Kẻ lừa đảo và lỗ hổng trong giới ngân hàng

Jho Low đã bắt tay với một số ngân hàng tư nhân ở nước ngoài để vay tiền cho các công ty "ma" mà anh ta lập ra. Ảnh: M.M.

Một lần nữa, kế hoạch của Low bị cản trở. BSI ngần ngại trước thỏa thuận kỳ quặc này, và từ chối yêu cầu mở tài khoản. “Tôi không thích giao dịch này chút nào! Nhất là vai trò và sự tham gia của ông Low Taek Jho, theo tôi ông ta ‘có vẻ’ rất đáng ngờ,” một lãnh đạo BSI viết trong một email gửi các đồng nghiệp.

Ngay cả trong giai đoạn ban đầu này, bất kỳ vị lãnh đạo ngân hàng nào có năng lực cũng có thể linh cảm được điều gì đó mờ ám ở đây. Theo quy định, các chuyên gia ngân hàng phải tìm ra các hoạt động vi phạm pháp luật và thông báo cho các cơ quan chức năng. Nhưng hệ thống tự kiểm soát này không phát huy hiệu quả.

Khi bị một ngân hàng từ chối, giới tài chính chỉ việc gõ cửa các nơi khác cho đến khi tìm được người sẵn sàng giúp họ. Sau khi gặp rắc rối với BSI, Mahony quay sang ngân hàng mà cá nhân anh ta sử dụng, J. P. Morgan (Thụy Sĩ). J. P. Morgan đồng ý mở tài khoản cho họ, và có vẻ không đặt quá nhiều câu hỏi về việc tại sao một quỹ lợi ích quốc gia lại cần đến mối quan hệ với một ngân hàng cá nhân của Thụy Sĩ.

Nếu các chuyên gia ở ngân hàng Thụy Sĩ kia hỏi Low và Mahony kỹ hơn về ý định của họ, và hai người này trả lời đúng sự thật, thì các chuyên gia đó sẽ nói gì? Có lẽ ngay từ đầu, Low và các nhân vật chủ chốt của PetroSaudi cũng chỉ muốn nhận thù lao môi giới cho việc mai mối 1MDB với PetroSaudi, một hoạt động đáng ngờ nhưng rất phổ biến ở các thị trường đang lên.

Hoặc cũng có thể họ định đem đầu tư khoản tiền mà họ cho là tiền chính phủ, tức không phải tiền túi của bất kỳ ai, kiếm chút lợi nhuận rồi trả về chỗ cũ. Tất cả chỉ là phỏng đoán, nhưng có một điều chắc chắn ở đây là Low luôn biết cách tùy cơ ứng biến để tìm cách kiếm tiền ở mọi ngóc ngách, và phạm vi hoạt động của anh ta sẽ sớm mở rộng đáng kể.

Khi nhóm của Low tiếp tục xúc tiến công việc, họ cố gắng bảo đảm rằng các rường cột của chủ nghĩa tư bản, luật sư, ngân hàng đầu tư, kiểm toán viên và chuyên gia định giá, góp phần vào mọi công đoạn của công việc nhằm mang lại vỏ bọc hợp pháp cho phi vụ giữa PetroSaudi và 1MDB. Và với một khoản tiền dúi tay, tất cả các đối tượng trên đều hỉ hả hỗ trợ.

Chỉ hơn một tuần sau cuộc gặp ở Geneva, Mahony liên hệ với Edward Morse, một cựu quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ và hiện là chuyên gia phân tích năng lượng tại Lehman Brothers, để xúc tiến định giá độc lập các tài sản của PetroSaudi theo yêu cầu của hội đồng quản trị của 1MDB trước khi quỹ này chuyển khoản đầu tư trị giá 1 tỷ USD của mình.

Là một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về thị trường dầu lửa toàn cầu, Morse từng làm việc với anh trai của Obaid là Nawaf Obaid, người từng soạn một nghiên cứu dày như một cuốn sách về các thị trường năng lượng ở Saudi. Mahony cho Morse biết anh muốn mức định giá cho PetroSaudi nằm ở khoảng 2,5 tỷ USD.

“Được. Tôi hiểu!” Morse đáp.

Chỉ hai ngày sau, Morse hoàn thành bản dự báo định giá, một phân tích kỹ thuật về nguồn tiền dự trữ và giá cả dựa trên các số liệu do PetroSaudi cung cấp.

“Tôi cho rằng anh sẽ không phải thất vọng với những kết luận của chúng tôi về Turkmenistan hay Argentina,” Morse viết cho Mahony.

