ông Netanyahu sau buổi giải trình này. Do không có khả năng thành lập chính phủ liên minh cánh hữu nên cho dù ông Netanyahu thành lập được chính phủ mới thì cơ hội để thông qua bất kỳ dự luật nào về quyền miễn trừ, giúp ông thoát khỏi ba hồ sơ điều tra cáo buộc về tham nhũng và lạm quyền, là rất thấp.

Các cáo buộc tham nhũng và lạm quyền đối với Thủ tướng Netanyahu cũng như khả năng ông bị truy tố tạo lợi thế cho “đối thủ” chính Benny-Gantz được chỉ định đứng ra thành lập chính phủ mới vì ông này từ trước đến nay luôn cam kết với cử tri về điều hành một chính phủ trong sạch.

Cũng không thể thành lập chính phủ trung tả

Dù không thể thành lập được chính phủ cánh hữu, song “đối thủ” chính của Thủ tướng Netanyahu trong cuộc bầu cử là Benny Gantz cũng vẫn chưa hội đủ liên minh để thành lập chính phủ mới. Liên minh trung tả gồm đảng Xanh-Trắng, Công đảng và Gesher, liên minh Dân chủ và đảng Joint-List của người Arab mới chỉ giành được 57 ghế, chưa đủ để thành lập chính phủ mới. Trong khi đó, việc đảng Joint-List tham gia vào liên minh để ông Benny-Gantz thành lập chính phủ mới là hoàn toàn không thể xảy ra.

Đảng Joint-List đã nêu khả năng ủng hộ ông Benny Gantz đứng ra thành lập chính phủ, nhưng không tham gia chính phủ của ông Benny Gantz, đảng Joint-List sẽ ủng hộ chính phủ của ông Gantz trong các cuộc bỏ phiếu quan trọng tại quốc hội, nhưng chính phủ của ông Gantz sẽ phải cam kết tăng đầu tư vào các cộng đồng Arab, điều chỉnh chính sách với Palestine và có thể phải xem xét lại luật quốc gia-dân tộc.

Những điều kiện Joint-List nêu ra là không dễ dàng đối với ông Benny Gantz. Còn theo đánh giá của các chuyên gia, Joint-List có thể trở thành đảng đối lập trong quốc hội, tạo dấu mốc lịch sử cho người gốc Arab vốn chiếm 20% dân số tại Israel.

Đảng cánh tả Joint-List đã đóng vai trò lớn trong việc làm suy yếu quyền lực của ông Netanyahu, lần đầu tiên gia tăng vị thế và ảnh hưởng chính trị tại Israel.

Ngoài ra, ông Benny-Gantz cũng có thể thành lập được chính phủ nếu có đảng thuộc liên minh cánh hữu của Thủ tướng Netanyahu từ bỏ liên minh và gia nhập vào liên minh của ông Netanyahu để thành lập chính phủ thống nhất, nhưng khả năng này là thấp.

Về lý thuyết, ông Benny Gantz thành lập được chính phủ mới nếu liên minh trung tả, gồm đảng Joint-List, kết hợp với đảng Yirael-Beiteinu của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Lieberman, nhưng Chủ tịch đảng cánh hữu Yisrael Beytenu, ông Lieberman nêu quan điểm chỉ ủng hộ thành lập chính phủ thống nhất mở rộng-dân tộc-tự do gồm đảng Yirael-Beiteinu, đảng Likud (không có ông Netanyahu) và Xanh-Trắng.

Ông Lieberman tuyên bố không tham gia chính phủ có ông Netanyahu và các đảng tôn giáo, cũng như khẳng định không tham gia chính phủ nếu chính phủ đó có đảng Joint-List.

Chưa thể thành lập chính phủ thống nhất

Ở một khả năng khác, Thủ tướng sắp mãn nhiệm của Israel Netanyahu cũng đã kêu gọi đối thủ chính của mình là Benny Gantz thuộc đảng trung dung Xanh-Trắng chung tay lập liên minh đoàn kết.

Trong cuộc họp với Tổng thống Israel Reuven Rivlin trong ngày 22-9, Bộ trưởng thuộc đảng Likud, ông Yariv Levin, thông báo với Tổng thống Rivlin đảng Likud giới thiệu ông Netanyahu làm ứng cử viên đứng ra thành lập chính phủ mới.

