Kế hoạch chi tiêu khổng lồ của Đức có gì?

Chính trị gia Đức Friedrich Merz - Ảnh: Reuters.

Ngày 14/3/2025 (thứ Sáu), ông Friedrich Merz, người đang đứng trước khả năng trở thành thủ tướng mới của Đức, đã đạt một thỏa thuận với Đảng Xanh về một kế hoạch chi tiêu khổng lồ. Sự ủng hộ của Đảng Xanh vốn được xem là giữ vai trò quyết định để kế hoạch được thông qua tại Quốc hội Đức ngay trong tuần này.

Theo hãng tin Reuters, Hạ viện Đức sẽ tổ chức bỏ phiếu đối với kế hoạch chi tiêu của ông Merz vào ngày thứ Ba (18/3). Tiếp đó, cuộc bỏ phiếu tại Thượng viện sẽ diễn ra vào ngày thứ Sáu (21/3).

Liên minh Dân chủ/Xã hội Cơ đốc giáo (CDU/CSU) do ông Merz làm thủ lĩnh và Đảng Dân chủ Xã hội Đức (SPD) đang đàm phán để thành lập một chính phủ liên minh sau cuộc bầu cử Quốc hội ở nước này hồi tháng 2. Các chính trị gia của các đảng này, dẫn đầu là ông Merz, đã đề xuất một kế hoạch gồm một quỹ đầu tư hạ tầng trị giá 500 tỷ euro (544 tỷ USD) và thay đổi mạnh mẽ các quy định về vay nợ để tăng chi tiêu quốc phòng và kích thích kinh tế.

Với sự ủng hộ của Đảng Xanh, ông Merz giờ đây có thể đã hội đủ đa số phiếu 2/3 cần thiết trong Quốc hội để thông qua việc sửa đổi Hiến pháp, đảo ngược truyền thống thận trọng tài khóa mà nước Đức đã theo đuổi suốt nhiều thập kỷ.

“NƯỚC ĐỨC ĐÃ TRỞ LẠI”

Ông Merz đã cố gắng thúc đẩy để kế hoạch chi tiêu được thông qua tại Quốc hội sắp mãn nhiệm, trong bối cảnh những biến động chính sách gần đây của Mỹ kể từ khi Tổng thống Donald Trump lên cầm quyền nhiệm kỳ thứ hai. Ông cảnh báo rằng bất ổn địa chính trị liên quan tới Nga và Mỹ có thể đặt châu Âu vào tình thế rủi ro.

Nếu đợi cho tới khi Quốc hội mới đi vào hoạt động vào ngày 25/3, kế hoạch tăng chi tiêu có thể bị chặn bởi các nghị sỹ cực hữu và cực tả vốn đã giành được nhiều ghế hơn sau cuộc bầu cử vừa rồi.

“Đây là một thông điệp rõ ràng gửi tới cả các đối tác và địch thủ của chúng tôi: nước Đức có đủ khả năng để bảo vệ chính mình”, ông Merz cho biết tại một cuộc họp báo hôm thứ Sáu. “Nước Đức đã trở lại. Đức sẽ đóng góp mạnh mẽ vào việc bảo vệ tự do và hòa bình ở châu Âu”.

Thông tin về sự ủng hộ của Đảng Xanh dành cho kế hoạch chi tiêu của ông Merz đã đưa tỷ giá đồng euro và thị trường chứng khoán Đức tăng mạnh trong phiên ngày thứ Sáu, vì giới đầu tư tin rằng kế hoạch này sẽ thổi một luồng sinh khí mới vào nền kinh tế châu Âu. Chỉ số DAX của chứng khoán Đức tăng 1,6%, trong khi euro tăng 0,3% so với USD, nâng tổng mức tăng từ đầu tháng lên gần 5%.

Quỹ hạ tầng mà kế hoạch trên đề xuất dự kiến chi 500 tỷ euro trong 12 năm. Trong đó, 100 tỷ euro sẽ được rót vào một quỹ chuyển đổi khí hậu và kinh tế theo yêu cầu của Đảng Xanh. Số còn lại sẽ đầu tư phát triển hạ tầng, gồm 300 tỷ USD được chi bởi Chính phủ liên bang và 100 tỷ USD được chi bởi chính quyền các bang.

Ngoài số 100 tỷ euro đầu tư hạ tầng nói trên, các bang của Đức còn được phép thâm hụt ngân sách cơ cấu 0,35% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), tương tự như mức thâm hụt mà Chính phủ liên bang được phép. Sự thâm hụt này có thể giúp các bang có thêm 16 tỷ euro mỗi năm để chi tiêu. Hiện tại, các bang của Đức không được phép để phát sinh nợ.

“PHANH NỢ GẦN NHƯ ĐÃ CHẾT”

Về điều chỉnh Hiến pháp, ông Merz chủ trương cải tổ phanh nợ - quy định giới hạn mức vay nợ hàng năm của Chính phủ liên bang ở 0,35% GDP. Sau khi quy định này được điều chỉnh, mức chi tiêu cho quốc phòng vượt trên ngưỡng 1% GDP sẽ không còn chịu sự giới hạn của phanh nợ. Định nghĩa của việc chi tiêu như vậy là rộng, bao gồm bảo vệ dân sự, tình báo, và “hỗ trợ cho các quốc gia bị tấn công bất hợp pháp”.

Quy định phanh nợ đã được Đức áp dụng sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 và duy trì đến nay. Dù bảo vệ an toàn tài khóa, quy định này bị nhiều người chỉ trích là lỗi thời và kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế.

“Với kế hoạch của ngày hôm nay, phanh nợ chưa hoàn toàn bị xóa bỏ nhưng gần như đã chết”, chiến lược gia vĩ mô Carsten Brzeski của ngân hàng ING nhận định. “Giới hạn tài khóa duy nhất đối với Chính phủ Đức sẽ chỉ còn là Đạo luật Ổn định và tăng trưởng của Liên minh châu Âu (EU). Từ kinh nghiệm trong quá khứ, chúng ta đều biết là những quy định này cũng sẽ được nới nếu cần”.

Kế hoạch của ông Merz cũng bao gồm viện trợ quân sự 3 tỷ euro cho Ukraine trong cuộc chiến với Nga.

Theo đánh giá của viện nghiên cứu kinh tế DIW, riêng quỹ hạ tầng mà ông Merz đề xuất có thể giúp sản lượng kinh tế Đức tăng thêm bình quân 2% mỗi năm trong vòng 10 năm tới.

Kế hoạch tăng chi tiêu này là “một cú huých lớn và một bước ngoặt tài khóa của Đức. Kế hoạch tạo ra động lực tăng trưởng mới cho Đức, nhưng cũng đồng thời đặt ra rủi ro lạm phát”, nhà kinh tế trưởng Daniel Hartmann của công ty Bantleon nhận xét.

An Huy