Mức định giá cho PetroSaudi của Morse lên tới 3,6 tỷ USD, nhiều hơn yêu cầu của Mahony, và là con số rất cao nếu tính đến thực tế là các giếng dầu của Turmenistan nằm ở Biển Caspi, một vùng tranh chấp với Azerbaijan. Trong bản dự báo, Morse nói rõ rằng nội dung phân tích của ông thuần túy là định giá về mặt kinh tế đối với trữ lượng dầu lửa trong các giếng. Ông nhận được khoản thù lao 100.000 USD cho công việc này.

Những người có liên quan khác cũng nhiệt tình hỗ trợ tạo điều kiện cho thương vụ này, ngay cả khi nhiều khía cạnh rất phi lý. Timothy Buckland, một công dân của New Zealand làm việc cho văn phòng chi nhánh tại London của hãng luật Mỹ White & Case, cố vấn cho PetroSaudi, cũng xăng xái làm hài lòng thân chủ của mình.

Ngày 22 tháng 9, trong một email gửi Buckland, đồng gửi các luật sư khác ở White & Case, Mahony yêu cầu hãng luật này chuẩn bị sẵn một tài liệu để gửi 2 triệu USD cho một “người môi giới” không nêu tên vì đã hỗ trợ thu xếp thành công công ty liên doanh.

Buckland trả lời ngắn gọn: “Chúng tôi sẽ làm.” Không ai biết liệu khoản thù lao môi giới này có được thanh toán hay không. (Sau đó Buckland rời hãng luật, chuyển sang làm cố vấn pháp lý cho PetroSaudi ở Anh).

White & Case cũng giúp PetroSaudi soạn một bài thuyết trình về thương vụ này. Với rất nhiều đồ thị bóng bẩy và chuyên nghiệp mô tả các dòng tiền, các slide trong bài thuyết trình phân tích cách PetroSaudi góp tài sản của họ và cách 1MDB góp 1 tỷ USD để đổi lấy một cổ phần thiểu số trong liên doanh mới thành lập có đặt trụ sở ở Quần đảo Virgin thuộc Anh, tất cả đều là những thông tin đã được các bên nhất trí.

Nhưng bên cạnh đó, bản thuyết trình cũng nêu ra một khoản thanh toán kỳ lạ trị giá 700 triệu USD mà công ty liên doanh này sẽ phải trả lại cho PetroSaudi. Theo họ, khoản thanh toán này là để trả một khoản nợ mà PetroSaudi đã cho công ty liên doanh vay. Trên thực tế, khoản vay này không tồn tại, vì cho đến lúc đó, công ty liên doanh vẫn chưa được thành lập và không có tài khoản ngân hàng.

Ngày 26 tháng 9, hội đồng quản trị mới thành lập của quỹ 1MDB họp ở Kuala Lumpur để phê duyệt việc chuyển khoản 1 tỷ USD ban đầu từ quỹ này sang tài khoản ở Thụy Sĩ, là tài khoản được mở cho công ty liên doanh với PetroSaudi. Trước cuộc họp, Low gọi điện cho Najib thông báo về những việc sắp diễn ra.

Sau đó, Low cũng tới tham dự cuộc họp, đây là một trong số ít ỏi những lần Low đích thân xuất hiện trong các cuộc họp chính thức của 1MDB. Tại cuộc họp, Low trình bày về kế hoạch. Anh ta không nhắc gì đến khoản thanh toán 700 triệu USD kia. Hội đồng quản trị nhất trí chuyển tiền cung cấp tài chính cho công ty liên doanh.

Vậy là chỉ trong vòng một tháng, kể từ khi Hoàng tử Turki gửi Najib bản đề án hợp tác vào cuối tháng 8, một thỏa thuận liên doanh trị giá 1 tỷ USD đã được hoàn tất. Có thể nói, đây là tốc độ kỷ lục để hoàn thiện tất cả các công đoạn liên quan cần thiết, bao gồm các quy trình thẩm soát, định giá tài sản, cùng nhiều thủ tục kiểm tra pháp lý khác.

Thông thường, những thương vụ như thế này phải kéo dài nhiều tháng, thậm chí là một năm. Về sau, một nhân viên của 1MDB có so sánh rằng quá trình trên giống như việc cố gắng đọc toàn bộ các tác phẩm của Shakespeare trong một giờ đồng hồ vậy.

Bradley Hope, Tom Wright/ Best Books và NXB Tài chính