Ông Levin đồng ý với đánh giá của Tổng thống Rivlin rằng Israel cần tránh phải tiến hành bầu cử lần ba, đồng thời bày tỏ quan điểm muốn một "chính phủ thống nhất mở rộng" bao gồm Likud và các đảng cánh hữu-tôn giáo ủng hộ Thủ tướng Netanyhu kết hợp với đảng liên minh Xanh-Trắng của ông Benny Gantz.

Thủ tướng Israel Netanyahu cũng đã quyết định không tham dự kỳ họp thứ 74 của Đại hội đồng Liên hợp quốc ở Mỹ để tập trung các nỗ lực đàm phán thành lập chính phủ liên minh mới.

Tuy nhiên, đề xuất liên minh với khối cánh hữu và tôn giáo thành lập chính phủ thống nhất của nhà lãnh đạo Israel Netanyahu đã bị Chủ tịch đảng liên minh Xanh-Trắng Benny-Gantz đã bác bỏ với tuyên bố sẽ không cân nhắc đến một chính phủ thống nhất nếu Thủ tướng Netanyahu không từ bỏ quyền lực.

Nhà lãnh đạo đảng Xanh - Trắng kiên quyết khẳng định mình phải là thủ tướng tiếp theo với lý do đảng này giành được nhiều ghế nhất trong Quốc hội. Đảng liên minh Xanh-Trắng cũng cáo buộc ông Netanyahu không thực tâm trong việc thành lập chính phủ thống nhất, đề xuất của đảng Likud chỉ để có lý do hợp lý đưa đất nước tới lần bầu cử thứ ba.

Với kết quả bầu cử không có đảng nào có thể giành đa số phiếu để thành lập chính phủ mới cùng với việc các đảng chưa thống nhất để đàm phán thành lập chính phủ liên minh mới, thế bế tắc chính trị đã bủa vây chính trường Israel.

Ông Netanyahu không thể thành lập được chính phủ cánh hữu, ông Benny-Gantz cũng không thành lập được chính phủ trung tả, chính phủ thống nhất được xem là giải pháp, nhưng cần thời gian mới có thể thành lập được chính phủ thống nhất. Trong trường hợp các đảng không đàm phán để thành lập chính phủ mới, Israel sẽ phải tiến hành cuộc bầu cử quốc hội lần thứ ba trong năm 2019.

Bước tiến quan trọng

Nhằm tránh việc phải tổ chức bầu cử lần ba trong một năm, sau quá trình tham vấn ý kiến từ các đảng trúng cử vào quốc hội, Tổng thống Israel Reuven Rivlin đã kêu gọi lãnh đạo đảng Likud - Thủ tướng Benjamin Netanyahu và lãnh đạo đảng liên minh Xanh-Trắng, ông Gantz đàm phán thành lập một chính phủ thống nhất ổn định.

Lời kêu gọi này của Tổng thống Israel Reuven Rivlin đã trở thành hiện thực ngày 23.9, lãnh đạo đảng Likud - Thủ tướng Benjamin Netanyahu và lãnh đạo đảng liên minh Xanh-Trắng - ông Benny Gantz đã đồng ý khởi động đàm phán thành lập chính phủ thống nhất nhằm phá vỡ tình trạng bế tắc chính trị sau bầu cử ngày 17.9.

Thông báo chung của đảng Likud và liên minh Xanh-Trắng sau cuộc gặp trên cho biết "Thủ tướng Netanyahu và Chủ tịch đảng liên minh Xanh-Trắng Benny Gantz đã thảo luận cách thức để thúc đẩy sự thống nhất của Israel".

Theo một số nguồn tin, Tổng thống Rivlin được cho là đã đưa ra đề xuất thủ tướng luân phiên, tức ông Netanyahu và ông Gantz sẽ luân phiên đảm nhận chức Thủ tướng Chính phủ Israel trong nhiệm kỳ 04 năm tới. Ông Gantz muốn đảm nhận chức thủ tướng trước với lý do đảng liên minh Xanh-Trắng giành được nhiều ghế nhất trong quốc hội.

Văn phòng Tổng thống Rivlin cũng ra thông báo cho biết việc lãnh đạo hai đảng giành được nhiều phiếu nhất trong cuộc bầu cử vừa qua đồng ý đàm phán đánh dấu "một bước tiến quan trọng".

Theo TTXVN